Rusiyä Federaśiyase - Qıtay mönäsäbätläre

Rusiyä Federaśiyase däwlät başlığı Vladimir Putin 2016nçı yılnıñ 25nçe iyun könne Qıtay xalıq cömhüriyätenä 15nçe räsmi säfären yasadı. Pekindağı Zur xalıq zalında oyıştırılğan räsmi qarşı alu tantanasınnan soñ taraflar ike yaqlı häm wäkilleklärara söyläşülär ütkärep, ike yaqlı mönäsäbätlär belän regional’ häm global’ mäs’älälär xaqında fiker alıştı. Qıtay däwlät başlığı Şi Cinping Putinnı 4-5nçe sentyabr könnärendä Qıtayda uzaçaq G-20 oçraşuına çaqırdı.

Rusiyä hä Qıtay arasında global’ strategik totrıqlılıqnı nığıtu, kiñ korpuslı ozın radiuslı oçqıç citeşterü, xärbi bulmağan awır boralaq yasaw, Qıtaynıñ atom-töş energiya üzäk stanśiyaseneñ tözeleşenä qarağan burıçın waqıtınnan alda tüläw, Gazprom belän Qıtay milli neft oyışması CNPC arasında elektr citeşterü häm gaz depolaw, Rusiyä Üzäk bankı – Qıtay Küçmä qimmätlär birjası arasında xezmättäşlek, Rusiyä Timer yulları belän Qıtay Timer yulları arasında strategik xezmättäşlek, informaśiya tarmağın üsterü, Rostelekom-Huawei arasındağı xezmättäşlekkä qarağan 30 tiräse kileşü imzalandı.

            Söyläşülärdän so ike il liderları matbuğat oçraşuı oyıştırdı. Liderlar Rusiyä Federaśiyase häm Qıtay iqtisadınıñ tağın da bäysez buluı öçen başqarılğan ike yaqlı säwdälärdä milli aqça berämlege qullanışın arttıraçaqların belderde. İke il liderları terrorçılıq belän köräş, Süriyä krizisı häm Tönyaq Koreya belän ber rättän şaqtıy xalıqara mäs’älädä qaraşlarnıñ yaqın buluın äytte. Şi Cinping Qıtay häm Rusiyä arasında strategik xezmättäşlek partnerlığı urnaştırılunıñ 20 yıllığında Putinnıñ Pekinğa yasağan räsmi säfäreneñ mägnäsenä işarät itte.

Vladimir Putin Qıtayğa säfäre qısalarında Milli xalıq parlamentı başlığı Zhang Dejiang belän küreşep söyläşte. Putin monad yasağan açıqlawında Qıtay belän Rusiyä arasındağı ike yaqlı mönäsäbätlärneñ üsterelüeneñ Mäskäwneñ östenlege buluın äytte.

Zhang Dejiang isä Qıtay däwlät başlığı Şi Cinpingnıñ iñ küp söyläşü ütkärgän çit il liderınıñ Putin buluın citkerep, Mäskäw – Pekin mönäsäbätlärenä iğtibar cälep itte.

Putin Pekinğa säfäre qısalarında Qıtay premyer-ministrı Li Keçiang belän dä küreşep söyläşte. Qıtay belän Rusiyä arasındağı mönäsäbätlärneñ nigezen iqtisadnıñ täşqil itüen äytkän Putin xalıqara mäs’älälär, belem häm mädäniyät ölkalärendä dä mönasäbätlärneñ nığuın assızıqladı.

Rusiyä-Qıtay mönäsäbätläre xalıqara mönäsäbätlärdäge wazğiyätneñ dä tä’sire belän soñğı yıllarda tizlek aldı. Rusiyägä qarata qullanılğan çikläwlär, neft bäyäseneñ tübänäyüe kebek säbäplärdän ike ilneñ iqtisadi mönäsäbätläre maqsatqa turı kilmäwenä qaramastan Qıtay belän Rusiyä ike yaqlı mönäsäbätlären iñ yuğarı däräcädä totu mäs’äläsendä täwäkkäl kebek kürenä. Şul räweşle, Putinnıñ 15nçe Qıtayğa säfärendä tözelgän kileşülär moña dälilder. Ayıruça yulçı oçqıçı häm boralaq citeşterü mäs’äläsendä tikşerenü, eşläp çığaru xezmättäşlegen üz eçenä aluçı kileşülärneñ imzalanuı ike ilneñ könbatış blogına qarşı bergä xäräkät itärgä teläwen kürsätep tora. Soñğı yıllarda imzalanğan kileşülär yärdämendä Qıtay Rusiyäneñ iñ zur iqtisadi partnerına äylände. NATOnıñ kinäyüe, Rusiyägä qarata qullanılğan çikläwlärneñ beterelmäwe kebek mäs’älälär kön tärtibendä bulğan sayın Qıtay-Rusiyä mönäsäbätläreneñ yuğarı däräcädä bulacağın äytä alabız.