آغاز دوره جدید در توسعه سازمان کشورهای ترک

سازمان کشورهای ترک نهمین اجلاس سران خود با موضوع "دوره جدید برای تمدن ترک: به سوی توسعه و رفاه مشترک" را در شهر سمرقند ازبکستان برگزار کرد. این سازمان که در اجلاس استانبول با میزبانی ترکیه رئیس دوره‌ای سال گذشته،  نام خود را از شورای ترک به سازمان کشورهای ترک تغییر داده و سند چشم انداز 2040 را پذیرفت، در پایان اجلاس سمرقند، بیانیه‌ای در خصوص دورنمای خود و گام‌هایی که برای تامین همکاری و یکپارچگی جهان ترک برخواهد داشت، منتشر کرد. در بیانیه 103 ماده‌ای سمرقند جزئیات زیادی وجود دارد.

یکی از مهم‌ترین تحولات در این اجلاس، بدون شک کسب موقعیت ناظر توسط جمهوری ترک قبرس شمالی بود. در حالی که ماده هفتم بیانیه بیان می‌کند که "ترک‌های قبرس را بعنوان بخشی از جهان ترک مشاهده می‌کنند"، اعطای موقعیت ناظر به جمهوری ترک قبرس شمالی از نظر لغو تجرید این جمهوری مهم بوده و از نظر اعضای سازمان به غیر از ترکیه نیز، رویدادی جسارت‌بخش محسوب می‌شود.

علاوه بر این، پس از اظهارات الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان مبنی بر اینکه "مرزهای جغرافیایی جهان ترک گسترده تر است" که تقریباً مورد توافق همه قرار گرفت، فراخوان برای حمایت از موضوعاتی چنان حفاظت از حقوق، امنیت و هویت ملی هم‌نژادان‌مان در خارج از کشورهای عضو سازمان کشورهای ترک در بنیه سازمان، از یک جهت نیز از ویژگی پیام واضحی که آذربایجان در پلتفرم سازمان به ایران داد، برخوردار بود.

در این بیانیه ضمن دادن پیام‌های حمایت‌آمیز واضح به قرقیزستان بر اساس قوانین بین‌المللی، در خصوص مسئله مرزی قرقیزستان و تاجیکستان که در دوره اخیر موجب ایجاد تنش‌هایی شده است، بر بسیاری از موضوعات از مهاجرت و مهاجرت‌های غیرقانونی گرفته تا مبارزه با تروریسم و ​​تامین ثبات در افغانستان تاکید گردید.

از سوی دیگر، عامل مهم در توسعه سازمان کشورهای ترک و تعمیق همکاری، که نباید نادیده گرفته شود، همکاری دوجانبه یا چندجانبه دیگر کشورهای عضو در خارج از سازمان است. به همراه وجود نمونه‌های زیادی از همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه در این زمینه، تنها، بررسی روابط ترکیه و آذربایجان کافی خواهد بود. بطوریکه، به راحتی می‌توان گفت، روابط دوجانبه اخیر بین ترکیه و آذربایجان و نتایج ملموسی که در پی این روابط حاصل شد، نقش مشوقی برای همکاری در بنیه سازمان کشورهای ترک ایفا می‌کند.

مضافا براین، ابتکارات دوجانبه و چندجانبه رهبران کشورهای عضو نیز حائز اهمیت است. حتی رهبران، شاید با دورنمایی که در میان گذاشتند، حیاتی‌ترین عامل در توسعه همکاری در بنیه سازمان کشورهای ترک هستند. بطوریکه، دبیرخانه سازمان کشورهای ترک و هیئت‌های فنی کشورهای عضو با چشم‌انداز و راهنمایی رهبران، قویا از پرونده‌های خود حمایت کرده و برای اجرای آنها تلاش زیادی بخرج می‌دهند.

در این مرحله، انکار نقش مهم جهش‌های ترکیه و رهبری رئیس جمهور اردوغان در شتاب اخیر سازمان کشورهای ترک غیرممکن است. به همین شکل، علی‌اف در آذربایجان، توکایف در قزاقستان، جباروف در قرقیزستان و میرضیایف در ازبکستان نقش‌های مهمی در شتاب رو به رشد سازمان کشورهای ترک دارند. اوربان نخست وزیر مجارستان نیز که کشور ناظر عضو است، در این روند رهبری هماهنگ از خود نشان می‌دهد.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه