immunitét sistémisini kücheytidighan ozuqluqlar

(doktor mehmet uchar)

soghuq özini téximu küchlük hés qilduridighan qish peslide, nezle we zukam qatarliq üstünki nepes yolliri késelliklirining qozghilish nisbiti ashidu. shunga, bu mezgilde immunitét sistémisini kücheytidighan uzuqluqlarni dastixinimizdin kem qilmasliqimiz kérek.

 apélsin

apélsin terkibidiki witamin C we witamin A ning yardimide, qish peslide immunitét sistémisini qollaydighan eng muhim yémekliklerning biri. shuni tekitlesh kérekki, apélsin shirnisining ornigha apélsinni istémal qilishqa ehmiyet bérish lazim. chünki bu tala we shékerning qobul qilinishi jehettin saghlam tallash hésablinidu.

palek

terkibidiki witaminlarning yardimide hüjeyrilirimizni qoghdaydu we immunitét sistémimizning ajizliship kétishining aldini alidu. bolupmu witamin C we witamin A ning qobul qilinishini ashuridu. küchlük immunitét sistémisi üchün heptide ikki qétim palek istémal qilish zörür. lékin, palekning terkibidiki witamin A ning shipaliq rolidin téximu ünümlük paydilinish üchün palekni suda qaynitip emes, yagh qoshup étilgen palek tamiqi süpitide istémal qilish muhim.

béliq

aqsil, sélén we sinikning yaxshi menbesidur. bedendiki késellik keltürüp chiqiridighan birikmilerni chiqirip tashlashqa töhpe qoshidighan 3-oméga  maddisi eng köp salmon béliqi, makkérél béliqi we tunnus béliqining terkibide bolidu. heptide 3-2 qétim béliq istémal qilishni untup qalmang.

yawropa kerepshisi

terkibide witamin C mol ozuqluq bolup, bedenni yuqumlinishtin qoghdaydu. shundaqla bedendiki suluq ishshiqni yoqitidu.

 tuxum

tuxumning éqi aqsil mol uzuqluq hésablinidu. tuxumning sériqining terkibide bolsa, tömür we oksidlinishqa qarshi turghuchi A witamin maddisi bardur.

badam-yangaq

badam bilen yangaqning terkibidikiE  witamin maddisining oksidlinishqa qarshi turush roli bardur. bu xususiyetlirining yardimide immunitét sistémisini qoghdashta muhim rol oynaydu. immunitét sistémisini kücheytish üchün, her küni ikki dane yangaq yaki 10 tal xam badam yéyish paydiliq.

qétiq

her küni bir qacha istémal qilish kérek. ichidighan sütning miqdarigha qarap, her küni ikki qacha qétiq istémal qilishqimu bolidu.

 immunitét sistémisini kücheytish usulliri töwendikiche:

• uxlash halitige diqqet qilish kérek.

• heriketsiz turushtek turmush usulidin yiraq turup, daim chéniqip bérish kérek.

• köp su ichish kérek.

• heddidin ziyade bésimdin saqlinish, bésimni bashqurushta zörür tépilghanda mutexessislerdin yardem sorash kérek.

• beden éghirliqini kontrol qilish yaki beden éghirliqini köngüldikidek sewiyede yéniklitish intayin muhim.

• haraq ichish we tamaka chékish qatarliq ziyanliq adetlerdin saqlinish kérek.

• qol we éghiz taziliqigha ehmiyet bérish kérek.

• tengpung we yéterlik ozuqlinish pirinsiplirigha riaye qilish kérek. her bir ozuqluqni muwapiq miqdarda we tengpung halette istémal qilish kérek.

 immunitét sistémisini kücheytidighan ösümlük chaylirini ichip bérish, bedenning émmonitét küchini ashuridighan ösümlük ozuqluqliridin ünümlük paydilinishning eng qolay usulliridin biri hésablinidu.

yéshil chay: yéshil chayning terkibide immunitét sistémisini qollaydighan aktip madda bar.

zenjiwil chéyi: zenjiwilning immunitét sistémisigha nurghun aktip tesiri bar.

chöl yalpuzi: bolupmu soghuq tégip qélish netijiside otturigha chiqidighan gal aghriqini peseytidu. chöl yalpuzining terkibidiki yallughni peseytidighan maddilar tomur we kékirdektiki ishshiq, qizirish we qattiq aghriqlarni azaytidu. 

immunitét sistémisini kücheytidighan toluqlimilarwitamin C: kündilik turmush paaliyetliri we ozuqlinish adetliri netijiside, kündilik qobul qilinidighan witamin C éhtiyajni qandurulmasliqi mumkin. terkibide witamin C bolghan toluqlimilar bu éhtiyajni qanduralaydu.

witamin D: witamin D ning kemchil bolushi her daim yuqumlinishning xeterlik amili. bolupmu qish aylirida we quyash nuridin yéterlik derijide paydilinalmaydighan kishilerde körülidighan witamin D ning kemliki éhtiyajini toluqlimilar arqiliq qandurghili bolidu.

witamin B6: witamin B6 immunitét sistémisini kücheytishte türtkilik rol oynaydighan muhim madda. ilmiy tetqiqatlarda körsitilishiche, witamin B6 ning kemliki sewebidin immunitét sistémisi ajizliship kétidiken.

qara buzun: «sambukus nigra» dep atilidighan qara buzun jewhiri immunitét sistémisini qollaydu. shundaqla zukam, nezle qatarliq nepes yolliri késelliklirining alametlirini peseytishke yardem béridu.

méhrigiyah: nahayiti uzun tarixqa ige eneniwi tébabetchilikte ishlitilidighan bolup, öpke késellikliri we bashqa yuqumluq késelliklerge shipadur.

 qaysi yémekliklerdin yiraq turushimiz kérek?

töwendiki yémekliklerdin imkanqeder saqlinish yaki az miqdarda istémal qilish, immunitét sistémisini kücheytishte nahayiti muhim:

• pishshiqlap ishlengen shéker qoshulghan yémeklikler,

• qorulghan yémeklikler, téz tamaqlar, teyyar tort qatarliqlar,

• shakilat qatarliq pishshiqlap ishlengen oralghan yémeklikler,

pishshiqlap ishlengen göshler,

• terkibide bughday uni, göshnan, lawash, nan qatarliq un séghizi bar uzuqluqlar.