Törkiyä Cömhüriyäte ilbaşınıñ Belarus’ säfäre

  Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan 11 nçe noyabr’dä Belarus’ Cömhüriyätenä ber könlek räsmi säfär yasadı. Ärdoğannı hawa mäydanında prem’yer – ministr Andrey Kobyakov qarşı aldı. Kabinettan 4 ministr belän Minskka kitkän ilbaşı Ärdoğan Bäysezlek sarayında Belarus’ ilbaşı Aleksandr Lukaşenko belän ike yaqlı häm wäkilleklär arası söyläşülär ütkärde. Söyläşülärdä ike yaqlı häm regional’ mäs’älälär xaqında süz bardı. Oçraşularda nigezdä ike yaqlı säwdä mönäsäbätlären kamilläşterü yulları söyläşelde. Söyläşülär azağında urtaq belderge häm 9 kileşügä qul quyıldı.

Qul quyu tantanasınnan soñ liderlar urtaq matbuğat oçraşuı ütkärde. Törkiyä ilbaşı Ärdoğan ike il arasındağı säwdä külämeneñ 1 milliard dollar buluı kiräklegenä basım yasadı häm ike yaqlı säwdä mönäsäbätlärendä cirle aqçalarnı qullanu mäs’äläsendä tiyeşle adımnar yasalaçağın belderde. 2017 nçe yılnıñ berençe yartıyıllığında ike il arasında xökümätlär arası qatnaş iqtisadi komissiya cıyılışı ütkäräçäklären beldergän Ärdoğan bu säfär qısasında qabul itelgän qararlar häm kileşü täêmin itelgän xosuslarnı bu komissiya cıyılışında qarayaçaqların da citkerde.

Törkiyä ilbaşı Belarus’tağı waqiğalarnı yaqınnan küzätep baruların belderep: “Dön’yada regional’ problemalar  küzätelgändä Belarus’nıñ tınıçlıq, totrıqlılıqnı saqlap qalu säyäsäte alıp baruın yuğarı bäyälibez. Belarus’ xalıqara mönäsäbätlärdä dä ber yaqtan tarafsız torışın saqlap qalğanda, ikençe yaqtan da regional’ häm global’ tınıçlıqqa üsennän  öleş kertä. Belarus’nıñ bu mäs’älädäge sälätläre häm mömkinleklärenä Rusiyä belän  qıyın könnär kiçergändä şahit buldıq”,-dide.

Ärdoğan häm Lukaşenko säfär qısasında Minskta yañadan tözelgän Üzäk mäçetneñ açılışın yasadı. Törkiyä diyänät êşläre räislege yärdäme belän 2 yıl êçendä êlekke xälenä turı kiterep salınğan mäçet Belarus’tağı möselmannar cıyıla ala torğan  iñ zur urın üzençälegenä iyä.  

Liderlar Törkiyädän 200,Belarus’tan 300 êşmäkär urın aluçı Törkiyä – Belarus’ Êş forumında qatnaştı. Älege forum Belarus’ta soñğı däwerdä tormışqa aşırılğan iñ zur külämle çara bularaq terkälde.İlbaşı Ärdoğan Êş forumında qatnaşqannan soñ Törkiyägä qayttı.

Törkiyä  ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğannıñ Belarus’ säfäre Törkiyädän bu ilgä ilbaşı däräcäsendä yasalğan täwge säfär bulu cähätennän zur ähämiyäkä iyä. Belarus’nıñ bäysezlegen berence bulıp tanığan Törkiyäneñ Belarus’ belän ike yaqlı mönäsäbätläre ozaq yıllar torğın wäzğiyättä  qaldı. Belarus’ ilbaşı Lukaşenko 2010 nçı yılda Törkiyägä säfär yasağannan soñ ike yaqlı mönäsäbätlär canlana başladı. Lukaşenko ağımdağı yılnıñ aprel’ ayında İstanbulda uzğan İslam xezmättäşlek oyışması yuğarı däräcäle oçraşuında qatnaşıp Törkiyägä ikençe säfären yasağan ide.

                Törkiyä – Belarus’ mönäsäbätläre Törkiyä belän Rusiya arasındağı oçqıç krizisına qaramastan totrıqlı räweştä däwam itte. Rusiyäneñ Törkiyägä qarata sankśiyälärenä qarşı çıqqan Belarus’ ike ilneñ arasın tözätergä tırıştı. Törkiyä ilbaşı bu xaqta Minsk säfärendä dä xäterlätep kitte.

Ärdoğannıñ Belarus’ säfärennän soñ ike yaqlı mönäsäbätlär kamilläşer dip kötelä. Minskta Törkiyäneñ yaña tulı wäqalätle ilçelek binası tözelüe ,oçqıç säfärläreneñ artuı ,50 tiräse bulğan Törkiyä şirkätläreneñ Belarus’ta ike tapqırğa artuı häm Törkiyädä Belarus’ traktorları berence çiratta bulu belän bergä Belarus’ texnikası êşläp çığaruçı urtaq êşxanälär buldıru kiläse yıllarda tormışqa aşarğa mömkin. İke yaqlı mönäsäbätlärneñ üsüe uzğan yıl 204 meñ bulğan Belarus’ turistı sanın 1 millionğa qadär citkerügä dä mömkinlek tudıraçaq.

İke il arasındağı säwdä küläme uzğan yıl 400 milion dollar täşkil itte. İlbaşları maqsat itep quyğan 1 million dollarlıq säwdä küläme alda äytep uzğan urtaq êşxanälär tözü häm törek şirkätläreneñ Belarus’ belän êş başqara başlawı belän tormışqa aşa ala.

Minskta yaña açılğan Üzäk mäçet cirle tatar azçılığı häm ildäge 100 meñnän kübräk möselmannıñ yalğız bulmawların kürsätü cähätennän bik möhim ide. Belarus’ tarixındağı iñ zur külämle forumnarnıñ berse bulğan Törkiyä – Belarus’ Êş forumı da ike yaqlı mönäsäbätlärne kamilläşterü cähätennän kiläçäkkä ömetlär uyata.