мийит узутуш немиләрни тәләп қилиду? (авазлиқ)

әзиз мумин қериндашлар! җүмә күниңлар мубарәк болсун!

аллаһ таала йуқириқи айәттә мундақ дәйду:

«һәрқандақ җан егиси өлүмни тетийду, андин бизниң дәргаһимизға қайтиду»[1]

пәйғәмбәр әләйһиссалам һәдис - шәриптә мундақ дәйду: «мусулманниң мусулман үстидә 5 һәққи болиду. саламға җаваб бериш, кесәл болғанда зийаритигә бериш, җиназә намизиға қатнишиш, меһманға чақирғанда қобул қилиш вә чүшкүргинидә униңға аллаһтин рәһмәт теләш»[2]

әзиз қериндашлар! һайат илаһий бир лутуф болғанға охшаш, өлүмму қечип қутулғили болмайдиған бир һәқиқәттур. дунйаға кәлгән һәр қандақ инсан тәқдир қилинған өмрини тамамлиғанда чоқум өлиду. инсан мәйли қәйәрдә болсун, мәйли қанчилик қачса қачсун, мәйли қанчилик чарә издисә издисун, өлүм йәнила уни тапиду[3].

өлүм дунйадин, ата – анидин, йар – бурадәр, пәрзәнтлиридин айрип қойидиғандәк қилсиму, әслидә у, мөминләрни аллаһниң һозурида сөйгән кишилири билән қайта учраштурушниң йәнә бир атилишидур. аллаһқа болған бәндичликини лайиқида орундиғанлар үчүн хатириҗәмлик вә бәхтийарлиққа толған йеңи бир әбидий һайатниң иптидасидур.

мөмин болуш сүпитимиз билән қизиндашлиримизни ахирәткә узатқинимизда, қилишқа тегишлик диний вә инсаний бир түркүм мәсулийәтлиримиз бар. буларниң алдинқи қатардикиси, сакраттики қериндишимизни йалғуз қоймаслиқ, ахириқи тиниқиғичә униңға һәмраһ болуш, у аңлийалайдиған шәкилдә кәлимә тәййибәни үнлүк өқуп бериш арқилиқ руһини аллаһқа тапшуридиған чеғида кәлимә шаһадәт билән тапшурушиға йардәмчи болуштур. чүнки пәйғәмбәр әләйһиссалам бир һәдистә, «өлүш алдидики кишигә <ла илаһә иллаллаһ> (аллаһтин башқа илаһ йоқ) дейишни тәлқин қилиңлар» дегән иди[4].

әзиз мөмин қериндашлар! йеқинидин айрилған кишиниң қәлбидә азаб, көзидә йаш болиду. пәйғәмбәр әләйһиссаламму бөвәк өғли ибраһим вапат болғанда, көз йеши қилған иди. бирақ өлүмниң ибрәтлик әшу һәқиқәтлиригә дүч кәлгинидә, пәйғәмбәр әләйһиссаламниң мубарәк еғизидин муну сөзләр төкүлгән иди:

«көз йашқа толиду, қәлб азаб чекиду. бирақ биз рәббимиз рази болидиған нәрсидин башқа нәрсини ейтмаймиз. аллаһ билән қәсәмки, и ибраһим! биз сениң вапатиң сәвәбидин һәқиқәтән азаблиниватимиз»[5]

дәрһәқиқәт, һайатниму вә маматниму йаратқучи аллаһтур. мөмин қәлбигә чүшкән азаб қанчә йеңи вә қанчә чоң болса болсун, пәрйат, пиған чекиш йаки исйанкарлиқ қилмастин, бир күни чоқум җәннәттә учришишқа болған үмит билән аллаһниң һөкмигә рази болидиған вә аллаһтин сәбирчанлиқ теләйдиған болиду. аллаһ тааланиң қуран кәримдики «биз аллаһқа аитмиз вә ахири униңға қайтимиз»[6] дегән илаһий хитабиға болған қәтий ишәнч билән қәлблириниң дәрдигә дава, азаблириға мәлһәм тапиду.

әзиз қериндашлар! вапат болған кишиниң арқидин қилишқа тегишлик вәзипиләрдин бирси уни йуйуп кепәнләштур.  қандақла киши вапат қилса, униң йеқин - йоруқлириға, дост - холум - қошна вә башқа мусулманларға хәвәр қилиниду. әң йеқин туғқини йаки у өзи тәйинлигән кәсп әһли киши тәрипидин мейити йуйилиду. вапат қилғучиниң қәрзи болса, мумкин қәдәр җиназә намизи қилиништин илгири, у қалдуруп кәткән маллар билән төлиниду. вәсийәт қалдурған болса, кечиктурулмәстин ишқа ашурулиду. 

вапат қилғучи қериндишимизниң җиназә намизиға қатнишиш, пани дунйадин әбәдий дунйаға узутуш алдида, рәббимиздин униңға мәғпирәт теләш, чоқум ада қилишқа тегишлик йәнә бир вәәзипимиздур. пәйғәмбәр әләйһиссалам бу һәқтә: «җиназә намизи оқуғиниңларда, вапат болғучиға сәмимий бир шәкилдә дуа қилиңлар»[7] дегән иди.

дәрвәқә, азаблар ортақлашқансири азийиду. вапат болғучиниң йиқинлириға тәзийә билдүрүш, сәбир – тақәт теләш иманий қериндишлиқниң тәқәзасидур. тәзийә кечиктүрүлмәслики лазим. тәзийә билдүргән чағда вапат қилғучиниң йеқинлирини нарази қилидиған сөз вә һәрикәтләрдин узақ туруш лазим. пәйғәмбәр әләйһиссалам бир һәдис - шәриптә «вапат қилғучиниң йахшилиқлирини әскә елиңлар, йаманлиқлирини тилға елиштин қечиңлар»[8] дегән иди.

әзиз мөзмин қеридашлар! йеқинини йоқутуп қойүп, азаб ичидә туруватқан җиназә игилириниң тәзийәгә кәлгәнләргә аварә болуп, тамақ суниши мунасип әмәс. бәлки уруқ - туғқан вә қошнлириниң җиназә игилиригә вә йоқлап кәлгүчиләргә тамақ суниши сүннәттур. чүнки мутә урушидин кейин пәйғәмбәр әләйһиссалам җийәни җафәр рәзийәллаһу әнһуниң шеһит болғанлиқ хәвири йетип кәлгәндә, «җәфәрниң аилиси үчүн тамақ тәййарлиғин, чүнки уларниң бешиға уларни мәшғул қилидиған әһвал кәлди»[9] дегән иди.

әзиз мусулман қериндашлар! пәйғәмбәр әләйһиссалам «тәмни қачуридиған нәрсини, йәни өлүмни көп йад етиңлар»[10] дегән болуп, ениқки, өлүмниңму вәз ейтидиған, нәсиһәт қилидиған вә агаһландуридиған бир тили болиду. җиназә мурасимлири, вапат қилғучиға дуа қилишимизға вәсилә болғанға охшаш, өз нөвитидә йәнә, өзимизгә нәзәр селишимизға вә һайатимизни қайтидин көздин кәчүришимзгиму шараит йаритип бериду. бир күни чоқум өмүр сәрмайимиз төгәйду. зәррәичилик болсиму қилған әмәллиримиз бәдилини көриду. бизләр мөмин болуш сүпитимиз билән рәббимизгә нисбәтән даим йахши гуманда болумиз. униң әпу – мәғпиритини вә рәһмитини үмит қилимиз.  өлүмниң иманлиқ қәлбимизгә әбийдилик баһарниң үмидини тикидиғанлиқиға ишинимиз. һәмдә йәнә, исламниң тоғра йолидин айрилмаслиққа, һайатимизни сиратәл мустәқим үстидә йашашқа тиришчанлиқ көрситимиз. шундақ қилалиғандила өлүм аллаһниң бизгә йоллиған висал салами вә бәхтийарлиқниң әбидийлик йуртиға ачқан ишикигә айлиниду.