mewlana jelaliddin rumi muziyi - konya

mewlana jelaliddin rumi muziyi - konya

türkiyening kültür xezinisi (50)

hörmetlik qérindashlar! «türkiyening kültür xezinisi» namliq pirogrammimizning bügünki bölimide silerge, anadolu kültürining eng katta asaschiliridin mewlana jelaliddin rumining konyadiki meqbirisi we muziyini tonushturimiz.

kel! néme bolsang bol, yene kel!

meyli kapir, meyli mejusi

meyli butperes bolsangmu yene kel!

bizning dergamiz ümidsizlik dergahi emestur

yüz qétim tewbengni buzghan bolsangmu yene kel!

bu tupraqqa söygidin bashqa uruq chachmaymiz

bu pak étizlargha muhebbettin bashqa nerse tirimaymiz

yéqin kel! téximu yéqin kel! qachanghiche bu nishansiz yollar?

sen men we menmu sen bolghan ikenmiz, yene qachanghiche bu sen menchilik? 

ölümimizdin kéyin mazirimizni yerde izdimenglar

bizning mazirimiz danalarning qelbliride bolidu.

dégen misraliri hemmige tonushluq mewlana jelaliddin rumi 13 – esirning katta peylasupi, mutepekküri, dini alim we shairliridin birsi  shundaqla anadoludin pütün dunyagha tonulghan zatlirimizdin birsi idi. u 1207 – yili ottura asiyaning belex shehiride tughulghan we 1273 – yili konyada wapat bolghan idi. her yili 17 - dékabirda uning wapat bolghan küni xatirilinidu. uning wesiyitige binaen bu kün wapat küni emes, belki «söygünüm» dep teripligen allahning wisaligha yétidighan kün  süpitide «shebbi aruz» dep xatirilinip kelmekte. bu künde dunyaning hemmila etrapidin, oxshash bolmighan dinlargha we tillargha tewe minglighan kishi konyagha kélip, «shebbi aruz» murasimigha qatnishidu. 

*** *** * **** ****** ***** ****

mewlana jelaliddin rumining dadisi alimlar sultani muhemmede welid idi. mewlana anadolugha dadisi bilen birlikte kelgen  bolup, u dadisining dergahida oqushuni tamamlap, dadisi wapat bolghandin kéyin anadolu seljuqiy döliti sultanining buyruqi we dadisining wesiyitige binaen dergahta dadisining ornigha teyinlendi.  bu jeryanda insanni qedirleshni merkez qilghan «mesniwi» namliq esiri bilen pütün dunyagha tonuldi.

mewlana jelaliddin rumi yashighan dewr, anadolu seljuqiyliri mongghullarning hujumliri astida weyran bolush bosoghusigha kélip qalghan bir dewr idi.  u anadolu seljuqiy döliti  küch – qudritini, bayliqi we siyasiy kélechikini yoqutup qoyush aldida turghan bir mezgilde  yashighan idi. anadolu xelqige meniwiy jehettin chongqur tesirlerni körsetti. shu dewrning diniy rehberliri bilen yéqin munasiwet we dostluqlarni ornatti. seljuqiy sultanlirining sariyining yénigha jaylashqan we sarayning muhim bir qismi bolupmu hésablinidighan gül baghchisi mewlana jelaliddin rumining dadisigha dergah qilishi üchün hediye qilinghan idi. mewlana jelalidin rumi 1273 – yili wapat bolghanda del eshu gül baghchisining ichige yasalghan meqbirisige depin qilindi. seljuqiylar dewrige ait mazar tüside yasalghan bu meqbire «yéshil meqbire» depmu  bilinidu.

*** *** ** **** **** **** ******

meqbire mewliwi dergahining del otturisigha jaylashqan bolup, töt chong tüwrüklük bu meqbirining ichidin gümbizimu bar. meqbirining sirtqi tamliri yéshil renglik seljuqiy chine xishliri bilen bézelgen. güzmbez sirtidin chong bir kulah bilen oralup turidu. kéyinki chaghlarda mewliwi teriqitining aldinqi qatardiki zatliri we mewlananing yéqin – yoruqlirimu mushu meqbirige kömüldi. xuddi bashqa meqbirilerge oxshash mewlana meqbirisining mesjid süpitide tamamlanghan qismida chong sanduqlar qoyulghan bolup, uningda mewlaning eserliri we yazmiliri körgezme qilinmaqta. osmanli padishahlirining shehzadiliridin birsi mewliwi teriqitige kirgendin kéyin, meqbire we etrapigha qoshumche qurulushlar qilinip, bügünki kündiki keng kushade haligha keltürüldi. uning yénidila osmanli dewride yasalghan bir jamemu bar. bu yerdiki muziyigha qoshumche qilinghan binalarda mewliwi teriqitining kiyimliri, ishletken üsküniliri we mesniwining bölümliri kürgezme qilinmaqta.

**** ** *** ** ** **** *** **** *****

konyadiki mewlana muziyi top kapi sariyidin qalsila türkiyening eng köp ziyaret qilinidighan muziyi bolup hésablinidu. istanbul we enqeredin téz süretlik puyiz bilen qisqighine waqitta konyagha yétip kelgili bolidu. eger türkiyege sahetke kelsingiz muhim kültür merkezliridin birsi bolghan mewlana muziyini we konyadiki seljuqiylargha tewe nurghunlighan medrise, meqbire we jamelerni ziyaret qilishni untumasliqingizni téleymiz.