بررسی پیامدهای حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق

در پی حمله روز 1 آوریل 2024 (13 فروردین 1403) اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق که طی آن دو فرمانده ارشد سپاه پاسداران و پنج افسر همراه آنها کشته شدند، واکنش مقامات و مسئولان این کشور به حمله فوق همچنان ادامه دارد و این در حالی است که به موازات این واکنش‌ها، رسانه‌ها در ابعاد گسترده به تحلیل و گمانه‌زنی درباره پاسخ احتمالی تهران به تل‌آویو می‌پردازند و نگرانی‌ها نسبت به گسترش دامنه تنش در منطقه تشدید شده است.

هر چند شورای امنیت سازمان ملل در خصوص حمله فوق تشکیل جلسه داد و آمریکا، فرانسه و بریتانیا از «خطر بی‌ثبات شدن هرچه بیشتر خاورمیانه» سخن گفته و فرانسه خواستار جلوگیری از تبدیل جنگ غزه به یک جنگ گسترده منطقه‌ای شد، اما در ایران به‌ویژه نمایندگان مجلس بر «پاسخ سخت» تهران به تل‌آویو اصرار می‌کنند.

ضمن اینکه آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران صحبت از «مجازات» اسرائیل کرده و گفته است تل‌آویو را «از این جنایت و امثال آن پشیمان خواهیم کرد» و ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور این کشور نیز اعلام کرده که حمله «بی‌پاسخ نخواهد ماند».

فارغ از اینکه پاسخ ایران به اسرائیل به چه صورت و در چه ابعادی خواهد بود، نکته حائز اهمیت در این میان حذف فرماندهان ارشد سپاه پاسداران در سوریه است که در بازه زمانی کوتاه، طی چند ماه اخیر سه نفر از آنها کشته شده‌اند و این موضوع، سوالاتی را پیرامون وضعیت حضور ایران در سوریه ایجاد می‌کند. «محمدرضا زاهدی» و «محمدهادی حاج رحیمی» در بازه زمانی کوتاه پس از «رضی موسوی» از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران و از همراهان قاسم سلیمانی کشته شدند. موسوی در 26 دسامبر 2023 در حمله اسرائیل به منطقه زینبیه در حومه دمشق کشته شد.

در این ارتباط دکتر مهرزاد بروجردی، رئیس دانشکده هنر، علوم و آموزش دانشگاه علم و فناوری میزوری آمریکا و پژوهشگر علوم سیاسی در گفت‌وگو با خبرنگار «آنادولو» ضمن ارزیابی پیامدهای حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق، به تحلیل ادامه وضعیت حضور ایران در سوریه پرداخت.

- کشته شدن فرماندهان باتجربه می‌تواند به حضور ایران در سوریه و لبنان ضربه بزند

بروجردی در این گفت‌وگو، کشته شدن «محمدرضا زاهدی» و «محمدهادی حاج رحیمی»، دو فرمانده ارشد سپاه پاسداران در این حمله که آیت‌الله خامنه‌ای، غم فقدان محمدرضا زاهدی را «سنگین» خواند، «ضربه‌ای به حضور ایران در سوریه و لبنان» عنوان کرد.

وی گفت: بدون شک از دست دادن فرماندهان باتجربه می‌تواند به حضور ایران در سوریه و لبنان ضربه بزند. کمااینکه کشته شدن قاسم سلیمانی چنین تاثیری را داشت و شاهد آن هستیم که نفوذ ایران به هیچ وجه به اندازه‌ای که در زمان قاسم سلیمانی بود، نیست.

این پژوهشگر علوم سیاسی افزود: هر چند سپاه پاسداران مجموعه‌ای کادرساز است و این توانایی را دارد هر فردی که کشته می‌شود را با فرمانده دیگری جایگزین کند، اما در عین حال فقدان کسانی که تجربه جنگ ایران و عراق و یا تجربه‌هایی مانند جنگ در سوریه یا عراق و غیره را داشتند، نباید از خاطر دور نگه داشت.

- در تیررس بودن نیروهای ایران در سوریه بر حضور آنها در این کشور تاثیر می‌گذارد

بروجردی در ادامه تصریح کرد: در تیررس بودن نیروهای ایران در سوریه شاید سبب شود که آنها کمتر حضورشان را در سوریه ادامه دهند و بیشتر در جاهایی مثل لبنان که فکر می‌کنند امنیت بیشتری دارند یا در عراق، نیروهای خود را مستقر کنند و از آنجا بخواهند هدایت عملیات را در صحنه‌هایی مثل سوریه برعهده بگیرند.

رئیس دانشکده هنر، علوم و آموزش دانشگاه علم و فناوری میزوری آمریکا همچنین اظهار داشت: هر نوع حمله‌ای به سفارت باید محکوم شود. از لحاظ نقض حقوق بشر و قوانین بین‌الملل.
چه حمله دانشجویان خط امام به سفارت آمریکا و چه این حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق به هیچ وجه قابل توجیه نیست.

بروجردی افزود: این استدلال که افراد نظامی در آنجا حضور داشتند و می‌توان هدف قرار داد به هیچ وجه مورد قبول نیست. کمااینکه حضور نظامیان اسرائیل هم در کنسولگری‌های این کشور، توجیه نمی‌کند که فردا ایران بخواهد آنها را هدف قرار دهد.

- اقدام اسرائیل در حمله به کنسولگری ایران در دمشق بسیار تحریک‌آمیز بود

وی تاکید کرد: اقدام اسرائیل در حمله به کنسولگری ایران در دمشق بسیار تحریک‌آمیز بود و آنها دارند ایران را مجبور و تحریک می‌کنند که مقابله به مثل کند و وارد درگیری شود که به هیچ وجه به نفع مردم ایران نیست.

این پژوهشگر علوم سیاسی در خصوص نحوه پاسخ تهران به تل‌آویو گفت: فکر می‌کنم جمهوری اسلامی به این حمله اسرائیل پاسخ خواهد داد ولی نه لزوما به شکل مشابه. بلکه با استفاده از گروه‌های نیابتی و احتمالا به صورت حمله‌های پهپادی یا ترور نیروهای اسرائیلی در جاهای مختلف.

بروجردی ادامه داد: به احتمال زیاد این حمله اسرائیل بدون پاسخ نخواهد ماند به خاطر فشارهای داخلی که بر روی ایران هست. بنابراین همانگونه که شاهد هستیم در مقابل آمریکا و غیره فکر می‌کنند که باید عملی انجام دهند که طرف مقابل را ترغیب نکند که بیشتر به این حملات ادامه دهد.