خاورمیانه از دیدگاه ترکیه

بر اساس اخبار مطبوعات منطقه و آنچه در محافل دیپلماتیک مطرح می‌شود، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در ماه فوریه برای احیای روابطی که بیش از یک دهه در سطح پایینی قرار داشته به مصر می‌رود. مجدداً محافل دیپلماتیک دو کشور تأکید می‌کنند که اردوغان در 14 فوریه از این کشور مهم شمال آفریقا بازدید خواهد کرد و در حالی که درگیری‌های جدی در خاورمیانه وجود دارد، ترکیه و مصر خواهان تقویت همکاری در شرق مدیترانه غنی از انرژی هستند.

این سفر هنوز به طور رسمی اعلام نشده است. من پیش‌بینی می‌کنم که رئیس‌جمهور اردوغان و عبدالفتاح السیسی، که هر دو مجدداً در سال گذشته انتخاب شدند، در درجه اول بر مسائل مربوط به شرق مدیترانه، ارسال کمک‌ها به فلسطینی‌های غزه و اقداماتی که برای پایان دادن به جنگ انجام می‌شود تمرکز خواهند کرد.

البته هدف اصلی از این سفر تقویت روابط با مصر خواهد بود. من پیش‌بینی که در نشست مورد انتظار السیسی و اردوغان درباره جنگ غزه بحث شود. زیرا ترکیه مسئله اخراج فلسطینیان به مصر را موضوعی می‌داند که باید توضیح داده شود. ما می‌دانیم که موضع ترکیه در این مورد برای همه روشن است زیرا ترکیه قبلاً به اسرائیل گفته بود که نباید اجازه داد غزه از مردمش تخلیه شود.

ترکیه از موضع مصر در مورد اخراج فلسطینی‌ها حمایت می‌کند و سیاست مصر را در این موضوع درست و بر حق می‌داند. هم ترکیه و هم مصر می‌خواهند که حملات علیه مردم فلسطین بلافاصله قبل از وقوع تلفات غیرنظامیان، عمدتاً زنان و کودکان، متوقف شود.

ریشه روابط عمیق دو کشور به دوران باستان باز می‌گردد. قراردادی که بین تمدن هیتی با منشاء ترک در آناتولی و سلطنت فراعنه در مصر انجام شد، به عنوان قدیمی‌ترین قرارداد در تاریخ بشر شناخته می‌شود. قرارداد مورد بحث پس از "جنگ کادش" در سال 1274 قبل از میلاد مسیح منعقد شد.

اولین توافق‌نامه مکتوب صلح بین‌المللی در تاریخ، توسط  هاتوسیلی سوم، پادشاه هیتی و رامسس دوم، فرعون مصر مهر و موم شد. نسخه لوح گِلی این توافق‌نامه در موزه‌های باستان‌شناسی استانبول و بر روی دیوارهای دو معبد در مصر به نمایش گذاشته شده است.

سفر قاهره که آغاز دوره جدیدی در روابط ترکیه و مصر است، آخرین حلقه تلاش‌های آنکارا برای سازماندهی مجدد روابط منطقه‌ای در خاورمیانه است.

آنکارا از سال 2021 برای "ترمیم/ رستوراسیون" سیاست خارجی گام برداشت و در این راستا روابط خود را با اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی بهبود بخشد، همچنین این پیام را داد که می‌توانیم دوباره با رژیم اسد در سوریه و دولت السیسی در مصر مذاکره کنیم.

یکی از پرونده‌های مهمی که بین ترکیه و مصر مورد بحث قرار می‌گیرد، پرونده لیبی است. هر دو کشور سال‌هاست که از طرف‌های مختلف در جنگ داخلی جاری در لیبی حمایت می‌کنند. با این حال، این واقعیت که موضوع لیبی در سال‌های اخیر مورد توجه امارات و روسیه قرار نگرفته است، قاهره را که از دولت مستقر در طُبرُق حمایت می‌کند، منزوی کرده است.

در راس فهرست انتظارات ترکیه از قاهره، ایجاد همکاری‌های انرژی در شرق مدیترانه قرار دارد. با بهبود روابط با دولت سیسی، آنکارا می‌خواهد معادله‌ای را که یونان و بخش روم‌نشین قبرس جنوبی با قاهره در شرق مدیترانه ایجاد کرده‌اند، برهم بزند.

توسعه روابط مصر و ترکیه به نفع هر دو کشور و منطقه است و بی‌شک بازتاب‌های مثبتی بر ثبات و شکوفایی منطقه خواهد داشت.

آمریکا مانند گذشته با قدرت فیزیکی خود حاکمیت تمام منطقه را در دست ندارد، زیرا چندین بار رسماً اعلام کرده است که محور اصلی خود را به منطقه آسیا و اقیانوسیه منتقل می‌کند. این انتخابی است که آنها انجام دادند، اما به این معنی نیست که آنها به طور کامل از منطقه خارج شدند. پس از مشخص شدن کاهش نفوذ مستقیم آمریکا در خاورمیانه، کشورهای منطقه تلاش می‌کنند روابط بین خود را تنظیم کنند. در دوره آتی، انتظار دارم که کشورهای منطقه تمایل خود را برای مقابله با خطرات امنیتی بیشتر افزایش دهند، همانطور که در نمونه‌های ترکیه و مصر دیده می‌شود.

نویسنده: دکتر جمیل دوغاچ ایپک، کارشناش روابط بین الملل-6