нобел химийә мукапатиға еришкәнләрниң тизимлики елан қилинди
2019-йиллиқ нобел химийә мукапати литий ион батарийәсиниң иҗад қилинишиға төһпә қошқан тәтқиқатлири сәвәби билән, алимлардин җон б. гуденаф (John B. Goodenough), м. стәнлей витиңһам (M. Stanley Whittingham) вә акира йошино (Akira Yoşino) ға берилди.
түркийә авази радийоси хәвири: шивейтсарийә падишаһлиқи билимләр академийәси 2019-йиллиқ нобел химийә мукапатиға еришкәнләрниң исмини елан қилди.
қәйт қилинишичә, 2019-йиллиқ нобел химийә мукапати литий ионлуқ батарийәсиниң иҗад қилинишиға төһпә қошқан алимлардин җон б. гуденаф, м. стәнлей витиңһам вә акира йошиноға берилгән.
бу һәқтики байанатта мундақ дейилди:
«күнимиздә қол компийутеридин йанфонғичә болған нурғун електиронлуқ үскүниләрдә ишлитилидиған литий ионлуқ батарийәләр инсанийәтниң һайатида ғайәт зор өзгиришләрни барлиққа кәлтүрди. бу йиллиқ нобел химийә мукапатиға еришкәнләр, тәтқиқатлири билән симсиз вә фосил йеқилғуларға еһтийаҗлиқ болмиған җәмийәтниң асасини йаратти.»
әнглийәлик химийә алими м. стәнлей витиңһам1970-йиллири йүз бәргән нефит киризиси җәрйанида, фосил йеқилғуларға еһтийаҗи чүшмигән һалда ишләйдиған йеңи техника үстидә издинип, ион маддисиниң електиронлирини сиртқа йәткүзүш җәһәттики ғайәт зор йошурун күчини байқиди. у литий елминтини тәҗрибә қилип, биринчи болуп литий батарийәсини йасиған киши болуп қалди.
америкалик қаттиқ һаләт физика алими җон б. гуденаф литий батарийәсиниң йошурун күчини икки һәссә ашурған шараитларни пәйда қилип, батарийә ишлитишни техиму қолайлаштурған тәтқиқатларға башчилиқ қилди.
йапонийәлик иимийә алими акира йошино батарийәләрдики сап литийларни пүтүн һалда чиқирип, батарийәләрни пәқәт литий ионлар билән ишләйдиған һалға кәлтүрди. бу иҗадийәт батарийәләрни күндилик турмушта кәң омумлаштурушни мумкин һалға кәлтүрди.
җон б. гуденаф, м. стәнлей витиңһам вә акира йошино нобел химийә мукапатидин башқа, 9 милйон шивейтсарийә крони (тәхминән 1 милйон доллар) һәдийәсигә еришти.
