انتخابات مجلس در ایران

در ایران که طی سالهای اخیر به دلیل تحریمهای اقتصادی و اعمال فشار از سوی آمریکا روزهای سختی را سپری می کند روز بیست و یکم فوریه انتخابات مجلس برگزار خواهد شد. یازدهمین دوره انتخابات مجلس برای انتخاب 290 نماینده به دلایلی چند هیجان چندانی در سطح کشور ایجاد نکرده است. در اصل از سال 2018 یعنی آغاز دوره اعمال تحریمها از سوی دولت ترامپ بر علیه ایران سیاست داخلی این کشور تدریجا وارد فضای بسته‌تری می شود. امیدواری‌‌ها پس از توافق هسته‌‌ای  و انتظار پایان یابی حصر رهبران مخالف، با گذشت زمان جای خود را به یاس و نا امیدی سپرد. چنین به نظر می رسد که دولت روحانی نه تنها موفق به بر آوردن انتظارات افکار عمومی در سیاست خارجی نشد بلکه نتوانست به وعده‌های خود در زمینه‌ اصلاحات اجتماعی و اقتصادی نیز عمل کند.

همچنانکه انتظار می رفت فشارهای اعمال شده از سوی امریکا بر قدرت نیروهای تندرو افزود و حتی سیاسیونی همانند لاریجانی که مواضع نسبتا ملایم‌تری دارند موفق به حفظ جایگاه خود نشده از صحنه سیاست کنار گذاشته شدند. به علاوه تنش بین آمریکا و ایران به عرصه سیاست و اقتصاد محدود نماند و کشته شدن مهره تاثیر گذار ایران قاسم سلیمانی در ماه ژانویه، جان باختن بیش از صد نفر در نتیجه ساقط شدن یک هواپیمای مسافربری با اشتباه پدافند هوایی این کشور و اعتراف مسئولین ایرانی به اشتباه خود پس از گذشت سه روز، در داخل کشور جنجال آفرین شد.

به اعتقاد بسیاری از مفسرین برگزاری انتخابات در چنین شرایطی، احتمالا شبیه به انتخابات تحریم شده از سوی اصلاح طلبان در دوره خاتمی یعنی انتخابات دوره هفتم خواهد شد. هم اکنون نیز به دلیل رد صلاحیت هزاران نامزد از جمله برخی از نمایندگان فعلی از سوی شورای نگهبان فضایی برای رقابت انتخاباتی وجود ندارد و محیط سیاسی به تعبیر روحانی همانند مغازه‌ای با 2 هزار جنس مشابه ولی بدون تنوع است. به همین دلیل انتظار می رود مشارکت مردمی به ویژه در شهرهای بزرگ در انتخاباتی که تنها جناحهای اصولگرا در آن رقابت می کنند بسیار کم باشد.

بر اساس پیش‌بینی‌ها با تکیه بر نتایج نظرسنجیهایی انجام شده بر روی شبکه‌های اجتماعی میزان مشارکت مردم در انتخابات تهران در حدود 20 درصد خواهد بود. میزان مشارکت مردمی در کل کشور نیز حدود 40 درصد پیش بینی می شود. همچنین به دلیل اینکه حکومت ایران تا کنون در هیچ یک از انتخابات برگزار شده میزان مشارکت مردمی را زیر 50 درصد اعلام نکرده است در این انتخابات نیز برای جلوگیری از به زیر سوال رفتن مشروعیت نظام، میزان مشارکت را حداقل 50 درصد اعلام خواهد کرد.

 از منظر حکومت، مشارکت در انتخابات به نوعی شاخص رفراندوم تلقی می‌شود. برجسته سازی وجه شهروندی نه چندان مقبول در موقعیت عادی، برای تشویق مشارکت بیشتر در زمان انتخابات و یا بیاناتی نظیر "حتی اگر مرا قبول ندارید در انتخابات شرکت کنید" از سوی مقامات بلند پایه نیز از همین وضعیت ناشی می شود. باز هم به دلیل یاس و سرخوردگیهای ذکر شده به نظر می رسد میزان مشارکت در انتخابات پایین خواهد بود و با اعلام نتایج، مجلسی از نمایندگان محافظه‌کار شکل گیرد. در حالیکه هم اکنون بحث بر سر این است که کدام مهره اصولگرا به عنوان رئیس مجلس انتخاب خواهد شد شواهد نشان می دهد که قالیباف شهردار سابق تهران که تجربه نظامی‌گری نیز دارد بر این مسند تکیه خواهد زد. در سالهای اخیر از لحاظ سیاستمدارانی که با کسب رای مردمی امیدی به انتخاب شدن به عنوان رئیس جمهور ندارند، انتخاب به عنوان رئیس مجلس با کسب رای بسیار کمتر و استفاده از معادلات موجود در بین مقامات سیاسی شیوه موثرتری است. پس از علی لاریجانی که چندین بار نامزد انتخابات ریاست جمهوری بوده ولی موفقیتی در این امر نداشته، به کارگیری این شیوه از سوی محمد باقر قالیباف که به همین شکل تجربه نامزدی انتخابات ریاست جمهوری ناموفقی را دارد تعجب آور نخواهد بود.

به طور خلاصه به دنبال کارزار انتخاباتی ضعیف و کم هیجان، تشکیل مجلسی محافظه‌کار با مشارکت پایین مردمی، انتظارات مسئولین ایرانی در قبال دوره در پیش رو را نیز به تصویر می کشد. به باور حکومت ایران که از امکان عدم کاهش تنش با آمریکا آگاه است هر گونه دیدگاه متفاوت می تواند به کشور آسیب برساند و به همین دلیل تلاش می‌شود تا در حد امکان حکومتی یک دست شکل گیرد. با نگاهی به انتصابات دو سال اخیر خامنه‌ای و انتخابات مجلس، می توان ادعا کرد در صورت عدم مصالحه با آمریکا، در انتخابات ریاست جمهوری سال 2021 نیز همین شیوه به کار گرفته خواهد شد.

نویسنده: دکتر حقی اویغور جانشین رئیس مرکز مطالعات ایرانی آنکارا