ساختار تئوریک عملیات زمینی احتمالی ترکیه در شمال سوریه و عراق

پس از حملات تروریستی گروه تروریستی ی‌پ‌گ، ابتدا در خیابان استقلال استانبول، سپس در شهرستان‌های اونجوپینار و قارقامیش، به نظر می‌رسد که ترکیه در حال تدارک یک عملیات نظامی جدید در سوریه است. حمله تروریستی در خیابان استقلال استانبول از نظر منعکس کردن اقدامات تروریستی پ‌ک‌ک با روش جدیدی بی‌نهایت حساس است. دستگیری سریع مهاجم، امکان گمراه کردن مردم توسط پ‌ک‌ک از طریق انجام عملیات ادراک و تبلیغات را از بین برد. از سوی دیگر ترکیه عملیات پنجه شمشیر را در پاسخ به این حمله آغاز کرده و عناصر سازمان تروریستی و تجزیه‌طلب پ‌ک‌ک/ی‌پ‌گ را در عراق و سوریه هدف قرار داد. این عملیات که به صورت عملیات هوایی انجام شد، از بسیاری جهات دارای اولین‌ها است. قبل از هر چیز، هدف قرار دادن همزمان اهداف در عراق و سوریه نشان می‌دهد که ترکیه قادر به انجام یک عملیات هوایی همه جانبه و همزمان در یک منطقه وسیع است. از سوی دیگر، با در نظر گرفتن هدف‌گیری تا عمق 70 کیلومتری از جمله سلیمانیه نیز می توان فهمید که ترکیه می‌تواند ی‌پ‌گ را در هر نقطه از سوریه هدف قرار دهد. پس از عملیات هوایی، دینامیزم‌های عملیات زمینی کاملاً متفاوت است.

این سوال که چرا عملیات زمینی مورد نیاز است بسیار مهم می‌باشد. اول از همه، اینکه ی‌پ‌گ برای کل سوریه یک عنصر بی ثباتی می‌باشد، آشکار است. ی‌پ‌گ به طور مرتب به مناطقی با جمعیت زیاد مانند عفرین، جرابلس، عزز و الباب که ارتش ملی سوریه در این مناطق مستقر است، حمله کرده و غیرنظامیان را هدف قرار می‌دهد. ی‌پ‌گ همچنین از منطقه عین‌العرب حملاتی علیه ترکیه ترتیب می‌دهد. سازمان‌های بین‌المللی نیز متمادیا گزارش می‌دهند که ی‌پ‌گ در مناطق تحت کنترل خود علیه بشریت مرتکب جرم می‌شود. لازم به ذکر است که ی‌پ‌گ در باب یک راه حل احتمالی، تمامیت ارضی سوریه را تهدید می‌کند. زیرا برداشت ی‌پ‌گ از خودگردانی، راه حل در سوریه را غیرممکن می‌سازد.

ترکیه عملیات زمینی را برای تامین ثبات منطقه، پاکسازی منطقه از تروریسم و ​​ایجاد زمینه برای بازگشت پناهجویان مقیم ترکیه ضروری می‌داند. زیرا توافق ترکیه با روسیه و آمریکا در سال 2019 هنوز اجرایی نشده است. بر اساس این توافقات، می‌بایست ی‌پ‌گ 30 کیلومتر از مرز ترکیه دور شده، نیروهای رژیم سوریه در مناطق تخلیه شده توسط ی‌پ‌گ مستقر شده و بدین ترتیب امنیت در این مناطق تامین می‌شد. فقط، هیچ کدام از این موارد تحقق نیافت. از نظر ترکیه، عملیات نظامی به عنوان تنها گزینه باقی مانده است.

در این مرحله می‌توان در مورد ماهیت اقدام نظامی ترکیه، از چند سناریو بحث کرد. بر اساس اولین سناریو، ترکیه در وحله اول حضور ی‌پ‌گ در تل‌رفعت و منبج را هدف قرار خواهد داد. آزادسازی این مناطق برای ثبات منطقه غرب فرات بسیار مهم است. سپس، عین‌العرب واقع در پایین مرز ترکیه را هدف قرار خواهد داد. عین‌العراب یکی از شناخته شده‌ترین شهرهای سوریه در سطح بین‌المللی است. پس از اشغال شهر توسط سازمان تروریستی داعش، هزاران پناهجو از منطقه وادار به کوچ به ترکیه شده و سپس ی‌پ‌گ منطقه را اشغال کرد. در این مرحله، عملیات ترکیه می‌تواند واکنش بین‌المللی را برانگیزد. فقط، به نظر می‌رسد ترکیه مصمم به از میان برداشتن موجودیت ی‌پ‌گ در اینجا است.

بر اساس سناریوی دوم، ترکیه با ترتیب عملیات علیه مناطق مرزی خود در شرق فرات، محدوده عملیاتی خود را گسترش می‌دهد. اما با توجه به حضور رژیم سوریه در کنار ی‌پ‌گ در این نقاط، احتمال این عملیات ضعیف به نظر می‌رسد. می‌توان به جای عملیات، بین دولت اسد و ترکیه توافقی در مورد این منطقه انجام یافته و این مناطق مانند گذشته تحت کنترل دولت سوریه باشد.

بعد دیگر عملیات را نیز رویکرد بازیگران خارجی نسبت به عملیات ترکیه تشکیل می‌دهد. قابل درک است که روسیه می‌خواهد روابط خود با ترکیه را به دلیل جنگ اوکراین مستحکم‌‌تر کند و برای همین بطور کامل با عملیات زمینی ترکیه در سوریه مخالف نیست. رویکرد آمریکا به اندازه عملیات‌های قبلی سخت نیست. می توان این تغییر را به اهمیت روزافزون ترکیه در جنگ اوکراین نسبت داد. به نظر می‌رسد ایران مخالف این عملیات است، اما بلبشو و آشفتگی داخلی، اولویت‌های ایران را تغییر داده است.

بنابراین می‌توان گفت که شرایط به نفع ترکیه است.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه