чәт әл тили өгинимән, чүнки...

түркийә авази радийоси: «бир тил, бир адәм, икки тил, икки адәм» дегән түрк мақал-тәмсили чәт тили өгинишниң әһмийитини наһайити йахши хуласиләп бериду... 20-әсирниң башлирида, витгенштейн «тилимниң чеки дунйамниң чеграсини бәлгиләйду» дейиш арқилиқ тәпәккурниң чәклимисини сизишқа урунғаниди. дәрвәқә, тил арқилиқ ипадиләнгән һәммә нәрсә тәпәккурниң мәһсули болғинидәк, ойлинғанни байан қилишму тил билән мунасивәтлик... дәвримиздә тәҗрибә, сәргүзүштә йаки вәқәләрни охшимиған тилларда ипадиләшниң дунйаниң чегралирини қанчилик кеңәйтидиғанлиқи интайин ениқ.

*  *  *  *

ана тил адәм өгәнмәйдиған, әмма башқа нурғун нәрсиләргә охшаш еришилидиған бир һадисә. бовақлар тил өгәнмәйду, бәлки униңға еришиду. биз ана тил арқилиқ дунйа билән тонушуп, йеқин муһитимиз билән алақә қилимиз. һәр қандақ җанлиққа охшаш бизни йашаш имканийитигә игә қилидиған бу иқтидар, мәдәнийәт бүгүн йетип кәлгән нуқтини нәзәрдә тутқинимизда, изчил бәзи йеңиланмиларға моһтаҗ.

*  *  *  *

заманимиз дунйаси һәрқандақ җайда вә һәр вақит алақини мумкин қилиду. һәр секунтта милйардлиған мәзмун дунйаниң һәрқайси булуң-пучқақлириға йетип бариду. буниңдин йүз йил илгири фирансуз тили ортақ тил дәп қаралған болса, бүгүнки күндә инглиз тили муназирә тәләп қилмайдиған дунйа тили. бүгүнки дунйада йүз бериватқан ишларни йеқиндин көзитиш наһайити асан؛ интернетниң йардимидә, дунйаниң һәр қайси булуң-пучқақлириға баралаймиз. кичик чеғидила чәт әл тили өгинишни башлашниң роһий пайдисидин башқа, физийологийәлик пайдилириму тәтқиқатлар арқилиқ испатланди.

*  *  *  *

мән чәт әл  тили әмәс, бәлки чәт әл тиллири өгиниватимән, чүнки дунйада йүз бериватқан ишларни вақти-вақтида йеқиндин көзитип туримән, дейиш зөрүр болуватқан күнлиримиздин йахши пайдилинишимизға тиләкдашмән.