یاد قربانیان "ژانویه سیاه" در باکو و شهر‌های دیگر گرامی داشته می‌شود

دولت و مردم جمهوری آذربایجان یاد و خاطره قربانیان 20 ژانویه 1990 که از آن به عنوان «ژانویه خونین» یا «ژانویه سیاه» یاد می‌شود را در باکو و شهر‌های دیگر گرامی می‌دارند.

با فرا رسیدن سال 1990 که نشانه های فروپاشی شوروی نمایان شده بود، ارامنه ادعاهای ارضی علیه سرزمین جمهوری آذربایجان را مطرح و با حمایت مقامات حکومت شوروی در تلاش برای اشغال این اراضی از جمله قره باغ بودند. مردم آذربایجان با مشاهده این وضعیت و همچنین برای دستیابی به استقلال خود به خیابان‌ها آمدند. نزدیک به 26 هزار سرباز شوروی برای سرکوب آنان وارد باکو شده و 147 تن از مردم آذربایجان از جمله زنان و کودکان را به شکل خونینی به قتل رسانده و صدها تن را نیز زخمی کردند.

مردم جمهوری آذربایجان در ژانویه خونین یا سیاه که نقطه عطفی در تاریخ کشورشان است، توانستند پس از 70 سال اسارت شوروی سابق به استقلال دست یابند.

مسئله قره‌باغ در قلب وقایع خونین ژانویه است که باعث تسریع روند فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و افزایش احساس استقلال طلبی ملت آذربایجان شد.

البته ارمنی‌ها تلاش و اقدامات خود برای اشغال قره باغ و تجزیه آذربایجان را از سال 1988 افزایش داده بودند. شورای عالی ارمنستان در دسامبر 1989 تصمیم به الحاق قره باغ به این کشور گرفت که به تظاهرات اعتراضی صدها هزار نفری مردم آذربایجان در باکو منجر شد.

مردم آذربایجان روزهای متوالی در واکنش به این توسعه طلبی ارامنه و همچنین اعتراض به حکومت شوروی در میدان آزادلیق باکو تجمع و مسیرهای ورودی واحدهای نظامی به این شهر را مسدود کردند.

تظاهرات آنان، حکومت شوروی را نگران و دستور اعزام ارتش سرخ به باکو را صادر کرد. نظامیان شوروی در 19 ژانویه 1990، ابتدا مخزن سوخت تلویزیون آذربایجان را منفجر کردند و شبانه از پنج سمت با وسایل نقلیه زرهی وارد باکو شدند.

نیروهای شوروی با گلوله‌ به غیرنظامیان که می‌کوشیدند مانع ورود آنها به باکو شوند حمله کردند و پس از ورود به شهر با تانک و خودرو زرهی سنگین به مردم یورش بردند. آمبولانس و اتوبوس‌های مسافربری نیز هدف گلوله قرار گرفتند. در آن شب 130 شهروند جمهوری آذربایجان جان باختند.

قتل‌عام ارتش شوروی در چند استان‌ مانند نفت چاله و لنکران ادامه یافت. در مجموع حدود 150 غیرنظامی قربانی قتل‌عام 20 ژانویه شدند. در این حمله 750 نفر دیگر زخمی و حدود 400 نفر نیز توسط ارتش شوروی بازداشت شدند.

علی‌رغم اعلام وضعیت فوق‌العاده توسط نیروهای شوروی در باکو و کنترل این شهر توسط آنها، مردم آذربایجان شجاعانه دوباره به خیابان‌ها رفتند و برای تدفین شهدا دست به کار شدند.

مردم جمهوری آذربایجان طی سه دهه گذشته، در بیستم ژانویه هر سال با حضور در مقابل بنای یادبود شهدا و نهادن گل‌های میخک در آرامگاه آنها، به شهدای خود ادای احترام می‌کنند.