Farsı qultığı krizisında Törkiyä

Ber yıl êlek Qatar rӓsmi xӓbӓr agentlığınıñ haker höcümenӓ duçar qaluı hӓm Qatar Ӓmireneñ qayber yalğan açıqlawlarınıñ urın aluı belӓn başlanıp kitkӓn media kampaniyase başlağan ide. Bu media kampaniyase Berlӓşkӓn Ğarӓp Ӓmerleklӓre hӓm Soğud Ğarӓbstanı liderlığında AQŞnıñ da xuplawı belӓn barlıqqa kiterelgӓn koaliśiyaneñ Qatarnı turıdan maqsat itep aluına ӓylӓnde. Bu koaliśiya Qatarnı xӓrbi, sӓyӓsi hӓm iqtisadi cӓhattӓn qamap, üzlӓrenӓ birelüen mӓcbür itӓ ide.

Sӓyӓsӓt, iqtisad hӓm ictimaği tikşerenülӓr waqıfı SETAda tikşerenüçe, yazuçı Can Acunnıñ mӓs’ӓlӓ belӓn bӓyle açıqlawın tӓqdim itӓbez.

Waqıtına küz salsaq, Qatarğa qarata yasalğan adımnıñ 2017 yılnıñ 21 may könne Soğud Ğarӓbstanı başqalası Riyadta AQŞ ilbaşı Tramp ta qatnaşqan xalıqara cıyılıştan soñ başqarıluın kürӓbez. Bu bӓylӓneştӓ 2 Möxӓmmӓd dip yörtelüçe Bin Sӓlman hӓm Bin Zayӓd Riyadtağı oçraşuda Trampnıñ xuplawın garantiyalӓgӓnnӓn soñ êşkӓ kereşte. İzrail belӓn bergӓ barlıqqa kitergӓn yaña töbӓk vizionnarın Qatarnı citdi qurqınıç bularaq kürӓ idelӓr hӓm niçek bulsa da bu qurqınıçnı yuqqa çığarırğa tırıştılar. Qatarnıñ Törkiyӓ kebek uyınçılar belӓn Ğarӓp yazı barışında töbӓktӓge üzgӓreş hӓm qarşılıq kürsӓtü küçӓren xuplawı, iqtisadi köçe belӓn ber rӓttӓn iyӓ bulğan media köçe maqsat itep alınuındağı töp faktorlar buldı.

Lӓkin uzğan ber yılğa qarasaq, Qatarğa qarşı adımnıñ hӓr ölkӓdӓ uñışsız buluı kürelde. Törkiyӓ kebek yaqın berlektӓşlӓr tӓqdim itkӓn xuplaw hӓm mömkinleklӓr, Qatarnıñ tınıç hӓm aqıllı rӓweştӓ alıp barğan diplomatiyase üzenӓ qarağan adımnarnı uñışsız qıldı, AQŞnıñ da poziśiyasen üzgӓrtüen kürӓbez. Berlӓşkӓ Ğarӓp Ämerleklӓre hӓm Suğud Ğarӓbstanınıñ Qatarğa qarata çiklӓwlӓre üzlӓre cӓhatennӓn yökkӓ ӓylӓnde.

Qatar belӓn bergӓ Törkiyӓ dӓ maqsat itep alınğan ide

Qatarnı maqsat itep alğan koaliśiyaneñ talӓplӓrennӓn berseneñ dӓ Qatardağı törek xӓrbi bazasınıñ yabıluı hӓm ike il arasında dӓwam itüçe xӓrbi kileşülӓrneñ beterelüe buluı öyrӓnelgӓn ide. Minemçӓ, monıñ ike sӓbӓbe bar. Berençese – Törkiyӓneñ xӓrbi yӓrdӓme bulmıyça Qatarnıñ üzlӓre öçen tağın da ciñel maqsat bulacağın uyladılar hӓm Törkiyӓneñ Qatardağı xӓrbi bazası hӓm Qatar armiyase belӓn tözelgӓn xӓrbi kileşülӓr, belem birü kileşülӓre Qatarnı köçle uyınçığa ӓylӓnderӓ ide. İkençese isӓ – Törkiyӓneñ töbӓktӓge xӓrbi hӓm sӓyӓsi barlığı 2 Möxӓmmӓd hӓm İzrailneñ töbӓk sӓyӓsӓte cӓhatennӓn qurqınıç bularaq kürelӓ ide. Soñğı itep Fӓlӓstinnӓn alıp Qatarğa qadӓr kiñ İslam geografiyasen üzlӓrençӓ şӓkellӓnderergӓ telӓdelӓr. Bu adımnarğa qarşı toruçı uyınçılarnı beterergӓ yӓisӓ zӓğiflӓtergӓ tırıştılar. Hiçşiksez, Törkiyӓ hӓm Qatar bu talӓplӓrne bötenlӓy kire qağıp, ike yaqlı mӓnfӓğat’lӓr küçӓrendӓ xӓrbi mönӓsӓbӓtlӓren dӓwam itterdelӓr. Ayıruça Törkiyӓneñ tӓêsirle sayӓsӓte Qatarğa qarata adımnarnıñ uñışsız buluında möhim rol’ uynadı.

Törkiyӓ üzen Soğud Ğarӓbstanınnan tış Berlӓşkӓn Ğarӓp Ӓmerleklӓreneñ maqsat iep aluın bӓyӓli. Berlӓşkӓn Ğarӓp Ӓmerleklӓreneñ AQŞtağı ilçese Yusuf ӓl Utӓybӓneñ matbuğatqa ütep kergӓn êlektron yazışularında Berlӓşkӓn Ğarӓp Ӓmerleklӓreneñ hӓr mӓydanda Törkliyӓgӓ qarşı nindi kampaniya alıp baruın kürsӓtӓ. Liviyadӓn Somaliğa, Süriyӓdӓn törle töbӓklӓrӓ qadӓr Berlӓşkӓn Ğarӓp Ӓmerleklӓreneñ İzrail hӓm qalğan qayber uyınçılar belӓn xezmӓttӓşlek başqarıp, Törkiyӓne maqsat itep aluı ap-açıq. Törkiyӓ Berlӓşkӓn Ğarӓp Ӓmerleklӓreneñ rişwӓt tülӓp, keşe satıp alıp, xӓtta qayber terror oyışmalarına yӓrdӓm kürsӓtep, uynağan pıçraq uyınına oxşaş rӓweştӓ cawap birmi, lӓkin Somalida soñğı waqıtta barlıqqa kilgӓn waqiğalarda bulğanı kebek Berlӓşkӓn Ğarӓp Ӓmerleklӓrenӓ telӓgӓn waqıtta ul añlağan teldӓ cawap qaytara. Törkiyӓ sӓyӓsi oyışmaları hӓm armiyase belӓn nigeze nıq bulğan dӓwlӓt, üz geografiyasendӓ bik tӓêsirle uyınçı, töbӓkneñ totrıqlılığı öçen Ğiraq hӓm Süriyӓ kebek illӓrdӓ turıdan mӓydanda bar, Qatar belӓn ber rӓttӓn Somali kebek şaqtıy töbӓk ilendӓ xӓrbi cӓhattӓn barlığın nığıta. Qudüs-Yerusalim mӓs’ӓlӓsendӓ uynağan role belӓn İslam dönyası hӓm mazlumnarnıñ xaqları öçen körӓş itӓçӓgen kürsӓtӓ.