لیبی و دینامیکهای سیاسی جدید
مذاکراتی که در هفته‌های اخیر میان گروههای رقیب لیبی، تحت حمایت و هدایت کشورهای خارجی مدافع آنها صورت گرفته، سبب شده تا شیب تحولات اخیر این کشور از وضعیت کارزار نظامی به کنش سیاسی متمایل شود.
تحولات اخیر در لیبی در قالب تغییر شکل از کارزار نظامی به کنش سیاسی، تحرکات دینامیک متعدد و متفاوتی را ایجاد کرده است. پس از چندین اجلاس و مذاکره در مراکش و مونترو ، قصد و گفتمان لازم برای تغییر ساختار شورای ریاست جمهوری لیبی در میان گروههای درگیر فراهم شده است. بنابراین به موازات تنشهای سیاسی داخلی ناشی از تظاهراتهای مردمی در شهرهای طرابلس و بنغازی، فائز السراج نخست وزیر حکومت مشروع وفاق ملی به همراه به اصطلاح نخست‌وزیر وابسته به خلیفه حفتر پذیرفتند که از قدرت عقب نشینی کنند. در حال حاضر صدور بیانیه سراج برای واگذاری پست خود در ماه اكتبر، ساختار جدید شورای ریاست جمهوری و زمین بسیار لغزنده عرصه سیاست در لیبی، خبردهنده در پیش بودن تنشهای جدیدی در آینده سیاسی این کشور است.
اکنون به ارزیابی دکتر مراد یئشیل تاش، پژوهشگر بخش امنیتی موسسه تحقیقاتی ستا در ترکیه تحت عنوان « لیبی و دینامیکهای سیاسی جدید در این کشور» توجه فرمایید:
به نظر قطعی میرسد که ژنرال حفتر تمام تلاشهای خود را برای انتصاب طرفدارانشان در کادرهای مهم نهادهای دولتی در لیبی به کار خواهد گرفت. وجود چنین تصویری از اینده سیاسی در لیبی، به طور طبیعی سبب خواهد شد تا افراد و گروههایی که می‌خواهند فردای سیاسی خود را در لیبی تضمین کنند در جستجوی حمایتها و ضمانتهای خارجی بسیج شوند. بنابراین می توان انتظار داشت که در طی ماههای آتی، ساختار اجتماعی، سیاسی و رقابتی لیبی ممکن است در معرض ائتلافهای مکرر یا انحلالهای متعدد قرار گیرد. به عبارت دیگر به جرات میتوان گفت که کارزار رقابتهای سیاسی در داخلی لیبی برای سال سختی خود را آماده می کند.
برای دستیابی به یک راه حل سیاسی با دوام و پایدار، گفتگوهای انجام شده در اجلاس مراکش بین خالد المشری، رئیس شورای عالی دولتی و عقیله صالح رئیس مجلس نمایندگان برای پایان دادن به بحران داخلی در لیبی موضوعی سرنوشت ساز است. اگرچه تاکنون سخنان مشخصی بیان نشده است، اما باید به این نکته توجه داشت که در طول هفته، المشری در آنکارا و خلیفه حفتر و صالح در قاهره گفتگوهایی انجام داده اند. علاوه بر این، تلاش برای نگه داشتن خلیفه حفتر و عقیله صالح در کنار هم که از مناسبات خوبی با همدیگر برخوردار نیستند، عبدالفتاح السیسی رییس جمهوری مصر را در شرایط سختی قرار خواهد داد. در این میان، گفتگوهای صورت گرفته در مونترو که با نام مذاکرات لیبی انجام شده نتایج عینی و ملموسی با خود به همراه آورده است. در نتیجه این مذاکرات، آغاز روند سیاسی و تغییر ساختار شورای ریاست جمهوری به عنوان موضوعی که بر سر ان سازش شده، به اطلاع افکار عمومی رسیده است. در حقیقت، سراج نیز گفتمان تغییر سیاسی خود را پس از اعلام نتایج مذاکرات مونترو ابراز كرده است.
همانطور که مشاهده می شود عرصه سیاست در لیبی شروع به جوش و خروش کرده است. بگونه ایکه با انبساط فضای سیاسی و افزایش گنجایش آن، گفتمان دیکته شده توسط کشورهایی که می خواهند صحنه تحولات لیبی را کنترل کنند و جهت گیری‌های خود را در تحولات آتی لیبی نمایان سازند به صورت مشهودی در حال بروز و ظهور است. در واقع مذاکرات انجام شده از سوی کشورهای روسیه و ترکیه در زمینه تحولات لیبی، سایر کشورها را نیز نگران کرده است. سرگئی لاوروف وزیر أمور خارجه فدراسون روسیه، این هفته اخباری را ارایه کرده که متضمن مفهوم "آشتی با ترکیه" است. انتشار این اخبار از سوی فدراسیون روسیه از نظر زمانبندی نشر، خود موضوعی قابل توجه است. زیرا این دو کشور هر دو دارای یک ویژگی مشترک هستند: هم ترکیه و هم روسیه در لیبی حضور نظامی دارند.
در راستای ترسیم آینده سیاسی لیبی، هم حفتر و صالح و هم کشورهای مدافع این دو، خواستار پایان داده شدن به حضور نظامی ترکیه و روسیه در لیبی هستند. در واقع، واکنش ایالات متحده آمریکا به حضور نظامی روسیه در لیبی را می توان به وضوح از فحوای بیانیه های مرکز فرماندهی آفریقای این کشور متوجه شد. آمریکا همان رویکردی را که در قبال روسیه دارد در مورد ترکیه نیز در لیبی پیگیری می کند. علاوه بر این، تلاشها، نگرانیها و خواستهای ایالات متحده آمریکا را می باید فراتر از نگرانی های نظامی و سیاسی و حتی در قالب موضوعات اقتصادی نیز مشاهده کرد. به عنوان مثال، ایالات متحده می خواهد درآمدهای نفتی لیبی را از طریق یک بانک آمریکایی کنترل کند. هدف آمریکا از این اقدام نظارت بر حسابهای بانک مرکزی و تسلط بر بخش مالی لیبی از طریق یک شرکت آمریکایی است. آمریکا همچنین می خواهد با ارائه مناقصه‌ای در زمینه اصلاح ساختار امنیتی و نظامی لیبی به یک شرکت آمریکایی به نام جونز، محصولات دفاعی و نظامی خود را نیز صادر کند. اما در همین حال، ایالات متحده برای اطمینان از تحقق این خواستها می‌باید با ترکیه نیز راه همکاری را در پیش بگیرد.
در این میان مشاهده می‌شود که آلمان نیز همزمان با ایالات متحده آمریکا ابتکارات سیاسی خود را در نزد بازیگران سیاسی در لیبی و همچنین جامعه بین المللی افزایش داده است. سفیر آلمان فدرال، الیور اوكزا (Oliver Owcza)، در طول هفته با وزرای لیبی دیدار کرد و از سوی دیگر از نهادهای موجود و فعال این کشور نیز بازدید به عمل آورد. دستور کار رسمی این دیدارها، راهنمایی لیبیاییها برای بهبود زیرساختهای ملی است. با این حال، به وضوح قابل درک است که هدف از این تماسها و بازدیدها بیشتر از هر چیز دیگری، آماده سازی فضای تجاری مطلوب این کشور، پس از دستیابی به یک راه حل سیاسی در لیبی است.
به موازات مذاکرات بین حکومتهای جمهوری ترکیه و فدراسیون روسیه، به دست گرفتن ابتکار عمل در لیبی امری بسیار مهم است. برای این منظور، هم باید صحنه سیاست لیبی را شکل داد و هم سایر کشورها را از میدان خارج کرد. در این زمینه، برنامه ریزی شده تا دومین کنفرانس برلین با ابتکار ایالات متحده آمریکا و آلمان در واکنش به سازش ترکیه و روسیه تشکیل شود.
بازیگرانی که به طور مداوم گفتمان آشتی و راه حل سیاسی را در کنفرانس تکرار می کنند، تا مرحله ای پیش خواهند رفت که راه حل دیکته شده را بپذیرند. در این چهارچوب، بی نتیجه ماندن مذاکرات میان جمهوری ترکیه و فدراسیون روسیه در قبال لیبی موضوعی قابل بحث است. در حقیقت، تقاضای خروج شبه نظامیان خارجی از لیبی به ویژه توسط ایالات متحده در این کنفرانس ارایه خواهد شد. تحول در موازنه‌های سیاسی داخلی نیز بر چگونگی بازتاب نتایج این کنفرانس در مورد لیبی تأثیر خواهد گذاشت. به عبارت دیگر، موازی با تصمیماتی که در دومین کنفرانس برلین اتخاذ می شود، تشکیل یک اتحاد جدید در میان کشورهای درگیر در لیبی امری محتمل به نظر می رسد. انتظار می رود صحنه سیاست لیبی هم در این توالی تأثیر بگذارد و هم اینکه بازیگران عرصه سیاست در لیبی سعی کنند تا از توالی‌های احتمالی موجود بهره ببرند.
آنچه که شنیدید ارزیابی دکتر مراد یئشیل تاش پژوهشگر امنیتی موسسه ستای ترکیه در مورد «لیبی و دینامیکهای سیاسی جدید این کشور» بود.
