türkiyening eng uzun piyadiler yoli - kariya

türkiye awazi radiyosi: dem élish sizge némidin dérek béridu? kishiler daim seyle qilidighan dangliq sayahet merkezlirige bérishni xalamsiz yaki héchkim bilmeydighan jaylarni körüshni bekrek arzu qilamsiz? sahayitingiz jeryanida birer méhmanxanida turushni xalamsiz yaki  yaghach öyde weyaki chédirda yétishni arzu qilamsiz? siz eng jelp qilidighini déngizmu, derexzarliqmu weyaki taghliq jaylarmu? kishilerning dem élish, seyle – sayahetke alaqidar tallashlirini éniqlash üchün bir – biridin perqliq nurghun soallarni sorashqa bolidu. chünki insanlarning dem élish uqumigha bolghan chüshenchisi we tetildin kütidighan ümidi oxshimaydu. bu jehette kishilerning qiziqishi, iqtisadiy, ijtimaiy-medeniyet we pisxologiyelik sharaiti hel qilghuch rol oynaydu. bezi kishiler seyle – sayahet, tetil jeryanida kitablargha gherq bolup ketse, yene beziliri tenterbiye bilen shughullinidu, beziliri quyashtin huzurlansa, yene beziliri qardin behr alidu... arxéologiyelik orunlargha qiziqidighanlar, ten saghlamliqining yollirini izdeydighanlar, qishliq tenheriketni yaxshi köridighanlar, déngiz – qum – quyashtin huzur élishni xalaydighanlar yaki uzun yürüsh yollirida huzur we tinchliqning peyzini süridighanlar... bular anadoluda royapqa chiqarghili bolidighan seyle – sayahet, tetil türlirining bir qismi... bu yerler siz némige qiziqsingiz, shuninggha asasen dem élish pilani tüzüshingizge imkaniyet yaritip béridu. bügün biz erkin sayahet qilishni xalaydighan kishiler yaqturidighan uzungha sozulghan piyadiler yolliri heqqide, téximu éniq qilip éytqanda, sehipimizning bügünki sanida, türkiyening eng uzun piyadiler yoli — «karya (Karya/Karia)» heqqide toxtilip ötimiz.

* * * * *

bügünki künde aydin, mughla we denizlining bir qismini öz ichige alghan bu rayon qedimki dewrlerde «kariya rayoni» dep atilatti. portliri, munbet tüzlenglikliri, ormanliqliri we tik taghliri bilen meshhur kariya rayoni, frigya, likya we ioniye qatarliq öz dewrining bashqa dangliq rayonliri bilen qoshna idi… afrodisias, kaunos, knidos we halikarnas qatarliqlar  rayonning muhim sheherliri qataridin orun alatti. bügünki künde, karya rayoni asasen halikarnas shehiri sewebidin tonuldi. chünki bu sheher hem qedimki zamandiki meshhur tarixchi hirodotning tughulghan jayi hemde qedimki dunyaning yette möjizisining biri bolghan halikarnas meqberisi jaylashqan jay bolush süpiti bilen alahide diqqetni tartidu. halbuki, karya rayonida nurghun tonulmighan emma intayin muhim qedimki sheherler bar. mana bu sheherlerni türkiyening 820 kilométirliq eng uzun piyadiler yoli — «karya yoli»din paydilinip körgili bolidu. türkiyening sherqtin gherbkiche bolghan omumiy uzunluqining yérimigha teng kélidighan bu uzunluqtin qorqmang! chünki bu yol oxshimighan liniyelerdin terkib tapidu. sizning qilidighiningiz, peqet qiziqishingizgha muwapiq bir liniyeni tallashtinla ibaret! meyli qedimki sheherler we yoshurun öngkürlerni körüng yaki özining esli qurulmisini saqlap qalghan yézilar, qaghjiraq qumluqlar yaki qedimiy sheherlerdin birini bésip ötüng, bular sizning tallishingiz...

 seylingiz esnasida qarighay we piste derexliri sewebidin asmanni körelmeydighan chaghliringizmu؛ badam we nechche esirlik zeytun derexliri arisidin birdinla aldingizgha chiqidighan heywetlik köpkök muhit sizni bashqa jaylargha élip kétidighan deqiqilermu bolidu! kariya yolida ilgirilewétip hem ötmüshni, yashawatqan peytni we özingizni bayqaysiz!

kariya rayoni dangliq sayahet aramgahlirining yénidila bolushigha qarimay, melum derijide ularning kölenggiside qalghan bir sayahet rayoni. sayahitingiz jeryanida, xelqara ölchemlerge uyghun shekilde isharetler qoyulghan bu piyadiler yoli boyidiki her xil ötkellerni bésip ötisiz؛ sayahitingiz aqdéngizdin ege déngizighiche bolghan jaylardiki tarix we tebiet ichide bashqiche menige ige bolidu.

* * * * *

türkiyening eng uzun piyadiler yoli — kariya, 2021- yili «dunyadiki 35 eng yaxshi sayahet liniyesi» we «dunyadiki eng yaxshi alte tewekkülchilik liniyesining biri» dep élan qilindi. bu yolda 46 basquch bar bolup, u bozburun, dacha yérim arili, gökowa qoltuqi we ichki kariyadin ibaret töt asasliq bölektin terkib tapidu.

 bozburun yérim arili aqdéngizning muhiti eng nacharlashqan, eng tebiiy yéri...  bozburun yérim  arili ormanliqi, köktin yéshilghiche her xil rengdiki wadiliri we taghliq rayonliri bilen kishilerni heyran qalduridighan jay. bozburun yoli izdinish rohigha ige sayahetchiler üchün köngüldikidek yol. uzun we bir az japaliq yürüshtin kéyin, qedimki kariyaning iznaliri saqlanghan nechche ming yilliq xarabiliklerni uchritisiz. bu yerde tisanos, qoruqluq yoli yoq lorima, qedimki hidas, amos, riwayetliri bilen dangq chiqarghan bibasos we yene nurghun yadikarliqlar yatidu. nurghunlirining ismi namelum bolup, ulargha ait ötmüshning iznaliri öchüp ketken bolsimu,  u yerde hayatliq qetiy toxtap qalmidi. ötmüshning u qedimki sheherliri bügünning selimiyyesi, turunchi, qizilqumidur. bu sheherlerning köpinchiside arxéologiyelik qézish élip bérilmighan bolsimu, emma méngish jeryanida tarixni bésip ötüwatqanliqingizni hés qilisiz.

datcha yérim arili liniyesi qedimki dewrlerde intayin muhim soda, medeniyet we senet merkizi bolghan tarixiy sheher kinidosni,  yérim aralning eng chétidiki déwéboynu mayakini we kleopatra yaki sedir ariligha qarap sozulidighan «asta sheher» namliq aqyaqa qatarliqlarni öz ichige alidu.

gökowa liniyesi yérim aralning séhriy küchke ige menzirisi, yoshurun öngkürliri we nurghun ademsiz déngiz sahillirini baghrigha bésip yatidu. peqet déngiz arqiliqla barghili bolidighan, pichiti buzulmighan bu déngiz qirghiqi kariya yoligha échilidu.

kariya yolining yene bir liniyesi «ichki kariya». tash yatquzulghan yollar, nechche esirlik zeytun derexliri we qarighayliqlar arisidiki bu yol kariyaning kona paytexti milasni, beshparmaq taghliri, bafa kölining qirghaqlirini we  kariya xanishi adaning shehiri alindani öz ichige alidu.

* * * * *

kariya yolida seyle qilmaqchi bolghanlargha bir qanche eskertish béreyli. yaz pesli bek issiq bolghachqa, mutexessisler etiyaz we küz aylirida seyle qilishni tewsiye qilidu. ular yene, öz chek – chégrayingizni békitip, yolni shuninggha mas halda tallishingizni, mangidighan yolingiz heqqide tughqanliringizgha aldin melumat bérishingizni, hemmidin muhimi, eger siz tejribilik sayahetchi bolmisingiz, yalghuz emes, choqum bir komanda bilen bille sayahetke chiqishingiz kéreklikinimu alahide tewsiye qilidu.

heywetlik köl we déngiz menziriliri, ormanlar, yéza-kentler, on nechche qedimiy sheher xarabiliki, tupiliq yollar, tash yatquzulghan karwan yolliri... bu medeniyet, tarix we tebiet bilen gireliship ketken, ötmüshning iznalirigha tolghan intayin güzel piyadiler yoli. heyran qalarliq ishlar bilen tolghan bu yolda, beshparmaq taghliridiki öngkürdin tépilghan 6000 yilliq tarixqa ige tash resimlerni, heywetlik tashlargha padishah resimliri oyulghan qedimiy sheher kaunosni, dunyaning eng chong mermer sheherlirining biri bolghan, hemde b d t maarip, ilim – pen we medeniyet teshkilati — yunéskoning waqitliq dunya mirasliri tizimlikige kirgüzülgen stratonikya qedimiy shehirini köreleysiz.