шипа булиқи: гал ағриқини давалаш усуллири

түркийә авази радийоси: гал ағриқлирида пайдилинидиған әң муһим давалаш усуллиридин бири лимон сүйи билән ғәр ғәр қилиш.

бу усулда: бир истакан илман суға тәхминән йерим йаки пүтүн бир лимонни сиқип, күнигә үч қетим йаки төт қетим ғәр ғәр қилса болиду.

• ·         йәнә бир хил усул болса, органик йасалған алма сиркәсигә чиланған қолйағлиқ йаки лөңгини галға қойуш болуп, буму гал ағриқиға мәнпәәт қилиду. йәнә биргә, бимарниң путлириғиму сиркә сүйигә чиланған мата йаки рәхтни пут иссиғичә қойуш керәк. рәхтни еливәткәндин кейин путни иссиқ тутуш керәк.
• ·         бир чай қошуқи туруп талқини, зәнҗивил талқини, аз миқдарда қара муч вә бир қошуқ зәйтун йеғини арилаштуруп ичсиму, гал ағриқиға пайдилиқ. бундақ қилғанда, зукамдин пәйда болған гал ағриқлириғиму пайда қилиду.
• ·         өсүмлүкләр билән гал ағриқини давалашта, йеңи йулунған қизилча сүйи билән ғәр ғәр қилишқиму болиду.
• ·         икки саәттә бир қетим йесивиләк йаприқи билән галға қойуп бәрсә гал ағриқиға пайда қилиду.
• ·         туз сүйи билән ғәр ғәр қилип бәрсә, гал ағриқини пәсәйтиду. бу усулни чоңлар қилиши керәк.
• ·         ада чейи гал ағриқини давалашта охшимиған орунға игә.

ада чейидин соғуқ өткүзүвелиш түпәйли пәйда болған зукамни давалашта пайдилинишқа болиду. ғәр ғәр қилсиму йаки ичсиму болиду. нәпәсни раванлаштуриду. ада чейи һәққидә хәлқ арисида, «әгәр бағчиға ада чейи териған болсаң, өлүмгә керәк барму?» дегән мақал тарқалған болуп, бу 13-әсирдин бизгә йетип кәлгән ада чейиға мунасивәтлик сөздур. ада чейиниң нами ботаникада «салвийа», латинчидә «салвери» дәп атилидиған болуп, қоғдаш, муһапизәт қилиш дегән сөздин кәлгәнлики билиниду.

қәдимки мисирлиқларниң туғутни йахшилаш үчүн ада чейидин пайдиланғанлиқи билиниду. қәдимки йунан вә рим дәврлиридиму гөш сақлаш үчүн пайдилинилдиғанлиқи хатириләнгән. қурутулған ада чейи йопурмақлирини көйдүрүп, ислитиш арқилиқ өйләрни дизинфексийә қилинидиғанлиқиму билиниду. қәдимки вақитлардин күнимизгичә ада чейини дәмләп ичип бәргән адәм асан кесәл болмайду, дәйдиған қараш бар.

күнимиздиму ада чейидин пайдилинип зукам, гал ағриқлири вә аваз пүтүп қелиш қатарлиқ кесәлликләрни давалаш давам қиливатиду. ада чейи чүшкүнлүк, әстә тутувелиш қабилийити төвәнләш вә йүрәк кесәлликлири үчүнму қалқан болуш ролини ойнайду.

ада чейи һәққидики сөһбитимизниң ахирида, мундақ қизиқарлиқ бир һекайини сөзләп өтүшкә әрзийду. ада чейи тәркибидә оттура дәврдә вабаға қарши иммунитет күчини ашурған «төт оғри сиркәси» дәп аталған мадда бар.

«төт оғри сиркәси» дегән нам тарихтин кәлгән болуп, йүз йиллардин буйан дора орнида пайдилинип келингәнликигә мунасивәтлик мундақ қизиқарлиқ һекайә бар. 14-әсирдә бүгүнки фирансийәниң марсилйа шәһиридә пәйда болған ваба, кейинчә пүткүл йавропаға тарқайду. бәзи мәнбәләрдә, 25 милйонға йеқин кишиниң өлүмигә сәвәб болғанлиқи хатириләнгән.

әмма, ривайәтләрдә қәйт қилинишичә, вабада сан-санақсиз кишиләр өлүп кетиватсиму, әмма буларниң арисида төт оғриға һечнимә болмайдикән. бир күни оғрилар вабада өлгәнләрниң өйлирини булаватқанда тутулуп қалидикән вә өлүм җазасиға һөкүм қилинидикән. бирақ, оғриларға қандақларчә кесәл болмиғанлиқини ейтип бәрсә, кәчүрүм қилинидиғанлиқи ейтилидикән. оғрилар өзлири йасиған сиркә билән қоллирини йуғанлиқини, ғәр ғәр қилғанлиқлирини сөзләп беридикән. нәтиҗидә, сиркәниң йасилишини кишиләргә өгитип қойуш бәдилигә қойуп берилидикән. шуниңдин бири, бу сиркә «төт оғри сиркәси» дәп аталған болуп, нурғун кесәлликләрни давалашта пайдилинилған. төт оғри сиркәсиниң тәркибидә ада чейи бар. гал ағриқи, зукам, аваз пүтүп қелиш вә һәр хил йуқумлуқ кесәлликлиригә бу өсүмлүк обдан пайда қилиду. қәдимки анадолу кишилириму ада чейидин түрлүк кесәлликләрни давалашқа ишлитип кәлгән.