Qatıyl’ robotlarnıñ qanlı fetnäse

Törkiyädän çittä yäşäwçelär kontrol’dän çıqqan robotlarnıñ, maxsus virus birelep, kontrol’ astına alınğan keşelärneñ yäisä üzlärenä maxsus missiya birelgän, yuldan yazğan sektalarnıñ keşelek öçen täşkil itüçe qurqınıç yanawnı häm moña qarşı dönyanı qotqaru öçen  alıp barılğan batırlarça köräşne barı tik fil’mnarda ğına qarağandır.

Törkiyä 2016nçı yılnıñ 15nçe iyül’ könne näq’ menä şuşındıy waqıyğanı yäşäde. Däwlätkä ütep kergän, üzenä “FETÖ” dip äytelgän, fil’mnardağı kebek normal’ çaqlarda bäbi yözle kürengän, ämma virus yäki boyırıq birelgändä yırtqıç xayvanğa äylängän, yuldan yazğan dini inanu äğ’zaläreneñ xärbi tüntäreleşe belän qara-qarşı qaldı.

Ul tönle närsä buldı?

Törek qorallı köçläre belän ber rättän däwlätneñ in möhim oyışmalarına ütep kergän “FETÖ” äğ’zaläre Amerika Quşma Ştatlarında yäşäwçe yuldan yazğan dini liderları Fäthullah Gülännän alğan boyırıq belän 2016nçı yılnıñ 15nçe iyül’ könne xärbi tüntäreleşkä totına. Êçtäge üz keşelärneñ yärdäme belän dä qayber däwlät oyışmaların basıp ala. “TRT”, “CNN Türk” belän bergä qayber radio häm televideniye binaların basa.

Suğış çaqlarında da xätta bombalanmağan parlament binasın bombalıylar. Saylap alınğan İlbaşın qulğa töşerü öçen urnaşqan urında operaśiya ütkärälär. Şuşı bulğannarğa qarşı böten Törkiyädä uramnarğa çıqqan millionnarça keşeneñ östenä robotlaştırılğan keşeläre belän ut açalar. Tınıç xalıq östenä häm grajdan (sivil) oyışmalarğa xärbi oçqıçlar belän bomba yawdıralar. Xalıq tanklar aldına kilep basa, astına yata. Näticä: berniçä säğät’ êçendä yözlärçä şähit, meñnärçä yaralı…

Böten dönyağa demokatiya därese

İlbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğannıñ çaqıruı belän törek milläteneñ demokratiyasın häm kiläçägen qotqaru öçen kürsätkän köräşe – xätta fil’mnarda kürenä alınmayaçaq qadär qaharmannarça ide. Böten Törkiyädän millionnarça keşe uramnarğa çığa. Tınıç xalıq däwlät oyışmaların häm xärbi qorılışlarnı çolğap ala. FETÖçı xärbilär ut açıluına qaramastan kire adım yasamıy.

Törkiyä moñarçı da tüntäreleşlärgä duçar bula. Ämma berençe tapqır üz xalqına turıdan-turı höcüm itkän, bu qadär qanlı tüntäreleş belän qara-qarşı qaldı. Här töşençädän millionnarça keşe tüntäreleş kereşüenä qarşı atnalar buyı uramda qala. İlen, kiläçägen, däräcäsen, demokratiyäsen, keşelegen saqlap qala. Millionnarça keşe atnalar buyı uramda qaluına qaramastan ber genä butalçılıq, tar-mar itü, talaw oçrağı bulmıy. Törkiyädä ğadäti keşelär, ğadi tınıç xalıq iñ wäxşi tüntäreleş omıtılışın iñ demokratik häm tınıç yul belän niçek totqarla alınuın böten dönyağa ğamäli bularaq kürsätä.

1990nçı yıllarda Tiananmen mäydanında däräcäle yäş’ ber qıtay keşese Qıtay tanklarınıñ aldına kilep basqan ide. Baş miyennäre kontrol’ astına alınmağanı öçen şuşı xäräkät räweşe aldında Qıtay xärbiläre kire çigengän ide. Bu batırlarça xäräkätne böten dönya matbuğatı kürep alğan häm alqışlağan ide. Törkiyädä isä yuldan yazğan dini ışanuları belän keşelektän çıqqannarı öçen “FETÖ” äğ’zaläre tanklarnı keşelärneñ östenä xäräkät itterä. Ber keşeneñ tügel, böten millätneñ batırlarça qarşılıq kürsätüen isä dönya mediası kürmäde diyärlek. Xalıqara cämäğät’çelek tarafınnan da citärle däräcädä täq’dir itelmäsä dä, bu dastan, bu däräcä, bu qarşılıq kürsätü, şähit buluçılar hiç onıtılmayaçaq.

FETÖ nider?

“FETÖ”nıñ ni buluı xalıqara cämäğät’çelektä, qızğanıç, äle haman da citärle däräcädä anlaşılmağan. “FETÖ” (“Fäthullahçı” terror oyışması) äğ’zalären liderına missianlıq ışanuı belän bäyläwçe, yuldan yazğan üz dini ışanuları qısalarında dönya tärtiben urnaştırunı maqsat itüçe oyışma. Liderı saylap alınğan qotqaruçısı bularaq kürenä. Aña bäyle, tuğrı buluçılar da üzlären saylap alınğannar kebek kürenä. Bu qısada böten dönyanı “qotqaraçaq” ışanuına iyä. Şuşı maqsattan çığıp böten illärdä, töbäklärdä, şähärlärdä, mäxällälärdä imamnarı bar. Liderları Fäthullah Gülän isä ber ilne tügel, böten dönyanı qotqaraçaq ““ğaläm imamı” bularaq qabul itelä. “FETÖ” terror oyışması şuna kürä global’ ber xäräkät.

“FETÖ” äğ’zalären şuşı kul’tqa ışandıru öçen ozaq häm awır öyrätü barışına ala. Şuşı barışta äğ’zaläre tulısınça keşelek cämğıyätennän izolyatśiyälänä.

Maxsus şartlarda, maxsus rituallar belän tulısınça üzläreneñ ışanğan häm belgän inanu häm dönya buldırıla. Bu barışta äğ’zaläre äkrenläp üzläre yäşägän millät qimmätläre belän tınıçlıq häm xozur dine bulğan İslamnıñ ozaq yıllar buyı barlıqqa kilgän ğomum anlatmasınnan çitläşä. 1970nçe yıllarda başlanğan xäräkät tarixqa, ğoref-ğadätlärgä häm śivilizaśiya perspektivasına iyä bulmağan nigezsez xäräkät bulğanı öçen äğ’zaläre bilgele ber waqıttan soñ barı tik üzläre belgän häm ışanğan, yuldan yazğan inanuğa iyä bula. Balaları “FETÖ” mäktäplärendä uqığan ğailälär iğ’tibar itkän bulsalar, balalarnıñ äkrenläp üzlärennän çitläşüen kürep ala.

Bu räweşle yañadan şäkelländerelgännän soñ inde “FETÖ” äğ’zaläre maxsus, yäşeren häm izge missiyağa iyä buluın uylawçı keşelärgä äylänä. Bik “izge” maqsatları bar. Şuşı maqsatlarına ireşü öçen üzlärenä birelgän in töp boyırıq – hiç üzlären bilgele itmäwläre, här wqazğıyättä dä üzlären yäşerü. Üzlären yäşerü häm maqsatlarına ireşä alu öçen härtörl ısul alar öçen legal’der. Çönki böten başqarğannarın legal’läşteräçäk, barı tik üzläre belgän häm ışanğan “izge” maqsatları bar. Şuña kürä dä härtörle inanuda, kiyemdä, xäräkät räweşendä, ideologiyada kürenä ala. Xäzräti Mäwlananıñ “bulğanın kebek küren yäisä kürengänen kebek bul” fälsäfäseneñ näq’ kiresenä hiç bulğannarı kebek kürenmilär. Niyätläre üzgä bulğanı öçen dä nigezdä kürengännäre kebek tä bula almıylar.

Qudrät Bülbül

Änkara Yıldırım Bäyazit universitetı Säyäsi fännär fakul’tetı dekanı, professor