اولین برنامه‌ریزی شهری با طرح هیپوتاموس در آناتولی

ازدحام، ترافیک، هرج و مرج و شلوغی... آیا جایی دارید که با شنیدن این کلمات به ذهنتان خطور کند؟ مانند بسیاری از مردم، شاید شهرها به ذهنتان آمده باشد. متأسفانه زندگی در شهرهای امروزی با سرعت بالایی در جریان است. با توجه به گستردگی شهرها، مردم در شهرها در تلاش برای رسیدن از یک مکان به مکان دیگر زندگی می کنند. شهرها که باید در قالب یک طرح توسعه یابند، به دلایل مختلف می توانند خارج از برنامه گسترش یابند و این موقع است که هرج و مرج آغاز می شود.

این موضوع که شهرها چگونه باید باشند از دوره باستان نیز مسئله‌ای در ذهن مردم بوده است. متفکران معروف آن دوره، افلاطون و ارسطو، نظرات خود را در این مورد به وضوح بیان می کنند. آنها در مورد اینکه شهر کجا و بر اساس کدام اصول باید تأسیس شود اظهار نظر می کنند. زیرا به گفته آنها یکی از ارکان مهم رسیدن به جامعه آایده‌آل، یک شهر با برنامه ریزی است. "طرح شهر شبکه‌ای" که به عنوان یکی از نظریه های اساسی در رشته شهرسازی پذیرفته شده است، برای اولین بار در دوران باستان مطرح شد. شخصی که این طرح را ایجاد و اجرا کرد، هیپوتاموس از شهر میلتوس، یعنی آیدین است.

امروز در برنامه اولین های آناتولی در مورد اولین پلان شهر و هیپوتاموس صحبت خواهیم کرد که هنوز در بسیاری از شهرهای اروپا و آمریکا کاربرد دارد. برای بازگشت به 2500 سال قبل آماده هستید؟

میلتوس، شهر آیدین امروزی، که به عنوان پایتخت فلسفه، علم و هنر شناخته می شود، یکی از مهم ترین شهرهای هلنی در زمان خود بود. تالس که به عنوان اولین عالم از هفت عالم دوران باستان در تاریخ ثبت شد، اهل میلتوس بود. تالس و شاگردانش پایه های علم و فلسفه مثبت را در این شهر بنا نهادند. آنها اولین نمایندگان "مکتب میلتوس"، یعنی اولین مکتب فلسفی شناخته شده بودند. متأسفانه این شهر باشکوه و جاودانه در اثر حمله ایرانیان که دوران باستان را ویران می‌کرد، با خاک یکسان شد. پس از خسارات فراوان ایرانیان، شهر بر اساس طرحی جدید بازسازی شد. این طرحی بود که از زوایای قائم در آن استفاده شده بود و ساختمان‌ها درآن، بر روی بخشها و مناطق مستطیلی ساخته می‌شدند. این هیپوتاموس از میلتوس بود که برای اولین بار طرحی به نام "شبکه" یا "شطرنج" را اجرا کرد. این نوع طرح به دلیل ساده و کاربردی بودن در بسیاری از شهرها اجرا شده است. حتی پس از گذشت صدها سال به یکی از الگوهای مطلوب در شهرسازی تبدیل شد. برای تجسم طرح شهری شبکه ای، کافی است به بارسلونا و منهتن فکر کنید. زیرا این شهرهای معروف که از آنها صحبت می کنیم،  2500 سال پیش بر اساس این نقشه توسط هیپوتاموس طراحی و ساخته شده‌اند.

هیپوتاموس به عنوان یک معمار، ریاضیدان، دانشمند علوم طبیعی و فیلسوف شناخته می شود. با این حال، او به دلیل طرح شهری که در میلتوس به اجرا درآورد، به عنوان اولین شهرساز جهان شناخته می شود. او برای طراحی شهر، از جهان نمونه برداری می‌کند. زیرا جهان در هماهنگی و نظم کامل است. ایده "رسیدن به ایده آل" در دوره باستان برای شهرها و همچنین برای هر موضوع دیگری معتبر است. مدل جهانی که در آن همه چیز در یک نظم هندسی مشخص و در هماهنگی با یکدیگر قرار دارد، مناسب با طرز فکر هیپوتاموس است. اینگونه است که نظم بر هرج و مرج پیروز می شود.

به گفته هیپوتاموس، شهر ایده آل باید به طور منظم و دموکراتیک برنامه ریزی شود. به همین دلیل شهر را به مربع و مستطیل تقسیم می کند. اصل برابری را در برنامه خود رعایت می کند. بنابراین خانه‌های شهر دارای طرح یکسانی هستند و در زمین‌هایی به یک شکل ساخته شده‌اند. ساختارهای متعلق به طبقه بالا و حاکم هیچ تفاوتی با دیگر ساختارها ندارند. هیپوتاموس در ساختمان‌های عمومی و مذهبی صرف نظر از اهمیت آن، همین اصل را رعایت می کند. بنابراین، یک طرح شهری منظم را که می‌تواند به طور سیستماتیک تکرار شود، به میان می‌آورد. با مدل طرح شبکه ای از رشد بی برنامه شهرها، اختلال در خدمات و کاهش کنترل دولت جلوگیری می شود.

هدف هیپوتاموس در ایجاد یک مدل جدید، شکل دادن نه تنها به زمین، بلکه جامعه است. زیرا معتقد است هارمونی شهر تنها با ساختمان ها یا خیابان ها انجام نمی‌شود، بلکه با سامان دادن به ساختار اجتماعی شکل می گیرد. با این اوصاف، برای صنعتگران، کشاورزان و جنگجویان، محیطهایی ده هزار نفره ایجاد می‌کند. مدل شهر شبکه‌ای که به راحتی قابل اعمال است، به زودی در مکان‌هایی که تحت نفوذ میلتوس هستند نیز، شروع به اجرا می‌شود. این طرح در شهرهای مهم آناتولی در دوران باستان مانند پرین، سیمرنا و کنیدوس نیز انجام می شود.

از قدیم الایام، اندیشمندان و دولتمردان در مورد شهرهای برنامه ریزی شده و منظم اندیشیده‌اند. اولین کسی که به این امر دست می یابد هیپوتاموس از میلتوس است. او مدلی را که توسعه داده در شهری که در آن زندگی می کند پیاده می کند و میلتوس اولین شهر برنامه ریزی شده آناتولی می شود. با این مدل که برای یک سیستم تکرارپذیر مناسب است، پیچیدگی از بین رفته و شهرها منظم می شوند. در این شهرها مشخص است که کدام ساختمان ها در کجا باید جای گیرند و چقدر فضا به این سازه ها باید اختصاص داده شود. بدین ترتیب از ساخت سکونتگاه های تصادفی و کنترل نشده جلوگیری شده و شهرنشینی منطقی و کاربردی آغاز می شود. همچنین به دولت اجازه می دهد تا زمین های دارای مالکیت خصوصی را کنترل کند. یکی از مهمترین نکات طراحی شهر، در نظر گرفتن نیازها و جمعیت آینده است. البته هستند کسانی که با طرح گراید مخالف هستند. آنها ادعا می کنند که این طرح، شهرها را به فضایی بی روح و یکسان تبدیل می‌کند. با این حال، این مدل برنامه ریزی با اکثر استانداردهایی که صدها سال پیش در شهرهای امروزی جستجو می شد، مطابقت دارد.

میلتوس که امروزه به عنوان آیدینلی شناخته می شود، راه را برای علم مثبت فیلسوفان هموار می کند و به عنوان یک مرکز علوم شهری شناخته می شود. میلت نیز از این تحول فکری سهیم شده و ایده محیط ایده‌آل و شهر ایده‌آل در این شهر پیاده می‌شود. برنامه ریزی شهری با طرحی که هیپوتاموس برای اولین بار به صورت علمی توسعه داد، آغاز می شود. هیپوتاموس قرن‌ها پیش یک مدل طرح برابری‌خواهانه ارائه می‌دهد که در آن مردم در اولویت قرار دارند.