بررسی علل سقوط بالگرد حامل رئیس جمهور ایران و موفقیت پهپادهای ترکیه

بر اثر سقوط بالگرد حامل سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران که پس از افتتاح سد مشترک با الهام علی‌اف در مرز آذربایجان، برای بازگشت به تبریز به پرواز درآمده بود، کل هیئت عالی‌رتبه از جمله رئیس جمهور و حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه  این کشور جان خود را از دست دادند. پس از سقوط بالگرد، تیم‌های امدادی ایران برای مدت طولانی نتوانستند لاشه بالگرد را پیدا کنند و مجبور شدند از ترکیه کمک بخواهند. ترکیه خیلی سریع به این فراخوان پاسخ داده و با پهپاد آکینجی در فعالیت‌های نجات شرکت کرد. در حالی که این اقدام ترکیه بازتاب‌های زیادی به همراه داشت، میلیون‌ها نفر تلاش آکینجی برای یافتن لاشه بالگرد را در پخش زنده از پلتفرم‌هایی مانند خبرگزاری آنادولو و فلایت‌رادار24 تماشا کردند. گفتنی‌است علت سقوط بالگرد مذکور(یک سانحه و یا خرابکاری) هنوز نامعلوم است.

الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان و ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران، قلعه دختر و سد خدآفرین در مرز دو کشور را افتتاح کردند. قطع ارتباط با بالگرد حامل رئیس جمهور ایران که پس از افتتاح سد مشترک با علی‌اف در مرز آذربایجان برای بازگشت به تبریز به پرواز درآمده بود، ناگهان در کانون توجه بین‌المللی قرار گرفت. اظهارات ضد و نقیض ایران و بلاتکلیفی در مورد سرنوشت رهبر، جدی بودن اوضاع را آشکار کرد. در نهایت مشخص شد که بالگرد حامل  رئیس جمهور و حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه و مقامات عالی‌رتبه کشور سقوط کرده است. در حالی که دستگاه‌های دولتی و تیم‌های امداد و نجات ایران برای مدت طولانی نتوانستند محل لاشه بالگرد را شناسایی کنند، مجبور شدند از ترکیه کمک بخواهند.

 بر اساس بیانیه وزارت دفاع ملی ترکیه، بلافاصله پس از تماس ایرانیان، یک فروند بالگرد با سیستم دید در شب و پهپاد آکینجی به سرعت به منطقه اعزام شدند.

 آکینجی به سرعت وارد منطقه شد و در فعالیت‌های جستجو و نجات شرکت کرد. در ویدئوهای منتشر شده توسط آکینجی مشاهده شد که شرایط جوی منطقه بسیار بد بوده و طوفان و مه فعالیت‌ها را بسیار سخت کرده است، فقط در نتیجه پشتیبانی ماهواره‌های ست کام و ترک‌ست، آکینجی موفق شد با تصویربرداری حرارتی  و دیگر سیستم‌ها به  لاشه بالگرد سقوط کرده رئیسی  دست یافته و مختصات را به مقامات ایرانی داد.

 در حالی که اقدام ترکیه بازتاب‌های بزرگی به همراه داشت، میلیون‌ها نفر تلاش آکینجی برای یافتن لاشه بالگرد را در پخش زنده از پلتفرم‌هایی مانند خبرگزاری آنادولو و فلایت‌رادار24 تماشا کردند. با یافتن لاشه بالگرد در ساعات صبح، مشخص شد همه سرنشینان هلیکوپتر از جمله رئیسی جان خود را از دست داده‌اند.

خرابکاری یا سانحه؟

 آیا بالگرد رئیسی به دلیل شرایط بد جوی سقوط کرد و یا یک خرابکاری مورد بحث است؟ هنوز وضعیت مشخصی وجود ندارد. مقامات ذیعلاقه ایران با حساسیت به تحقیق و بررسی پرداخته و حقیقت را فاش خواهند کرد. البته اگر خرابکاری باشد، نخست اسرائیل به اذهان خطور می‌کند. همانطوریکه می‌دانید پس از حمله به غزه ابتدا درگیری‌های نظامی نیابتی و سپس درگیری‌های مستقیم بین ایران و اسرائیل رخ داد، اما با مداخله آمریکا از تشدید بیشتر آن جلوگیری شد. فقط، اسرائیل نتوانست به طور کامل به حملات نسبتا قوی ایران پاسخ دهد. مقامات اسرائیلی اظهاراتی مانند " وقتی زمانش برسد، ایران پاسخ ما را خواهد دید" بر زبان می‌آوردند. فقط، گفته می‌شود که بالگرد حامل رئیسی 30 ساله بوده و فاقد تجهیزات فنی کافی برای پرواز در شرایط آب و هوایی سخت بود. با توجه به طوفان و مه شدید در منطقه، احتمال وقوع حادثه به دلیل شرایط نامساعد جوی بیشتر به نظر می‌رسد.

 در نهایت بررسی‌های فنی مشخص خواهد کرد که آیا خرابکاری صورت گرفته است یا خیر. اما در هر صورت انتقادات جدی در مورد کفایت دولت ایران مطرح خواهد شد. می‌توان گفت، هم در مورد نارسایی فنی بالگرد، هم ضعف فعالیت‌های امداد و نجات و هم درخواست کمک از ترکیه انتقادات جدی مورد بحث خواهد بود.

 وقتی از دیدگاه ترکیه به مسئله نگاه می‌کنیم، کشوری را می بینیم که وظیفه همسایگی را از نظر انسانی انجام داده است. درخواست کمک ایران بلافاصله برآورده شد و تمام امکانات فنی بسیج شدند. علاوه بر این، موفقیت پهپاد آکینجی و ماهواره‌های ترک‌ست توجه جهانی را به خود جلب کرده و مشاهده وضعیت فعلی صنایع دفاعی ترکیه را یک بار دیگر تامین کرد. باید تاکید کرد که تنها یک یا دو کشور در جهان مانند آمریکا صاحب ظرفیتی هستند که ترکیه به آن رسیده است.

نویسنده: جان آجون پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی،اقتصادی و اجتماعی ترکیه