ترکیه و روز ۳۰-ام اوت، روز پیروزی بزرگ ملت ترک

روز ۳۰-ام اوت روزی است که ملت ترک، پس از کسب پیروزی بزرگ در جنگ کبیر رهایی بخش میهنی، هر ساله اقدام به جشن گرفتن ان روز عظیم کرده است. جنگ کبیر رهایی بخش میهنی از روز ۱۵ ماه می سال ۱۹۱۹ با اشغال ازمیر از سوی یونانیها آغاز شد و با عقب راندن و اخراج اشغالگران یونانی از ازمیر در روز ۹ سپتامبر سال ۱۹۲۲، با موفقیت ملت بزرگ ترک به پایان رسید.
روز ۳۰ -ام ماه اوت نیز نکته عطف این مقاومت بزرگ مردمی است، چراکه در چنین روزی از یکسو سرزمین آناتولی از لوث وجود اشغالگران یونانی پاکسازی شد و از سوی دیگر نقشه های استعماری کشورهای امپریالیستی انگلستان، فرانسه و ایتالیا نیز نقش بر اب گردید.
به این ترتیب ملت ترک توانست با دستیابی به این پیروزی کم نظیر، پایه های نخستین دولت- ملت ترک را بنیان نهد. در حقیقت این جنگ آخرین جنگ عثمانی بود که با شرکت مسلمانان ترک، کرد و عرب رخ داد و به پیروزی منتهی گردید.
البته نباید فراموش کرد که پیروزی عظیم ۳۰ اوت، به تنهایی پایان دهنده جنگ نبود بلکه این مهم به دنبال حصول به نتیجه مذاکرات ۹ ماهه صلح لوزان، از نوامبر سال ۱۹۲۲ تا جولای سال ۱۹۲۳ به دست امد. عهدنامه لوزان پس از اعلان جمهوری ترکیه در روز ۲۹ اکتبر سال ۱۹۲۳ مبدل به یکی از پایه های حقوقی این جمهوری گردید. به این ترتیب جنگ کبیر رهایی بخش میهنی و مذاکرات صلح لوزان که همه تحت هدایت و نظارت مصطفی کمال اتاتورک انجام گرفت اساس ترکیه نوین و امروزی را بنیان نهاد.
اکنون به ارزیابیهای پروفسور دکتر رمضان گوزن استاد دانشکده علوم سیاسی و روابط بین المللی دانشگاه مارمارای ترکیه توجه فرمایید...
آنچه که ذکر شد نشان میدهد که آرمانهای جمهوری ترکیه در خلال سالهای ۱۹۲۳-۱۹۱۹ در اثنای جنگ کبیر رهایی بخش میهنی و تحولات پس از آن شکل گرفته است که در سه سرفصل می تواند مورد بررسی قرار گیرد.
سه اصل موثر، هم در پیروزی در جنگ رهایی بخش کبیر میهنی و هم در تاسیس جمهوری ترکیه عبارتند از: نبرد نظامی، استراتژی دیپلماتیک و میسیون سیاسی.
برخی از مورخین و سیاستمداران ترک ضمن تاکید بر پیروزیهای نظامی، بر این باورند که استراتژی اساسی مصطفی کمال آتاتورک علاوه بر پیروزیهای نظامی بر پایه های دیپلماتیک و سیاسی نیز استوار بوده است. به این ترتیب که اگرچه نبرد ملت ترک در برابر انگلیسیها و فرانسویها صورت گرفته اما کارزار سیاسی و دیپلماتیک آن در برابر تمامی قدرتهای وقت جهان به منصه ظهور رسیده است.
نیروهای نظامی ترک در جنوب آناتولی در برابر اشغالگران فرانسوی و در کل در بخش غربی و مرکزی آناتولی در مقابل اشغالگران یونانی درحال نبرد بودند. در خلال بررسی این نبردها به هیچ وجه نمی توان مساعی و رایزنیهای سیاسی و دیپلماتیک را از نظر دور داشت.
آتاتورک نخست اقدام به مقابله و مهار نیروهای انگلیسی و فرانسوی نمود که به اشغالگران یونانی جسارت می بخشیدند. بگونه ایکه رهبر ترکیه ضمن انجام رایزنیهای سیاسی با انگلیسیها و فرانسویان و تشویق آنان به خاتمه دادن به جنگ، از سوی دیگر در راستای مقابله با این دو کشور اقدام به همکاری با اتحاد جماهیر شوروی نمود. بگونه ایکه توافقنامه های سالهای ۱۹۲۰ و ۱۹۲۱ میان ترکیه و اتحاد شوروی از نقشی بازدارنده در برابر انگلیسیها و فرانسویها برخوردار گردید.
همچنین در خلال این مدت تماسهای صورت گرفته با مردم مستعمرات انگلیس و فرانسه و بخصوص مردم مسلمان هند نباید کوچک شمرده شود. تمامی این رخدادها سبب نگرانی کشورهای مذکور گردید و راه را بر عدم ادامه حمایتشان از یونان هموار کرد.
طبعا این نوع میسیون و ویزیون سیاسی اتاتورک است که نبرد نظامی را در خلال جنگ کبیر رهایی بخش ملی مورد هدایت و رهبری قرار داده است. این رویکرد عناصری چون عدم بازگشت به امپراطوری عثمانی، غرب گرایی، مدرنیزاسیون و گسترش دمکراسی را در بطن خود داشت.
در تاسیس جمهوری ترکیه ایدئولوژی " غربی شدن به رغم مبارزه با غرب" نقش مهمی ایفاء کرد. به این ترتیب حمایتهای لندن و پاریس از آرمان "مگالی ایدا"ی یونانیها که همان پندار یونان بزرگ بود مفهومی جز ماجراجویی به همراه نیاورد.
این ایدئولوژی در میان ملت ترک از اساسی تاریخی نیز برخوردار است. این انتخاب از قرن ۱۸ میلادی به بعد در رویکردهای داخلی و خارجی امپراطوران عثمانی نیز قابل مشاهده است.
عثمانیان برای اینکه قادر به سرپا ایستادن در برابر نیروهای رو به رشد امپریالیستی در اروپا شوند دوره ها و رویکردهایی چون تنظیمات (سالهای ۱۸۲۹ الی ۱۸۷۸)، پان اسلامیزم (سالهای ۱۸۷۸ الی ۱۹۰۸) و ژون تورکها (سالهای ۱۹۰۹ الی ۱۹۱۹) را تجربه کرده اند.
هیچکدام از این سه رویکرد نتایج تعیین کننده و پیش بینی شده خود را به بار نیاورد. اما پس از جنگ جهانی اول به دنبال شکست عثمانیان، آتاتورک چهارمین رویکرد را مطرح کرد و انهم تاسیس جمهوری ترکیه براساس اصل دولت- ملت بود. این اصل برگرفته از انقلاب فرانسه و روند مدرنیزاسیون در غرب بود. همین رویکرد باعث تسهیل شدن شناسایی جمهوری ترکیه از سوی کشورهای غربی گردید.
نتیجه اینکه جشن ۳۰ اوت علاوه بر اینکه مبین یکی از پیروزیهای بزرگ نظامی در تاریخ ملت ترک است باید از زاویه سیاسی و دیپلماتیک نیز مورد بررسی قرار گیرد. ضمن اینکه اساس سیاست داخلی و خارجی ترکیه حول محور "صلح در داخل و صلح در جهان" شگل گرفته است.
در همین راستا نیروی نظامی برتر ترکیه به معنی ترس دشمنان و امنیت دوستان تعبیر می شود و به همین دلیل است که توان نظامی ترکیه فقط و فقط برای گسترش صلح مورد استفاده قرار می گیرد.

مترجم: فرزاد صمدلی