ارزیابی اساتید و کارشناسان ترکیه‌ای از تحولات اخیر ایران
اساتید و کارشناسان مسائل سیاسی و روابط بین‌المللی ترکیه در یک کنفرانس مجازی به بررسی و ارزیابی موضوعات مرتبط با اعتراضات ایران و روابط منطقه‌ای و بین‌المللی این کشور پرداختند.
کنفرانس «محرک‌های داخلی و خارجی اعتراضات ایران» با حضور اساتید و کارشناسان حوزه خاورمیانه و ایران توسط بنیاد موسسه مطالعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه «ستا» به طور مجازی با مدیریت پروفسور کمال اینات، استاد روابط بین‌المللی دانشگاه ساکاریا برگزار شد.
- «جمهوری اسلامی اصلاحاتش را علنا اعلام نمی‌کند»
دکتر حقی اویغور، رئیس مرکز مطالعات ایران در ترکیه «ایرام» با بیان این که هیچ مقامی از ایران مانند اعتراضات 2009 فعلا از معترضین اعلام حمایت نکرده است، گفت: حکومت در این زمینه یک‌پارچه‌تر عمل می‌کند.
وی دلیل اعتراضات در مناطق مختلف ایران را متفاوت دانست و افزود: نوع برخورد حکومت با این اعترضات نیز متفاوت است. پرشمارترین اعتراضات تاکنون در سیستان و بلوچستان برگزار شده است، برخورد نیروهای امنیتی با آن‌ها در مقایسه با مناطق دیگر شدید‌تر بوده و آن‌ها را مورد هدف مستقیم گلوله قرار دادند.
اویغور با بیان این که جمهوری اسلامی از آغاز تاکنون اصلاحاتی را در داخل انجام داده اما آن را به طور علنی اعلام نکرده است، اظهار داشت: در اوایل سال‌های 2000 اعلام کردند که پوشش چادر برای حضور در دانشگاه‌ها اجباری نیست، حتی برخی از اساتید در این زمینه تحصن کردند که «اسلام از دست می‌رود». حکومت ایران هیچ‌گاه اعلام نمی‌کند که از موضع خود در این زمینه عقب نشینی می‌کنیم.
- بار گفتار ملی‌گرایی در ایران سنگین‌تر خواهد شد
رئیس ایرام با بیان این که الیت‌های سیاسی در حال برنامه ریزی برای دوره پس از آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر ایران هستند، تصریح کرد: این الیت‌ها در حال جایگزین کردن ارزش‌های ملی به جای ارزش‌های نمادین مذهبی برای آینده هستند. البته که گفتار مذهبی ادامه پیدا خواهد کرد. اما بار گفتار ملی‌گرایی در ایران سنگین‌تر خواهد شد.
اویغور گفت: این موضوع در اصل یک ترجیح نیست بلکه یک ضرورت است. گام‌های ایران طی 10 سال اخیر نیز این موضوع را اثبات می‌کند. آیت‌الله خمینی همکاری با یک کشور غیرمسلمانی که اراضی یک کشور مسلمان دیگر را اشغال کرده، حرام دانسته بود. اعلام حمایت ایران از ارمنستان نشان می‌دهد که نظام از ارزش‌های انقلاب خود فاصله گرفته است. از سوی دیگر اتحاد علما و نظامیان که در دهه 80 میلادی در خلال جنگ عراق و ایران ایجاد شده بود، به نفع نظامیان به پایان رسیده و این موضوع مورد انتقاد روحانیون در قم نیز قرار گرفته است.
به عقیده وی، در این دوره برای اصلاح طلبان عرصه سیاسی و بروکراسی بسیار تنگ‌تر خواهد شد.
- اهمیت تظاهرات برلین
رئیس مرکز مطالعات ایران با تاکید بر اهمیت تظاهرات برلین که ماه پیش توسط ایرانیان خارج از کشور در همبستگی با هموطنانشان در داخل برگزار شد، گفت: علی رغم عدم وجود یک اپوزسیون حرفه‌ای نزدیک به 100 هزار نفر برای نخستین بار پس از 43 سال از گذشت انقلاب ایران گردهم آمدند. ارتباط ایرانی‌های خارج از کشور با خانواده‌ها و بستگانشان در داخل بسیار نزدیک است و این را به نوعی انعکاس نارضایتی مردم در داخل نیز می‌توان تلقی کرد.
- تاکید بر بررسی اپوزسیون فعلی ایران از سوی ترکیه
وی در ارتباط با گزارش‌های انتشار یافته از تحولات اخیر ایران در رسانه‌های ترکیه گفت: این اخبار توسط رسانه‌های مختلف بر اساس دیدگاه سیاسی و سیاست آن‌ها منتشر می‌شوند. در این میان برخی نکات هستند که باید به خوبی مورد بررسی قرار بگیرند. اپوزسیونی که هم اکنون ایجاد شده به طور جدی رویکرد ترک و اسلام ستیزی دارد. الیت‌های ترک و فارس در ایران از هم تفاوت دارند. باید جریان سیاسی موجود به خوبی بررسی شود.
- سیاست خارجی ابزاری برای سیاست داخلی در ایران
در بخش دیگر از این کنفرانس نیز پروفسور محی‌الدین آتامان، استاد روابط بین‌المللی دانشگاه علوم اجتماعی آنکارا به بررسی تاثیر استفاده «ابزاری» ایران از رویکردهای سیاست خارجی در زمینه سیاست‌های داخلی‌اش گفت: ایران پس از انقلاب هر موقع که با یک انتقاد یا اعتراض در داخل و خارج مواجه می‌شود، آن را نتیجه فعالیت‌های صهیونیست‌‌ها یا امپریالیست‌ها دانسته و دست به اقدام می‌زند. امروز سیاست این کشور در قبال آذربایجان و اربیل عراق را نیز می‌توانیم از این جهت ارزیابی کنیم. حکومت در این دوره اعتراضات مردم ایران را نیز به گفتار مذکور تقلیل داده است.
آتامان ادامه داد: البته که اسرائیل و آمریکا سیاست‌هایی علیه ایران اجرا می‌کنند، اما این دلیل عدم وجود گسل‌های داخلی و نارضایتی اجتماعی در این کشور نیست.
- «غرب به هیچ کشوری آزادی نمی‌برد»
وی با اشاره به اظهارات اخیر جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر «ایران را آزاد می‌کنیم» گفت: غرب همانطور که در افغانستان و عراق دیده شد، به هیچ کشوری آزادی نمی‌برد.
آتامان افزود: غرب از ایران به عنوان عنصر موازنه در برابر جهان ترک و عرب و سنی‌ها استفاده می‌کند. بنابرین خواستار یک ایران چندپارچه نخواهند بود.
استاد دانشگاه علوم اجتماعی آنکارا، ایران را آغاز کننده سیاست‌های تند علیه آذربایجان دانست و گفت: از این موضوع به عنوان ابزاری برای سیاست داخلی استفاده می‌کند. چندی پیش یکی از شبکه‌های دولتی ایران گنجه، نخجوان و باکو را سرزمین‌های تاریخی ایران دانست. این رویکرد حاکمیت آذربایجان را هدف قرار داده و واکنش این کشور را در پی داشت.
- «اعتراضات تنها برای مسئله حجاب نیست»
مصطفی جانر، کارشناس مسائل خاورمیانه و ایران دانشگاه ساکاریا و ستا با بیان این که مسائل اقتصادی، قومی و مذهبی مانند موضوع بلوچ‌ها و کرد‌ها در کنار موقعیت زنان در جامعه از علل اصلی آغاز اعتراضات اخیر در ایران هستند، گفت: معترضین نیز در طیف‌های گسترده هستند. برخی تندروتر بوده و حتی نسبت به پرچم این کشور نیز اعتراض می‌کنند. برخی هم رفتارهای نسبتا اعتدالگرایانه‌ای در پیش گرفته‌اند.
جانر با بیان این که برخی از سیاستمداران که با حکومت مشکل ندارند، خواستار توجه به صدای معترضین شده‌اند، افزود: آن‌ها برخی پیشنهادات از قبیل پایان دادن به گشت ارشاد و سختگیری‌ها در زمینه حجاب را ارایه می‌کنند. البته این اعتراضات فراتر از مسئله حجاب رفته و شاهد بازتاب نوعی خشم انباشته شده طی سال‌ها هستیم.
- سیاستمداران غرب صرفا به اظهارات پوپولیستی تن داده‌اند
جانر با اشاره به حمایت گسترده سلبریتی‌های عرصه‌های مختلف کشورهای غربی از اعتراضات ایران گفت: اکثر سلبریتی‌ها اعم از خواننده‌ها، بازیگران و سیاسیون کشورهای غربی از اعتراضات ایران حمایت می‌کنند. به نظرم عنوان شدن موضوع زن در جلب این حمایت‌‌ها تاثیر مهمی داشته است.
وی ادامه داد: آمریکا و اروپا از ظرفیت این اعتراضات به واسطه تحلیلگران و کارشناسان مرتبط آگاهی دارند. البته که نتایج غیرقابل پیش بینی هم می‌تواند بوجود بیاید. به احتمال آن‌ها ظرفیت این اعتراضات را زیاد عمیق ندیده و تنها به اظهارات پوپولیستی تن داده و به همین دلیل تاکنون اقدام مهمی در این زمینه انجام نداده‌اند.
تحلیل‌گر ستا با بیان این که مقامات ایرانی از اعتراضات اخیر دچار واهمه نشده‌اند گفت: این اعتراضات فاقد رهبر و شورای الیت است. معترضین از چند دسته تشکیل می‌شوند و تنها انگیزه مشترکشان سرنگونی نظام جمهوری اسلامی است. دستورکارهای سیاسی معترضان در تبریز و زاهدان و سایر مناطق ایران با یکدیگر فرق دارد. روحیه، تفکر و امکانی هم برای اتحاد کامل وجود ندارد. دومین مسئله هم وجود سپاه است که باید خنثی عمل کرده یا در طرف معترضین بایستد که امکان ناپذیر است. روابط حکومت و مردم در حال دگرگونی است. این جریان می‌تواند رویکرد جدیدی در ارزیابی مطالبات به وجود بیاورد.
