оттура вә җәнубий асийа: районлуқ мунасивәтләр, риқабәтләр вә пурсәтләр

ташкәнттә чақирилған  оттура вә җәнубий асийа: районлуқ мунасивәтләр, риқабәтләр вә пурсәтләр конферанси

абдрәсул исһақов

2021-йили 7-айниң 15-күнидин 16-күнигичә, ташкәнттә «оттура вә җәнубий асийа: районлуқ мунасивәтләр, риқабәтләр вә пурсәтләр конферанси»  чақирилди. конферансқа, афғанистан пирезиденти әшрәф ғени, пакистан баш министири имран хан, йавропа иттипақи ташқи мунасивәтләр вә бихәтәрлик сийасити алий вәкили җозеф борел фонтеллес, 20 дин артуқ дөләтниң ташқи ишлар министирлири, бийурократлар, мутәхәссисләр вә ахбарат васитилири  мәнсуплири иштирак қилди. шундақла, америка қошма иштатлири, хитай, русийә қатарлиқ районда паалийәт елип бериватқан дөләтләрниң вәкиллириму конферансқа қатнашти.

конферанста, оттура вә җәнубий асийа оттурисидики мунасивәтләр, афғанистанниң келәчики қатарлиқ мәсилиләр музакирә қилинди. оттура вә җәнубий асийа оттурисидики мунасивәтләрниң тәрәққий қилдурулуши даирисидә қатнаш, сода, енергийә вә бихәтәрлик мунасивәтлириниң алди билән әң йүксәк сәвийәгә йәткүзүлүшиниң зөрүрлүки тәкитләнди. тәрәпләр оттурисида районлар ара алақини қойуқлаштуруш тоғрисида келишим һасил қилинди. конферанс хитабнамисидә, афғанистан, оттура вә җәнубий асийа оттурисидики «район көврүки» сүпитидә қобул қилинди.

конферанс даирисидә көплигән икки тәрәплик вә көп тәрәплик учришишлар елип берилди. 2021-йили 7-айниң 15-күни, түркмәнистанниң тәлипигә бинаән, ташкәнттә оттура асийа дөләтлириниң ташқи ишлар министирлири йиғини ечилди. йиғинда, райондики дөләт рәһбәрлириниң бирәсмий башлиқлар йиғининиң авғустниң башлирида түркмәнистанда өткүзүлидиғанлиқи оттуриға қойулди.

шу күни ташкәнттә, америка пирезидентиниң баш мәслиһәтчиси елизабет шервуд-рандал билән  оттура асийа ташқи ишлар министирлириниң иштирак қилишида йиғин өткүзүлди. 1 + 5 форматсийәсидики йиғинниң асаслиқ темисини, афғанистанниң нөвәттики вәзийити вә оттура асийаға көрсәткән тәсири тәшкил қилди.

конферанс даирисидә бир йәргә җәм болған өзбекистан, афғанистан вә пакистанниң дипломатийә министирлири билән америка қошма иштатлири пирезидентиниң баш мәслиһәтчиси, афғанистан мәсилисини һәл қилиш үчүн йеңи төт тәрәплик мунбәр шәкилләндүргәнликлирини елан қилди.

конферанс мунасивити билән өзбекистанда рәсмий зийарәттә болған пакистан баш министири имран хан ташкәнттә мурасим арқилиқ қарши елинди. шәвкәт мирзийойев билән имран ханниң учришишидин кейин, тәрәпләр оттурисида 8 келишим имзаланди. ташкәнттә өткүзүлгән өзбекистан-пакистан  сода – иқтисад мунбири йиғинида 500 милйон долларлиқ келишим имзаланғанлиқи билдүрүлди. зийарәт җәрйанида, афғанистан мәсилисини һәл қилиш тоғрисида көп тәрәплик йиғинниңму пакистанда өткүзүлидиғанлиқи елан қилинди.

мәзкур конферансқа қатнишиш үчүн өзбекистанға кәткән түркийә җумһурийити ташқи ишлар министири мәвлут чавушоғлу алди билән хоқәнд шәһиригә йетип барди. хоқәнд шәһиридә бирқатар учришишларни елип барғандин кейин, ташкәнткә өткән чавушоғлу пирезидент мирзийойев тәрипидин қобул қилинди. чавушоғлу конферанс даирисидә мәнсәпдашлири билән икки тәрәплик учришишларни елип барди.

һәм афғанистанниң нөвәттики вәзийити, һәмдә районниң реал әһвали оттура вә җәнубий асийа дөләтлирини техиму қойуқ һәмкарлишишқа иттирмәктә. мирзийойевниң тәшәббусиға асасән чақирилған бу конферанс, буниңдин кейин мушуниңға охиған йиғинларниң техиму  көп чақирилишиға вәсилә болиду. конферанста афғанистанниң оттура вә җәнубий асийа оттурисидики «район көврүки» сүпитидә қобул қилиниши наһайити зор әһмийәткә игә. һәр саһәдә районлуқ һәмкарлиқни күчәйткән  вә бу басқучқа афғанистанни актип дахил қилғандила андин афғанистанда тинчлиқ вә муқимлиқ орнитиш мумкин.