Törkiyäneñ Törkistanğa yünälgän cämäğät diplomatiyäse

Xäzerge köndä informaśiya häm ictimağı nigezle diplomatiyä êşçänlekläre cämäğät diplomatiyäse terminı belän bilgelänä. Bez dä bu atnada tapşıruıbızda  Törkiyäneñ Törkistanğa yünälgän cämäğät diplomatiyäsendä Öç mohim oyışmasınıñ (TRT, TİKA häm BYEGM) êşçänlekläreneñ analizın yasıyaçaqbız.

Atatörek Universitetı xalıqara mönäsäbätlär fakul’tetı fänni xezmätkäre Cämil Doğaç İpäkneñ mäsälä belän bäyle bäyäläwen täqdim itäbez.          

Törkiyä ike meñle yıllar belän bergä tışqı säyäsätendä tarixı häm mädäni mirasına da basım yasap küp ülçämle tışqı säyäsätne küzätep bara.

Bu bäyläneştä cämäğät diplomatiyäse dä täêsirle tışqı säyäsätneñ möhim ber qoralı bulıp tora.

Bu urınnan  xäräkätle bez dä Törkiyäneñ Törkistanğa yünälgän cämäğät diplomatiyäsendä Öç Möhim Oyışmasınıñ (TRT,TİKA häm BYEGM) êşçänleklären il häm töbäk nigezendä analizın yasayaçaqbız.

TİKAnıñ Qazaqstandağı belem alu êşçänlekläre arasında ildäge uqıtuçılarğa häm uquçılarğa hönär belem birü programmalarnı oyıştıru, yort binası, servis transportı, kiräkle êşlänmälärne täêmin itü kebek êşçänlekläre var.

Sälämätlek saqlaw töbägendä:

Qazaq tabiblärgä üz tarmağında belem alu programmalarnı oyıştıru, sälämätlek saqlaw oyışmalarına cihaz yärdäme häm reabilitaśiyanı täêmin itü kebek êşçänleklär aldanğı planğa çığa.

İdarä  häm grajdanlıq asqormalar ölkäsendä:

Qazaqstan däwlät personal idarä üzäge belgeçläreneñ häm Qazaqstan Milli Bankınıñ belgeçläreneñ belem aluı, tärcemä üzägeneñ qorıluı häm terrorçılıq mäsäläsendä xezmättäşlek êşçänlegen alıp bara.

Bolarnıñ tışında Törek cämğiyätlarenä tözätü häm cixazlandıru täemin itüe, invalid watandaşlarğa invalid transportnı täêmin itüe,mäktäp, kitapxanä häm yätimxanälärgä êşlänmälär, mebel häm texnik cixazlandıru täêmin itüe kebek êşçänleklär alıp barıla.

Êlemtä ölkäsendä:

Törki dönyası belän bäyle dokumental filmnär häm tapşırularına yärdäm itü häm igençelek ölkäsendä dä, ciläk-cimeş häm mamıq citeşterüe mäsäläsendä xezmättäşlek êşçänleklärne oyıştıruı kebek mäsälälärdä dä TİKAnıñ öleşe bar.      

TİKAnıñ Qırğızstandağı belem birü êşçänlekläre arasında mäktäplärgä cixazlar, mebel häm kitap yärdäm itelüe  belän bu mäktäplärneñ remontlawnıñ yasaluı, uquçı  toraqlarınıñ tözeleşenä yärdäm itüe häm “Tarixtän könebezgä-Qırğız-Törek mönäsäbätläre xalıqara simpozium”ı kebek ike il arasındağı mönäsäbätlärne xuplağan simpozium häm forumlarğa  yärdäm itüe urın ala.

Sälämätlek saqlaw ölkäsendä,

Xastaxänälärgä  kiräkle eşlänmälär  häm cixaz alu yärdäme yasaluı, bu xastaxänälärneñ remontlawınıñ täêmin itelüe kebek eşçänleklär  alğa çığa.

Su häm Sälämätlek saqlaw ölkäsendä  êçärgä yaraqlı şifalı sunı häm sulaw proyektlarnıñ êşçänlege arasında urın ala.

İdari häm grajdanlıq asqormalar ölkäsendä:

Ğomum prokurorlar häm Yuğarı Finanslar sovetı belgeçläre kebek yuğarı däräcäle byurokratlarğa belem birü programmaları häm däwlät oyışmalarına texnik cixazlarnıñ täêmin itelüe,

Törek cämğiyätläreneñ (Mäsxät törekläre cämğiyäte häm İttifaq Uygurlar cämğiyäte häm başka) yärdäm itü êşçänlekläre bilge bula.

Monıñ belän bergä balalar baqçası, yätemxanä, balalar parkı, yärminkälär häm Mäsxät törekläre belän bäyle mädäni êşçänleklärne üz êçenä alğan başqa sośial asqorma häm xezmätlär dä xuplana.

Sälämätlek saqlaw ölkäse Üzbäqstandağı TİKA êşçänlekläreneñ iñ tığız töbäk bulıp tora.

Doktorlarğa belem birüe, yözlärçä  balanı tikşerü häm xirurgiya operaśiyäläreneñ yasaluı, meñnärçä keşegä sälämätlek saqlaw xezmäte täêmin itüe kebek êşçänleklär bu mäsälädä kürenep tora.

Qartlar yortlarına, cämğiyätlärgä cixazlarnıñ täêmin itüe häm 23nçe aprel balalar bäyrämendä Üzbäqstannan balalarnıñ qatnaşuına yärdäm itü kebek êşçänleklär başqa sośial asqorma häm xezmätlärne barlıqqa kiterä.

Kommunikaśiya  ölkäsendä törle jurnallarnıñ bastırıp çığarıluına yärdäm itüe, igençelek häm turizm ölkäsendä yasalğan êşçänlek säfärläre häm seminarlar TİKAnıñ Üzbäkstandağı başqa êşçänleklärne barlıqqa kiterä.

Törekmänstanda TİKA belem birü, sälämätlek saqlaw, turizm, urmançılıq, igençelek häm terlekçelek mäsälälärdä xezmättäşlekneñ täêmin itelüe  kebek mäsälälärdä êşçänlekne alıp bara.

Monıñ belän berrättän idari häm ictimağı oyışmalar belän xezmättäşlek häm monda êşlägän belgeçlärneñ belem birü mäsälälär belän bergä törbäneñ resovraśiyäse kebek êşçänleklärne dä alıp bara.

Media töbägendä regionğa yünälgän iñ mohim êşçänleklärennän berse Ğammäwi mäğlümat çaraları mödirlege tarafınnan (BYEGM) särqätiplege alıp barılğan Törki telendä söyläşkän illär häm Camğiyätlär mediya platforması (TÜRKMEP).

2010 nçı yılında BYEGM  häm Tışqı êşlär SAM xezmättäşlegendä çınğa aşırılğan “Törki telendä söyläşkän illär häm Camğiyätlär mediya forumı” waqıt belän tradiśionlaşıp   Törki telendä söyläşkän illär häm Camğiyätlär mediya platformasınıñ qorıluın täêmin itte.

Törek şurası däwlät başlıqları IVnçe yuğarı däräcäle oçraşuında birelgän qararı buyınça aldağı yıllarda Törki telendä söyläşkän illär xezmättäşlege şurası strukturasında qorıluı planlaştırılğan “Törki dönyasınıñ urtaq xäbär kanalı”nıñ nigezen dä Törki telendä söyläşkän illär häm Camğiyätlär mediya platforması barlıqqa kiteräçäk.

Ğammäwi mäğlümat çaraları mödirlege tarafınnan töbäkkä yünälep çınğa aşırılğan ber başqa eşçänlek Törkiyä Media Belem Birü programması bulğan ide.  Programma yäş media äğzalarının Törkiyädä qunaq bulıp xönär belän bäyle belgelärneñ arttırıluı häm Törkiyänen tanıtıluın maqsat itep ala.

Ayıruça, TRT Belem birü departamentınıñ räislege tarafınnan çınğa aşırılğan Xalıqara media belem birü programmasında Urta Aziyalı media äğzalarınıñ qatnaşuı BYEGM xezmättäşlege belän täêmin itelä.

2009nçı yılnıñ 21nçe mart könennän başlap bu waqıtqa qadär  tapşıruların däwam itkän häm Törek Dönyasınıñ urtaq tawışı bulırğa maqsat itep alğan TRT Awaz Törkiyäneñ töbäkkä yünälgän iñ mohim investiśiyälärennän berse bulıp tora. Kanalda Qazaqça, Qırğızça, Üzbäkçä häm Törekmänçä telläre beläñ bergä Azärbaycan häm Bosniya telendä dä tapşırular alıp bara.

Kanalda “Tile Yöräk”, “Äkmäk Täknäse”, “Kurtlar vadisi” kebek törek serialları törle törki tellärendä  kürsätelä.

Anadolu agentlığınıñ Rusça tapşıruları isä Törkiyäneñ tawışın töbäkkä ireştergän ber başqa kanal bulu üzençälege bar.

Ayıruça TRTnıñ Çit il tapşırular departament räislegeneñ törle Törki tellärendä (Azärbaycan tele, Qazaqça, Qırğızca, Törekmän tele, Üzbäqçä, tatarca, uygurça) çinğa aşırğan radio ham internet tapşıruları qabat bu töbäktä mohim däwlät diplomatiyäneñ aradaşçılığı bulıp tora.