Törkiyäneñ humanitar yärdämnäre häm qaçaqlar säyäsäte

Törkiyäneñ humanitar yärdämnäre häm qaçaqlar säyäsäte dönyada berençe urında tora häm böten dönyağa keşelek sabağı birä. Törkiyä dönyada  iñ küp humanitar yärdäm başqarğan il bularaq keşe qaderen belü ,urtaqlaşü ,büleşü häm yärdämläşüneñ niçek buluı kiräklegen böten dönyağa kürsätä. Törkiyäneñ keşegä zur ähämiyät birüçe tışqı säyäsät totışı güyä keşe xoquqları dip qalıplar artına yäşerengän illärneñ kiresenä ğamäli bularaq keşegä keşe bulğan öçen anıñ qaderen belü kiräklegen raslıy. Törkiyäneñ şul uq waqıtta iñ küp qaçaq sıyındırğan il buluı anıñ bu mäs’älädä üzgä buluın kürsätä.

2018 nçe yılnıñ global’ humanitar yärdäm xisabına kürä, Törkiyä uzğan yıl iñ küp humanitar yärdäm başqarğan il buldı. Dönyadağı iñ yumart il bulıp saylanğan Törkiyä milli keremneñ 0,85%ına turı kilüçe humanitar yärdäm kürsätä. Milli kerem belän çağıştırğanda Törkiyädän soñ iñ küp humanitar yärdäm başqarğan 0,17% belän Lyuksemburg häm Norvegiya buldı.

Säyӓsӓt, iq’tisad hӓm ictimaği tikşerenülӓr waqıfı SETA tikşerenüçese, yazuçı Can Acunnıň mӓs’ӓlӓ belӓn bӓyle añlatmasın tӓq’dim itӓbez.

Üzäge Angliyada urnaşqan Qalqınu iniśiativaları oyışması xisabına kürä Törkiyä uzğan yıl 8 milliard 7 million dollardan kübräk humanitar yärdäm ireşterep dönyada iñ küp yärdäm başqarğan il buldı. Törkiyädän soñ ikençe urında 6 milliard 680 million dollar belän Amerika Quşma Ştatları tora. AQŞnıñ humanitar yärdäme milli kerem belän çağıştırğanda 0,04% täşkil itä. Amerika Quşma Ştatlarınnan soñ iñ küp humanitar yärdäm başqarğan il 2 milliard 520 million dollar belän Germaniya buldı.

Törkiyäneñ humanitar yärdäm başqaruda şaqtıy alda baruı  anıñ keşe qaderen belüçe,keşene xörmät itüçe  tışqı säyäsät añlayışın  assızıqlıy. Anıñ dönyadağı ayırmasın kürsätä. Keşe xoquqları häm demokratiya yaqlawçıları buluın däğ’wa itkän illärneñ humanitar yärdämdä Törkiyädän bik artta qaluları däğ’walarnıñ çınbarlıqnı çağıldırmawın kürsätüçe iñ möhim kürsätkeç. Törkiyäneñ isä humanitar yärdämdä zur ayırma belän dönyada berençe buluı anıñ keşe xoquqlarına süzdä tügel, çınbarlıqta zur ähämiyät birüen isbatlıy.

Humanitar yärdäm belän bergä Törkiyäneñ dönyada iñ küp  qaçaq sıyındırğan il buluı anıñ üzgälegen bik açıq kürsätä. 3 million yarım qaçaqnı sıyındırğan Törkiyä dönyadağı bik küp ildän ayırmalı bularaq keşelekle häm vöcdanlı totış kürsätä. Törkiyä üz ilenä sıyınğan keşelärgä dä zur ähämiyät birä, çik ar’yağındağı keşelärgä dä humanitar yärdäm ireşterä.

Dönya külämendä rasaçılıq artqan ,qaçaqlarğa qarata qırıs säyäsät alıp barılğan häm keşelärneñ Urta diñgezdä buılıp ülüe küzätep torılğan däwerdä Törkiyäneñ totışı çınnan da keşelek öçen maqtawğa layıq. Törkiyädä küp sanda qaçaq buluğa qaramastan ildä säyäsi totrıqsızlıq bulmawı häm rasaçılıqnıñ artmawı dönyadağı qaçaqlarğa qarşı argumentlarnıñ çınbarlıqnı çağıldırmawın isbatlıy.Awrupa Berlege häm Amerika Quşma Ştatlarındağı  qaçaq krizisınıñ nigezdä rasaçılıq häm çit il keşesenä qarata doşmanlıq krizisı buluın kürsätä.

Germaniyada xökümät êçendäge qardäş partiyälär bularaq saylawda qatnaşqan Xristian demokratlar häm Xristian sośialistlarnıñ bergälek tarixındağı iñ zur krizis Xristian sośialistlarnıñ qaçaqlarğa qarata tağın da qırıs säyäsät taläp itüennän kilep çıqtı.Xalıq sanı  550 millionnan kübräk bulğan Awrupa Berlegeneñ töbägenä Törkiyädäge qaçaq sanınıñ öçtän bere kilüe böten Awrupa Berlegendä olı krizisqa säbäpçe buldı häm Awrupa illäre arasında partnyerlıqnı qurqınıç astına quydı. Awrupa Berlege illärendä çiktän tış uñ partiyälärneñ tawış sanı arttı häm alar küp kenä ildä iñ zur  ikençe yäisä öçençe säyäsi partiyägä äwerelde.

Törkiyädä isä böten Awrupa Berlegennän 3 tapqırğa kübräk qaçaq buluğa qaramastan qaçaq krisizı barlıqqa kilmäde häm Törkiyädäge qaçaqlarğa qarata totışnıñ nigeze ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğannıñ iradäsendä.