نزدیکی روابط امارات و اسرائیل از منظر ایران

روز دوشنبه 31 اوت، یعنی حدود دو هفته پس از اینکه دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از توافق بین اسرائیل و امارات متحده عربی در جهت عادی‌سازی روابط بین دو کشور خبر داد، اولین هواپیمای حامل مقامات آمریکایی و اسرائیلی در ابوظبی به زمین نشست. نزدیکی اسرائیل و امارات به عنوان دو  متحد مهم آمریکا در منطقه، پیامدهای راهبردی خطیری از لحاظ سیاست خاورمیانه و به ویژه ایران به همراه خواهد داشت.
اظهارات رابرت اوبراین مشاور امنیت ملی کاخ سفید، یکی از سرنشینان اولین پرواز اسرائیل به امارات مبنی بر اینکه "امارات متحده عربی و اسرائیل، به همراه ایالات متحده آمریکا، جبهه مشترکی بر علیه ایران تشکیل خواهند داد" در حقیقت هدف از نزدیکی بین دو کشور را علنی می‌کند. در مقابل واکنش ایران به عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و امارات و نتیجتاً امکان حضور بیش از پیش اسرائیل در منطقه خلیج، نشان از نگرانیهای شدید مقامات ایرانی در این خصوص دارد. حسن روحانی رئیس جمهور ایران بلافاصله پس از انعکاس خبر توافق اسرائیل-امارات در رسانه‌ها گفت: "هشدار می‌دهیم که مبادا پای اسرائیل را در این منطقه باز کنند و آن ‌وقت برخورد دیگری با آنان خواهد شد". محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران نیز در واکنش به بهبود روابط امارات-اسرائیل گفت که نیروهای مسلح ایران به امارات با محاسبات دیگری نگاه خواهند کرد و چنانچه اتفاقی در منطقه خلیج روی دهد و امنیت ملی ایران هرچند اندک دچار خدشه شود، مقصر امارات متحده عربی خواهد بود. روزنامه کیهان رسانه نزدیک به نظام حاکم ایران نیز با استفاده از تیتر "امارات خود را به یک هدف مشروع برای نیروهای مقاومت تبدیل کرد" به نزدیکی روابط امارات-اسرائیل واکنش نشان داد.

حال باید دید که در ژرفای این نگرانیهای ایران چه عواملی نهفته است؟

اولاً باید گفت که به رغم تاکید بر زمینه‌های همکاری غیر نظامی از جمله توریسم، تجارت، فن‌آوری، انرژی و بهداشت و درمان در چارچوب این توافقنامه، سفر  هجده اوت یوسی کوهن رئیس موساد به امارات نشان می‌دهد که این توافقنامه ظرفیت گسترش به سمت و سوی زمینه‌های همکاری نظامی و امنیتی را نیز داراست. پیشتر گزارشهایی مبنی بر تمایل امارات جهت خرید سیستم ضد موشکی گنبد آهنین از اسرائیل برای مقابله با تهدیدات موشکی ایران منتشر شده بود. در همین راستا نزدیکی امارات با اسرائیل می تواند زمینه خرید تسلیحات پیشرفته‌تر از آمریکا توسط امارات را فراهم آورد. بلافاصله پس از انتشار خبر عادی‌سازی روابط دو کشور، مطرح شدن ادعای تمایل ابوظبی برای خرید هواپیمای جنگی اف-35 از آمریکا و  موافقت دولت ترامپ با این معامله، مؤید همین امر است. بنابراین تجهیز بخش نظامی کشور همجوار یعنی امارات متحده با پیشرفته‌ترین هواپیمای حال حاضر جهان و نیز یکی از قدرتمندترین سامانه‌های پدافند هوایی منطقه، از دلایل مهم نگرانی تهران است.
ثانیاً، همانگونه که رسانه‌های ایران نیز به حق بر آن تاکید دارند، پیوندهای رسمی دیپلماتیک با امارات، سبب تسهیل فعالیتهای جاسوسی تل‌آویو علیه ایران خواهد شد. این چنین است که چندین انفجار به وقوع پیوسته در مناطق مختلف ایران از جمله انفجار در سایت هسته‌ای نطنز به اسراییل نسبت داده می‌شود.
ثالثاً، نزدیکی روابط امارات-اسراییل تهدیدی بالقوه از لحاظ روابط تجاری ایران با امارات محسوب می شود. امارات متحده عربی که میزبان بیش از هشت هزار شرکت و حدود 6 هزار کارآفرین ایرانی است، یکی از شرکای تجاری مهم ایران به شمار می رود. حجم مبادلات تجاری بین دو کشور که سال گذشته به حدود 8.3 میلیارد دلار رسید، قبل از آغاز تحریمهای آمریکا تا 15 میلیارد دلار افزایش یافته بود. یعنی عادی شدن روابط دو کشور، علاوه بر اینکه با پهلوگیری کشتی‌های تجاری اسراییل در بنادر امارات همراه خواهد بود بلکه از لحاظ اقتصاد ایران نیز خطراتی  در پی خواهد داشت.
 مورد دیگری که می‌تواند منشاء نگرانی ایران شود این است که بهبودی روابط امارات با اسرائیل ممکن است به الگویی برای دیگر کشورهای حوزه خلیج  که مایل به به‌سازی روابط خود با اسراییل هستند، تبدیل شود. در این چارچوب، اقدام عربستان سعودی در گشودن حریم هوایی خود برای اولین بار بر روی هواپیماهای اسراییلی را می توان به شکل پیامی مهم برای سایر کشورهای حوزه خلیج تعبیر کرد. به همین شکل، طی هفته‌های آتی نزدیکی در روابط ریاض-تل‌آویو، چندان تعجب‌آور نخواهد بود.
و سخن آخر اینکه بهبود روابط امارات و اسراییل از جهات امنیتی، نظامی و اقتصادی تهدیدی بالقوه برای ایران محسوب می‌شود. بنابراین بسته به برداشت ایران از تهدید، به احتمال زیاد طی روزهای آتی تنش در حوزه خلیج رو به افزایش خواهد گذاشت.  

نویسنده: دکتر حقی اویغور نائب رئیس مرکز مطالعات ایرانی آنکارا