دین و توپلوم (23)
هر نه قدر بعضی فرق‌لر اولسا دا هیجری ایلک اوچ عصردن سونرا حدیث و سنّت آنلاییش‌لاری عینی معنادا ایستیفاده ائدیلمه‌یه باشلانمیش‌دیر
قیمت‌لی اوخوجولار ...
دین و جمعیت موضوعلو پروقرامیمیزین بو گونکی بؤلومونده، ایسلام توپلوموندا تئز-تئز قارشیلاشدیغیمیز سنّت معنا‌سی اوزرینده بیر آز دوراق.
ایسلام دینی‌نین قوران‌دان سونراکی اساس قایناغی سنّت‌دیر. او، حضرت پیغمبرین دینی و اخلاقی اؤرنگی ایفاده ائدن بیر قاورامدیر. هر نه قدر بعضی فرق‌لر اولسا دا هیجری ایلک اوچ عصردن سونرا حدیث و سنّت آنلاییش‌لاری عینی معنادا ایستیفاده ائدیلمه‌یه باشلانمیش‌دیر. بو سبب‌دن ایستر حدیث دئیک، ایستر سنّت دئیک عینی معنانی نظرده توتموش اولماقداییق. ایسلام عالیم‌لری دینی حیاتدا سنّت‌ین فونکسیونل دگرینی اوچ قیسیمده اله آلمیش‌لار. بون‌لاردان بیری قوران ایستیقامتینده حؤکم گتیرن سنّت‌لر، ایکینجی‌سی، قورانین گتیردیگی حؤکم‌لری آچیقلایان سنّت و اوچونجوسو، قوران خاریجی یئنی حؤکم‌لر گتیرن سنّت‌دیر.
...
حضرت پیغمبرین صحابه‌لرین‌دن قوراندا یئر آلان ایلاهی امرلرین و اخلاقی قایدا‌لارین یئرینه یئتیریلمه‌سینی ایستمه‌سی یوخاری‌داکی تصنیفی ایلک شیککینا تقابل ائدر. بون‌لاری بیر باخیما قورانین تبلیغی سایلیر. حضرت پیغمبرین مختلیف وسیله‌لرله صحابه‌لرینه، اؤز ایفادلریله ائتدیگی بو آچیقلاما‌لار، قوران متنین‌دن فرق‌لی‌دیر. آنجاق قطعی اولا‌راق قورانا سؤیکندیک‌لری اوچون حؤکم اولا‌راق قوران کیمی‌دیر. بونون چوخ سایدا اؤرنکلری واردیر.
حضرت پیغمبرین سنّتی‌نین اهمیت‌لی بیر قیسیمی، قورانی آچیقلاما و یوروملاما شکلینده‌دیر. بو وظیفه اونا شخصاً الله طرفین‌دن وئریلمیش‌دیر. اونون یولداش‌لاری الله طرفین‌دن ائندیریلن آیه‌لری آنلایا بیلمدیک‌لرین‌دن اونا سوروشموش‌دور. بعضن اونلارین سوروشما‌لارینا هئچ یئر بوراخما‌دان اؤزو آچیقلاما ائتمیش‌دیر. بو موضوعنو یوخاری‌داکی بؤلوملمک ایکینجی حیسه‌سی اوچون اؤرنک وئرمک مومکون‌دور.
حضرت پیغمبر، بعضن بیزیم بیرباشا قورانلا علاقه‌سینی قورامادیغیمیز بعضی حؤکم‌لر قویموش‌دور. پیغمبرلیگین یانیندا جمعیتین لیدری و ایدارچی‌سی اولماسی اونو، بعضی پروبلم‌لرین حلّینده اجتیهادا یؤنلتمیش‌دیر. بو حؤکم‌لرده عقلی محاکمه‌سی‌نین یانیندا ایچینده اولدوغو جمعیتین عنعنه و احتیاج‌لارینی دا نظره آلمیش‌دیر. چونکی ائورسل بیر دین اولان ایسلامین قیامته قدر جان‌لی‌لیغینی داوام ائتدیرمه‌سی اینکیشاف ائدن و دگیشن شرط‌لره گؤره یئنی حؤکم‌لر وئریلمسیله مومکون‌دور. اونون بو ساحه‌یه باغلی دوشونجه‌لری مقصده اویغون اولدوغو مدتجه اعتبارلی اولارکن، سهو قرار وئردیگی زامان الله طرفین‌دن اویاریلمیشدیر. چونکی اونون مثال قیامته قدر داوام ائتمک مجبوریتینده‌دیر.
....
اهمیتینه گؤره ایسلام عالیم‌لری حضرت پیغمبرین وفاتین‌دان چوخ بیر زامان سونرا، اونون سنّتینه باغلی معلومات‌لاری توپلاماغا باشلامیش‌لار. هیجری 2. عصرین اوّل‌لرین‌دن اعتباراً داغینیق حال‌داکی روایت وسایل‌لری، بو عصرین اورتا‌لارینا دوغرو ایلک محصول‌لارینی وئرمه‌یه باشلامیش‌دیر. بؤیوک اؤلچوده هیجری اوچونجو عصرده تامام‌لانان حدیث تصنیف فعالیت‌لری سونوندا اورتایا چیخان حدیث مجموع‌لر، سونراکی آشی‌لاردان آچیقلاما‌لار و ییغما اثرلرله داوام ائتمیش‌دیر. بورادا بونو ایفاده ائتملیگیک کی، حدیث‌لرین سونراکی دؤورلره ساغلام بیر شکیلده چاتماسی اوچون سنّت‌ین سحطی‌نین تثبیتی و آچیقلانماسیندا چوخ بؤیوک امک‌لر خرجلنمیش‌دیر.
قایناق‌لاردا عالیم‌لری، حضرت پیغمبرین سؤز و حرکت‌لرینی دینی و دونیوی اولماق عذره ایکی‌یه آییرمیش‌لار. بونا گؤره حضرت پیغمبرین دینله علاقه‌دار سؤز و حرکت‌لری مؤمن‌لری باغلاییجی ساییلمیش‌دیر. اصلینده ایسلام دینینه گؤره، اینسان‌لارین بوتون سؤز، حرکت و توتوم‌لاری‌نین دینی بیر دگری واردیر. دینین مقصدی اینسانین دونیا و آخیرت خوشبخت‌لیگینی تامین ائتمک‌دیر. بو سبب‌دن بوتون اینسانی حرکت‌لرین یاخشی-پیس، دوغرو-یانلیش، گوناه-صواب و حلال-حرام کیمی قیمتلندیرمه‌لره تابع توتولور. آنجاق بورادا بعضن بشری آغلین دا دوغرو قرارا چاتما‌لاری مومکون‌دور. بو سبب‌دن اینسان بورادا داها آزاددیر.
پیغمبر الله‌دان آلدیغی مقدس وظیفه‌نی یئرینه گتیرر و اینسان‌لاری اللهین دینینه دعوت ائدرکن، اخلاقی کیشلیغی، پرنسیبلی، توتارلی، صبیرلی و فداکار توتومویلا جمعیتین هر بؤلومونه رهبر و نومونه اولموش‌دور. پیغمبرین سنّتی، نئجه یاخشی بیر اینسان و یئتکین بیر مسلمان اولوناجاغی‌نین اؤرنگی خصوصیتینده‌دیر. سنّت، ایسلام مدنیتی‌نین هر ساحه‌سینه نفوذ ائتمیش بؤیوک بیر میراث‌دیر. خصوصیله دینی ادبیاتین یانیندا فلسفه‌دن طبیعی علم‌لره، ادبیات‌دان تاریخه، معماریدن گؤزل صنعت‌لره قدر ایسلام مدنیتی و مدنیتی‌نین هر ساحه‌سینده سنّت‌ین ایزلرینی گؤرمک مومکون‌دور. فردی و اجتماعی حیاتیمیز، عنعنه و گؤره‌نکلریمیز، حتی آتاسؤزلریمیزین بیر چوخونا سنّت‌ین قایناق‌لیق ائتدیگینی گؤرمکدییک.
....
ایسلام تاریخی‌نین ایلک دؤورلرین‌دن بری مختلیف سبب‌لرله حضرت پیغمبری ایستیثمار ائتمه‌یه چالیشان‌لار اولموش‌دور. کئچمیشده اولدوغو کیمی دؤوروموزده ده مسلمان عالیم‌لر بون‌لارا قارشی بؤیوک مباریزه‌لر وئرمکده. و سنّت‌ین دوغرو باشا دوشولمه‌سینه یؤنلیک اهمیت‌لی قاتقی‌لار تامین ائتمه‌یه دوام ائتمکده‌دیرلر. ایسلام تاریخین‌دکی سیاسی و اجتماعی چالخانتی‌لار ایزلرینی داشییان بعضی روایت‌لرین پیغمبره ایضافه ائدیلمه‌سی دوغرو دئییل. بون‌لارین سؤز موضوعسو دؤورده دئییلمیش، داها سونرا ایسه حضرت پیغمبره اتف ائدیلمیش سؤزلر اولدوغو اونودولماما‌لی‌دیر.
بو گون سنّت‌ین محافظه‌سی و باشا دوشولمه‌سی اوچون ائدیلمه‌سی لازیم اولان اهمیت‌لی خیدمت‌لر واردیر. مسئلن ایسلامی علم‌لرله مشغول اولان بیر علم آدامی، اوّلجه پیغمبرین اؤنک حرکت‌لرینه دوغرو آنلاماسی لازیم‌دیر. ایسلام عالیم‌لری‌نین دینی تطبیق‌لره قایناق‌لیق ائدن صحیه سنّت‌ین تثبیتی و قیمتلندیریلمه‌سی یولوندا کئچمیش تجروبه‌یه علاوه‌دن، قوران، حضرت پیغمبرین حیاتی، عقل و تاریخی معلومات‌لار ایشیغیندا یئنی اصول‌لار ایستیفاده ائده‌رک مسلمان خالقا ساغلام حیات ساحه‌سی تقدیم ائتمه‌لری لازیم‌دیر.
گونوموزده دیلیمیزه ترجومه ائدیلن حدیث کیتاب‌لارینی اوخویارکن، اوّلجه حدیث‌لرین دوز بیر سندله حضرت پیغمبره چاتمیش اولماسینا موطلق دقت یئتیریلمه‌لی‌دیر. اوخوجونون اله آلاجاغی حدیثی قورانین عمومی معناسینی کسب ائتمه‌سی چوخ اهمیت‌لی‌دیر. یئنه بو حدیثین، دیگر حدیث قایناق‌لاریندا کئچن عینی موضوعیا تماس ائدن حدیث‌لرله چاتیشماماسی لازیم‌دیر. دینی منبع‌لره پارچاجی یاناشما‌لار اینسانی هر زامان ساغلیغلی نتیجه‌یه گؤتورمیه‌بیلیر. قیساجاسی دین آدینا دانیشارکن دوشمن‌لیک دئییل دوستلوق، آنارشی دئییل باریش و ناراحات‌لیق دئییل دینج‌لیک اؤن پلاندا توتولما‌لی‌دیر.
ایلگیلی‌لی خبرلر
بو‌لاری بیلیرسینیزمی؟ (13)
تورکیه‌نین ایلک قاپا‌لی موبادیله مرکزی‌نین ایستانبول‌داکی کاپالیچارشی اولدوغونو بیلیردینیزمی؟