مروری بر حمله تروریستی در آنکارا و مقابله با تبلیغات سوء تروریزم
هدف تبلیغات تروریستی تعمیق نگرانی‌های روانی از طریق ایجاد تفرقه و اختلاف در جوامع است
حمله تروریستی سازمان تروریستی و تجزیه‌طلب پ‌ک‌ک به اداره کل پلیس آنکارا در تاریخ 1 اکتبر 2023 باید علاوه بر مسائل امنیتی و اطلاعاتی، از نظر جلوگیری از تبلیغات سازمانی و فرآیندهای ارتباط راهبردی نیز مورد بررسی قرار گیرد. پس از یک حمله تروریستی، جامعه و همچنین نهادهای امنیتی با شوک و ابهام دست و پنجه نرم می‌کنند. از دیدگاه نهادهای امنیتی و جوامع اطلاعاتی، روال عملیات استاندارد نسبتاً واضح است. فقط، فعال کردن مؤثر فرآیندهای امنیتی و اطلاعاتی، به حداقل رساندن تأثیر روانی و اجتماعی تروریسم پس از حمله و اجرای ارتباطات استراتژیک برای مقابله با تبلیغات آنی، با یکدیگر یکپارچه هستند. زیرا واکنش سریع به چنین رویدادهایی می‌تواند نه تنها نتایج آنی، بلکه وضعیت بلندمدت امنیت ملی و بافت اجتماعی را نیز تعیین کند. موضوع مهمی که پس از حملات تروریستی نیازمند دقت فوری می‌باشد، جلوگیری بالفور از تبلیغات تروریستی پس از حمله است. در این مرحله باید تاکید کرد که ارتباطات استراتژیک در جلوگیری از تبلیغات اهمیت فراوانی دارد.
در لحظات آشفتۀ پس از یک حمله تروریستی، توجه کل جامعه به این رویداد جلب می‌شود. خبرگزاری‌ها به دنبال جزئیات بوده، شاهدان عینی محتوای حادثه را بازگو کرده و جامعه سعی می‌کند تراژدی را درک کند. کنترل روند در حوزه تعامل رسانه‌های اجتماعی نیز که آنی و اغلب عاری از اطلاعات دقیق می‌باشد، تقریباً غیرممکن است. کارشناسان با اطلاعات محدودی که دارند، تحلیل‌های فوری انجام داده، کاربران معمولی پست‌های مبتنی بر احساسات را به اشتراک گذاشته و گروه‌های ذینفع نیز که می‌خواهند از محیط آشفته بهره ببرند، روند را دستکاری کرده و یک شبکه تعاملی ایجاد می‌کنند که موجب سردرگمی می‌شود. در این مرحله است که تبلیغات تروریستی می‌تواند زمینه مناسبی برای ریشه دواندن و گسترش پیدا کرده و برای دستیابی به اهداف خود، از سردرگمی و افزایش احساسات استفاده کند.
فوریت جلوگیری از تبلیغات پس از حمله، قبل از هر چیز، از نظر جلوگیری از رادیکالیزه شدن، مرحله حساسی است. قرار گرفتن در معرض محتوای طرفدار افراطی‌گرایی پس از حمله، می‌تواند افرادی را که از نظر عاطفی آسیب‌پذیر بوده و یا به دنبال پاسخ هستند، رادیکالیزه کند. جلوگیری از این وضعیت برای متوقف کردن چرخه رادیکالیزه شدن بسیار مهم است. از سوی دیگر، جلوگیری از حملات تقلیدگرا از نظر مدیریت فرآیند امنیتی و اطلاعاتی پس از حمله بسیار مهم است. تبلیغات تروریستی اغلب از مهاجمان تمجید کرده و آنها را به عنوان به اصطلاح "قهرمان" نشان می‌دهد. این وضعیت می‌تواند به افراد حاضر در روند رادیکالیزه شدن، برای انجام حملات تقلیدگرا الهام بخشیده و اتخاذ تدابیر فوری را الزم بدارد.
بطوریکه، سازمان تروریستی پ‌ک‌ک تنها چند روز پس از حمله روز یکشنبه، با استفاده از روش مشابه، فضای تعاملی پر تحرکی در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرده و سعی نمود که از طریق این حمله، حیطه خود را گسترش دهد. حفظ یکپارچگی اجتماعی هدفی است که پس از حمله باید مورد توجه قرار گیرد. هدف تبلیغات تروریستی تعمیق نگرانی‌های روانی از طریق ایجاد تفرقه و اختلاف در جوامع است. مقابله با این روایت، بلافاصله پس از حمله، برای حفظ انسجام و وحدت اجتماعی حایز اهمیت است. تامین امنیت عمومی نیز از نظر مدیریت روند پس از حمله، یکی از حساس‌ترین فرآیندها در پیشگیری از تبلیغات مقابل است. به همین دلیل، اطلاعات دقیق و ارتباطات باز برای تامین امنیت عمومی مهم است. اطلاعات نادرست یا شایعات منتشر شده از طریق تبلیغات می‌تواند منجر به وحشت یا اقدامات نادرست شود. در این مرحله، معماری و مدل ارتباطی جدید (به ویژه مرکز مبارزه با اطلاعات نادرست)، که ترکیه در سال‌های اخیر توسط مرکز ارتباطات اجرا کرده است، در جدا کردن اطلاعات درست و نادرست از یکدیگر، از نظر مدیریت فرآیند نقش حساسی ایفا می‌کند. اگرچه جایگزینی اطلاعات رسمی با اطلاعات غیررسمی با توجه به قدرت شبکه‌های اجتماعی بسیار دشوار است، اما، واکنش سریع در جلوگیری از گسترش و ریشه‌یابی تبلیغات موثر است. برای همین، برای مبارزه مؤثر با تهدید تروریسم، باید قبول کنیم که جلوگیری از تبلیغات تروریستی و مدیریت ارتباطات راهبردی در پی حملات تروریستی از اهمیت بالایی برخوردار است.
جلوگیری از تبلیغات تروریستی با قبول اینکه، در یک جنگ فکری قرار داریم، آغاز می‌شود. برای پیروزی، باید گفتمان‌های متقابلی ساخت که تنها به مقابله با ایدئولوژی‌های طرفدار افراطی‌گرایی بسنده نکرده و در عین حال چشم‌اندازی از یک امید جایگزین، مسامحه و صلح ارائه دهد. این روایت‌ها‌ی مقابل باید قانع‌کننده و از نظر احساسی طنین‌انداز بوده و توده‌هایی را هدف قرار دهند که بیشتر در معرض نفوذ طرفداران افراطی‌گرایی هستند. علاوه بر این، این جنگ، جنگی نیست که یک سازمان بتواند به تنهایی با آن مبارزه کند. موفقیت تنها زمانی حاصل می‌شود که دولت‌ها، نهادهای مختلف دولت، شرکت‌های فناوری، رسانه‌ها، سازمان‌های مردم نهاد و جامعه برای مبارزه با این تهدید وجودی در چهارچوب یک استراتژی یکپارچه عمل کنند. در این راستا، رسانه‌ها و شرکت‌های فناوری مسئولیت حیاتی دارند. زبان مورد استفاده رسانه‌ها هنگام گزارش حادثه، اشتراک‌گذاری تصاویر به دست آمده در حین حمله، انتخاب کارشناسان و اقدام بر اساس رویه‌های اداری با در نظر گرفتن مبانی قانونی، هم از نظر جلوگیری از تشکیل محیطی که هدف حمله قرار داده است، و هم از نظر تامین اجرای موثر ارتباطات استراتژیک بسیار مهم است.
همانطوریکه در حمله روز یکشنبه 1 اکتبر مشاهده شد، به اشتراک گذاشتن تصاویر از سوی برخی از پلتفرم‌های رسانه‌ای برای عموم و یا کاربران خود، یکی از بزرگترین اشتباهاتی است که نباید انجام می‌گرفت.
علاوه بر رسانه‌ها، شرکت‌های فناوری نیز مسئولیت شناسایی و حذف سریع محتواهای طرفدار افراط‌گرایی از پلتفرم‌های خود را دارند. فقط، امروزه ظرفیت واکنش آنی شرکت‌های فناوری بسیار محدود است. حتی اگر در ترکیه، مقررات قانونی در این زمینه وجود داشته باشد، باز هم مشکلاتی در مورد اجرای موثر آنها وجود دارد. موفقیت کامل در این زمینه نیز امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسد. زیرا ضعف آگاهی اجتماعی یکی از بزرگترین موانع است. در این مرحله، بازنگری در حوزه آموزش و سازمان‌های مردم نهاد ضروری است. اگرچه دادن پاسخ کامل به این سؤال که مسئولیت فردی در رسانه‌های اجتماعی از کجا شروع شده و به کجا ختم می‌شود، امکان‌پذیر نیست، ولی اجرای پروژه‌های بیشتر در مورد استفاده از رسانه‌های اجتماعی توسط وزارت آموزش ملی که واقعیت دنیای جدید هستند، بسیار مفید خواهد بود. به طوری که افزودن موضوعات جدید در این زمینه، به برنامه درسی با گنجاندن سازمان‌های مردم نهاد، از نطر مدیریت مؤثرتر جنبه‌های عمومی و اجتماعی مبارزه، اهمیت حیاتی دارد.
نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه
