латин америкасидики османлиларниң әвладлири - әлтурколар

латин америкасидики османлиларниң әвладлири болған ‹әлтурколар› мувәппәқийәтлири билән өз дөләтлириниң ғурури

19-әсирдә османли империйәсидин латин америкасиға көчүп кәлгән вә әлтурко (түрк) дәп аталған нурғун османлилар бүгүнки күндә ашу дөләтләрдә сийасәттин сода дунйасиғичә, сәнәттин әдәбийатқичә болған нурғун саһәләрдә көрүнәрлик утуқларға еришмәктә.

османли империйәсидин латин америкасиға 1860-йилдин биринчи дунйа уруши ахирлашқанға қәдәр һәр хил көчүш һәрикәтлири үзлүксиз давамлашқан.

бүгүнки күндики түркийә, сүрийә, ливан, исраилийә, ийорданийә, пәләстин вә мисирни өз ичигә алған ғәрбтә ақдеңиз, шәрқтә месопотамийә билән чегралинидиған левант районидин башланған көчүш һәрикәтлиридә хиристийан әрәбләр, йәһудийлар вә әрмәнләр латин америкасиға көчкән.

буниңдин башқа йәнә,  иккинчи дунйа уруши техиму көп кишиләрни латин америкасиға көчүшкә мәҗбур қилған.

әркинлик һәйкилини көрүшни үмид қилип америка қошма иштатлириға қарап йолға чиққан нурғун көчмәнләрни риодики қутулдурғучи иса һәйкили қарши алған.

парлақ келәчәк издәп америка қитәсигә кәлгән көчмәнләр османли империйәси пуқралири болғанлиқи үчүн, районда «түркләр» дегән мәнини билдүридиған «әлтуркос», «әлтурко» (түрк) дәп аталған.

гәрчә бир қисим әрәбләр, йәһудийлар вә әрмәнләр өзлирини «лос туркос» дәп атисиму, лекин латин америкаилиқлар һазирму «әлтуркос» исмини наһайити кәң даиридә ишлитиду.

 османли империйәси билән латин америкасидики бир қисим дөләтләр оттурисидики дипломатик вә консуллуқ мунасивәтләр охшаш мәзгилдә башланған.

тарихий мәнбәләрдә латин америкасида тәхминән 30 милйон «әлтуркус» ниң йашайдиғанлиқи байан қилинған болуп, уларниң көпинчиси 19-әсирдә османли паспорти билән бу районға кәлгән әрәбләр икән.

сийасәттин сода дунйасиғичә, сәнәттин әдәбийатқичә болған нурғун саһәләрдә көрүнәрлик утуқларға еришкән «әлтурколар» ниң әвладлири бүгүнки күндә нурғун кишиләр арзу қилидиған нопуз һәм орунға игә икән.

латин америкасидики үч дөләтниң башлиқи османли

«әлтурколар» ниң әвладлири бүгүнки күндә бу районниң сийасәт, бийурократийә вә сода дунйасидиму муһим орун тутиду.

османли көчмәнлири аргентина, биразилийә, салвадор, доминика җумһурийити, еквадор, парагвай вә биразилийәдә сийасәттә сөз саһиби болди.

буларниң һазирқи мисаллириниң бешида салвадор пирезиденти найб букеле, парагвай пирезиденти марийо абдо бенитез вә доминика җумһурийити пирезиденти луйис абинадер қатарлиқлар келиду.

йәнә бир тәрәптин, 2016-2018-йиллири биразилийә пирезиденти сүпитидә вәзипә өтигән теги ливанлиқ мишел темер, еквадорниң теги ливанлиқ 41 – пирезиденти җәмил маһуад, 1989-1999-йиллири аргентина пирезиденти болған теги сүрийәлик карлос менем аилилириму османли империйәсидин көчүп кәлгән муһим сийасийонлардин пәқәтла бирқанчиси, халас.

дунйаға даңлиқ әлтурколар

османли империйәсидин кәлгән нурғун латин америкалиқлар сода вә сийасәттин башқа, мәдәнийәт, илим-пән, тәнтәрбийә, иҗтимаий вә сәнәт саһәлиридиму көрүнәрлик нәтиҗиләрни қолға кәлтүрүш арқилиқ дунйада даң чиқарди.

16 грамми мукапатиниң саһиби болған коломбийәлик нахшичи шакира вә актрис, режиссор салма һайек бу мисалларниң алдинқи қатаридин орун алиду.

«форбес» журнилиниң санлиқ мәлуматлириға қариғанда, башқа даңлиқ әрәб латинлиқлар арисида дунйа бойичә әң бай 8 -шәхс карлос слим, биразилийәлик йазғучилар радуан нассар вә милтон хатум, аргентиналиқ артис рикардо дарин қатарлиқларму бар икән.

йәнә бир тәрәптин, латин америкасидики һәрбир дөләттә османли империйәсидин кәлгән көчмән топлуқлар башқуридиған мәдәнийәт йаки иҗтимаий тәшкилатларму бар икән.

бу тәшкилатларниң әң йарқин мисали сүпитидә йерим милйонға йеқин көчмән пәләстинликләр йашаватқан чилидики пәләстин-чили топлуқидики «палестино» дәп аталған 103 йиллиқ кәспий путбол командиси алдинқи пиланға чиқидикән.