Turkiya nazaridan yaqin sharq 15-qism

Liviya xalqi besh yil muqaddam Qaddofining rejimini bartaraf qildi. Lekin uning o'rniga huquqiy jihatdan ustun bir siyosiy rejim vujudga keltira olmadi. Ko'pchilik buning sababini Qaddofidan keyin maydonga kelgan siyosiy o'zgarishlarga bog'ladi. Holbuki asil sababi 42 yil davom etgan avtoritar Qaddofi rejimi qoldigan me'rosdir. Qaddofi davrida o'lkada qonuniy, adolatli konstitutsiya tuzilmagan edi. Shuningdek hech qaysi bir davlat tashkiloti faol bo'lgan siyosiy partiyalar vujudga kelishiga ruxsat bermagan va nodavlat tashkilotlar ham bosim ostida edi. Erkin matbuot hech qachon bo'lmadi.

Hozirgi kunda muvaffaqiyatsiz davlat deb aytiladigan Liviya qarama-qarshi bo'lgan muammolardan uchtasi bir necha kundan beri kun tartibida joy olishga davom etmoqda.

Bunlardan birinchisi, DEASHning kuch bo'shlig'i bo'lgan Liviyada o'ziga mos yer topib kun o'tgan sari faoliyat maydonini kengaytirishidir. Ikkinchisi, Afrikadan Yevropagacha borib yetgan qochoq ko'chmanchilik yana u yerdagi kamchiliklar tufayli Liviya ustidan o'tkazilmoqda. Uchinchisi esa avtoritar bosh'lig'ini orttirgan bir masala sifatida chiqmoqda. Liviyada o'lka bo'ylab har tomonda hukum surgan hukumat yetarsizligidir.

O'lkada umuman muvozanatsizlik va qashshoqlik hukum surmoqda. O'lkani boshqarganini ilgari surgan ikki hukumat bilan parlament o'lkaning sharqida va g'arbida faoliyat olib borgani bahs mavzusi. Ishning yana ham qiziq tomoni, bu ikkisi o'rtaisda kelishuv tuzilib Milliy Kelish Hukumati vujudga keltirishga qaror bergan edi. Shunday qilib chet elda faoliyat olib borgan uchinchi hukumatning maydonga chiqishi kun tartibida. Bu uchinchi hukumat faoliyati daslab Tunisda boshladi.

Tripoliyadagi Miliy Erkinlik Hukumati yaqin kunlargacha o'zini tarqatishga urinmoqda deb ifoda etildi. Tobrukda bo'lgan Vakillar Majlisi ham 25 Yanvar kuni ishonch ovozi olishda 32 vazirlikdan tashkil topgan Milliy Kelishuv hukumatini rad etdi va kabinetda 17 vazirdan ko'p bo'lmasligini talab qildi.

Vujuga keltirilgan yangi kabinet vakillar majlisi tomonidan tasdiqlanishi kutmoqda. Vakillar Majlisining, sakkiz marotiba yig'ilish uchun kerak bo'lgan raqamga yeta olmagani uchun kabinetga ishonch ovozi berish fursati topa olmadi. Lekin bu ko'proq rasmiy bohona xususiyatida. Tripoliya hukumatining vaziyatini aniqlastirmadan ishonch ovozi berishni istamadilar. Shuningdek Tobruk hukumati tarkibida qurolli kuch bo'lgan General Halife Hafterning bosimlari tufayli yig'ilish uchun yetarli raqamga erisha olmagani bilinmoqda.

Lekin so'ngi bir hafta ichidagi o'zgarishlar kiritadigan xususiyatga ega. Liviya siyosiy shartnomasi hukumlariga ko'ra vujudga kelgan Bosh Vazir Kengashi atagan Miliy Kelishuv Hukumatining Bosh Vaziri Fayiz Siraj 30-Mart kuni vazifasini davom ettirish uchun Liviyaning poytaxti Tripoliyaga harakat etdi. Tripoliya hukumatining Sirajni to'siqlash uchun aeraportni yopishi natijasida bir kema bilan Tripoliyadagi dengiz bazasiga bordi. So'ngi o'zgarishlar Tripoliya hukumatining 6-Aprel kuni faoliyatlarini to'xtatganini ma'lum qildi.

Tripoliya hukumatining miliy manfaatlarini kuzatish maqsadi bilan orqaga chekilish qarori berishiga sabab bo'lgan hodisalarning boshida Mistara shahrining va militsiyalarining dastagini boy bergandir. Mistara shahrining muhim siyosiy isimlaridan Abdurahman Suvehli, Tripoliyada faoliyat olib borgan Milliy Umumiy Kongressning Davlat Kengashiga aylanishi bilan bu kengashning rahbari bo'ladi. Shuningdek Tripoliya ittifoqining bir boshqa muhim unsuri Musulmon Qardoshlar ham yagi jarayonni qo'llab-quvvatlamoqda. Shuningdek 1-Aprel kuni Fransiya Tashqi Ishlar Vaziri, UMHga to'sqinlik qilingan taqdirda harbiy kuch ishlatish bilan tahdit etdi.

Qolaversa Tripoliya hukumatining himoyasi ostida 10 hokimiyatning UMHni tan olganini ma'lum qilishi Tripoliya hukumatini ham kuchsizlashtirdi. Bunga qo'shimcha Liviya Sarmoya Idorasi, Markaz Banki va Millliy Neft Shirkati kabi muhim tashkilotlar ham UMHni dastaklaganini bildirdi.

General Hafterning maslahati bilan mavjud shartlarda imkonsiz ko'rinmoqda. Bu masalani Topruk hukumatiga yon berib hal hal etadi. Hafterni boshqaruv zanjirida muhim bir joyda tutib masalaga yechim topmoqchi.

Qisqa orada Tobrukdagi TMning Tripoliyaga ko'chishi va Liviyaning qayta bir markazdan bir hukumat tomonidan boshqarilishi albattaki to'ntaruvdan DEASH mas'ul bo'ladi.