علل بحران سودان و نتایج احتمالی آن

درگیری‌های شدید در سودان نشان می‌دهد که بحران سیاسی در این کشور همچنان در حال افزایش است. بطوریکه ارتش سودان در 14 آوریل 2023 به مقر نیروهای پشتیبانی سریع حمله کرد. محافل سیاسی بر این عقیده‌اند که در کنار ارتش جمهوری سودان، واحدهای وابسته به "محمد حمدان دقلو" ملقب به "حمیدتی" دو ساختار نظامی متفاوت را تشکیل می‌دهند. اکنون، عبدالفتاح البرهان فرمانده ارتش سودان سعی می‌کند تا نیروهای حمیدتی را تضعیف کند، فقط به نظر می‌رسد که برای تحقق بخشیدن به این هدف دیر مانده است. طرف‌های بحران سیاسی سودان شامل دولت غیرنظامی، اداره نظامی، احزاب سیاسی و سازمان‌های غیردولتی است. عواملی مانند بحران اقتصادی، فساد مالی، بی‌عدالتی اجتماعی، اختلال در روند دموکراسی‌سازی، درگیری‌های قومی و مذهبی از دلایل اصلی مسئله موجود در سودان هستند.

این کشمکش، از پتانسیل تشدید بحران سیاسی و ایجاد بی‌ثباتی در سودان برخوردار است. ناگفته نماند، حمیدتی رهبر نیروهای پشتیبانی سریع سودان، فردی‌ست که حضور نظامی قدرتمندی در سودان دارد. برای همین تنش بین حمیدتی و البرهان می‌تواند با تبدیل به درگیری نظامی، کشور را به جنگ داخلی بکشاند. علاوه بر این، این تنش ممکن است تأثیر منفی بر روند سیاسی سودان گذاشته و بحران سیاسی در این کشور را بیشتر کند.

مضافا بر این، موقعیت ژئوپلیتیکی سودان ممکن است موجب درگیر شدن کشورهای دیگر منطقه به ویژه کشورهای همسایه سودان در بحران سیاسی این کشور شود. این نیز می‌تواند بحران سودان را عمیق‌تر کرده و به همراه این کشور، منطقه را پیچیده‌تر کند.

بطوریکه، مصر ممکن است برای رفع نگرانی‌های مربوط به مدیریت منابع سودان در رودخانه نیل و این که بی‌ثباتی سیاسی در این کشور می‌تواند بر امنیت مصر تأثیر بگذارد، درگیر مسئله شود. زیرا سودان بر روی رودخانه نیل سدهایی مانند روسیرس، خزان سنار و مرووی ساخته است. برای همین، این سدها که نقش مهمی در تولید برق آبی سودان داشته و آبیاری بخش کشاورزی سودان را تامین می‌کنند، از نظر مدیریت منابع آب سودان اهمیت زیادی دارند.

دوم این که، به دلیل درگیری‌ها در منطقه تیگرای اتیوپی واقع در شمال شرقی سودان، در حال حاضر سودان و اتیوپی درگیر تضاد منافع هستند. و سوما، اختلافات زیادی بین سودان و سودان جنوبی وجود دارد. بحران سیاسی در سودان از پتانسیلی که بتواند بر حل این درگیری‌ها تأثیر منفی بگذارد، برخوردار است. از اینرو، سودان جنوبی نیز ممکن است درگیر بحران سودان شود.

از نظر قدرت‌های فرامنطقه‌ای، امارات و عربستان سعودی روابط نزدیکی با برخی از گروه‌ها در سودان دارند. برای همین بحران سودان ممکن است منافع این کشورها را تحت تاثیر قرار داده و موجب درگیر شدن این کشورها در بحران سودان شود. علاوه بر این کشورها، اتحادیه آفریقا، اتحادیه کشورهای عربی و دیگر سازمان‌های منطقه‌ای نیز می‌توانند در حل بحران سودان مشارکت داشته باشند. فقط، باید تمامی مداخلات به شکل  مسالمت‌آمیز و با در نظر گرفتن منافع مردم سودان و  احترام به حاکمیت این کشور انجام بگیرد.

به همین دلیل، همکاری طرفین از طریق گفت‌وگو و توافق برای حل تنش در داخل دولت سودان برای تضمین ثبات در این کشور اهمیت حیاتی دارد. علاوه بر این، باید یک روند سیاسی که تمامی اقشار سودان را در بر بگیرد، آغاز شده و برای تامین راه‌حلی پایدار از این روند حمایت شود. واضح است که درگیری‌های‌ سودان ثبات این کشور را تهدید می‌کند. فقط، برای حل این بحران یک اراده سیاسی جدی و روند مذاکره لازم است. در غیر این صورت، سودان ممکن است مانند لیبی به هرج و مرج کشیده شود. سودان همچنین با همسایگان خود مانند مصر، سودان جنوبی و اتیوپی مسایلی دارد. افزایش تنش در منطقه، از نظر آینده سودان تهدید بزرگی تشکیل می‌دهد.

جامعه بین‌المللی باید از سودان حمایت کرده و برای پایان دادن به درگیری‌ها تلاش کند. فقط، نباید بحران اقتصادی سودان را نادیده گرفت. این بحران، بحران سیاسی در کشور را عمیق‌تر کرده و روند حل مسدله را مشکل‌تر می‌کند. اگرچه امیدوار بودن به آینده سودان دشوار است، اما نباید از امید به راه حل صلح‌آمیز انصراف ورزید.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه