بحران اوکراین- روسیه و تلاش ترکیه برای رفع آن

بحران اوکراین رفته رفته عمیق‌تر می‌شود. روند اخیر مذاکرات بین روسیه و آمریکا نیز نتیجه مطلوبی در پی نداشت. هنوز کاملا مشخص نیست که آمریکا چه پاسخی به پیشنهادات روسیه درباره ضمانت‌های امنیتی خواهد داد. واشنگتن از دولت مسکو خواسته تا جزئیات و محتوای پاسخ خود به پیشنهادات روسیه را منتشر نکند.  این نیز نشان‌گر وجود یک معامله محرمانه است. از سوی دیگر، تقویت نیروی نظامی روسیه در اطراف اوکراین همچنان ادامه دارد و در صورت شکست مذاکرات، قطعا حمله نظامی روسیه به اوکراین مورد بحث خواهد بود. اما هنوز ابهاماتی در مورد دامنه این حمله وجود دارد.

بحران اوکراین دینامیک‌های متعددی دارد. شاید یکی از مهمترین این دینامیک‌ها، محدود نبودن این بحران تنها به کشور اوکراین باشد. هم روسیه و هم کشورهای غربی، به این بحران به عنوان یک تسویه حساب ژئوپلتیکی می‌نگرند. روسیه در پاسخ به ناتو که پس از دوره جنگ سرد، تضعیف فدراسیون روسیه را فرصت شمرده و حول محور سیاست "درهای باز" به سوی روسیه گسترش یافته، اینبار با مشاهده ضعف کشورهای غربی دست به اقدام جدیدی زده است. این اقدام برای دور کردن ناتو از منطقه‌ای که روسیه آن را "مناطق نزدیک " می‌نامد، انجام می‌شود. این از جنبه امنیتی برای روسیه بسیار حائز اهمیت است. غرب نیز آن را به مثابه گامی که به سوی معماری امنیتی اروپا برداشته شده قلمداد می‌کند. پیشنهادات مسکو درباره ضمانت‌های امنیتی، از ناتو می‌خواهد تا از مناطق نزدیک به روسیه حتی از کشورهای عضو این پیمان نیز عقب نشینی کند. قبول این پیشنهادات، به معنی بازسازی معماری امنیتی اروپاست.

از سوی دیگر، اجماع کاملی در غرب وجود ندارد. به ویژه سیاست آلمان بسیار قابل توجه است. دولت برلین، در کمک تسلیحاتی به اوکراین مقاومت کرده و معتقد است که اوکراین باید در قبال روسیه از سیاست "مماشات" پیروی کند. آلمان که به ویژه در زمینه گاز طبیعی به روسیه وابسته است، از موضع تند ناتو و اتحادیه اروپا در قبال روسیه حمایت نمی‌کند. ولی فرانسه از جایگاه دیگری این قضیه را دنبال می‌کند. آمریکا نیز با تمرکز بیشتر به چین، به نظر می‌رسد که تهدید روسیه را دست کم گرفته است.

 ترکیه نیز که برای عمیق‌تر نشدن و عدم تبدیل این بحران به جنگ تلاش می‌کند، پیشنهاد میانجیگری میان اوکراین و روسیه را مطرح کرد. رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در تاریخ سوم ماه فوریه به اوکراین سفر خواهد کرد. هدف اصلی این سفر، فراهم کردن بستری تسهیل کننده برای حل بحران بین مسکو و کیف خواهد بود. ولی جایگاه اصلی ترکیه هچنان همراه با غرب شکل می‌گیرد. مذاکره ترکیه با روسیه جدا از ناتو مورد بحث نیست. به رغم این، رئیس جمهوری ترکیه نهایت سعی و تلاش خود را به کار بسته است. چرا که منطقه دریای سیاه برای امنیت و ثبات ترکیه از اهمیتی حیاتی برخوردار است. یک حمله احتمالی روسیه، نارضایتی ترکیه را فراهم کرده و این نیز روابط آنکارا – مسکو را خدشه دار خواهد کرد. از این رو یافتن یک راه حل سوم از سوی ترکیه، بستگی به پاسخی خواهد داشت که پوتین به دعوت رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه خواهد داد.