شهر باستانی تئوس در آناتولی

باد در  شهر تئوس ابیات یک شعر قدیمی هزاران ساله را زمزمه می‌کند.‌ گو اینکه از لابلای درختان کهن‌سال ترانه‌ای از اعماق تاریخ گوش‌ها را نوازش داده و صدای بازیگران از صحنه نمایش آمفی تاتر دو هزار ساله به گوش می‌رسد. آیا زمان در اینجا آهسته سپری می‌شود یا اینکه آدمی به علت غوطه‌ور شدن در اعماق آن چنین احساس می‌کند، معلوم نیست. شهر باستانی تئوس شاید به اندازه شهرهای باستانی افز و یا آسپندوس معروف نباشد ولی جایی‌ست که شما را به دوره‌های متفاوتی از تاریخ می‌برد. شهرعتیق تئوس که برای اولین بار اتحادیه هنرمندان در آن تاسیس شده، به علت این ویژگی از جایگاه مهمی در تاریخ آناتولی برخوردار است.

شهر باستانی تئوس در شهرستان امروزی سفری حصار استان ازمیر کشورمان قرار دارد. این شهر در عصر باستان یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین شهرهای منطقه ایونیه بود. موقعیت جغرافیایی این منطقه برای شهر تئوس امتیازاتی بزرگی مهیا کرده و در طول زمان به یک شهر بزرگ دارای اهمیت تجاری تبدیل گردید. زیرا شهر تئوس به‌عنوان یک شهر بندری تاسیس شده و دو بندر مهم در آن ساخته شد. اسکله بندر جنوبی که در دوران عتیق بجا مانده امروزه به‌عنوان یکی از اسلکه‌هایی که در سواحل آناتولی به‌بهترین شکل حفاظت شده، تلقی می‌شود. در نتیجه تحقیقات و حفریات معلوم شده است که در بندر تئوس دست‌کم پنجاه کشتی می‌توانست، لنگر بیاندازد که این رقم قابل‌توجهی برای آن‌دوران به‌شمار می‌رود . شهر تئوس به‌علت اینکه یک شهر بندری بود، در تجارت دریایی نقش مهم و موثری بر عهده گرفته و به لطف این ویژگی به‌سرعت پیشرفت نمود. به گفته کارشناسان این شهر بندری حتی با مصر باستان نیز روابط تجاری داشته است. تئوس یکی از شهرهای چشمگیر و برجسته عهد عتیق بود. این شهر نه‌تنها با موفقیت تجاری بلکه از نظر فرهنگی نیز جلب توجه کرده است. بزرگترین معبدی که برای دیونیسوس ایزد کشاورزی که در انتظار رسیدن انگور بود، در این شهر ساخته شده است. دیونیسوس خدای کشاورزی ، برکت و طبیعت در اساطیر یونان بوده و به‌عنوان ایزد هر چیزی که به زندگی بشر جهت می‌بخشد، تلقی می‌گردد. بزرگترین معبد برای دیونیسوس که مهمترین خدای میتولوژی یونان است ، در شهر باستانی تئوس ساخته شد. معماری معابد یکی از موضوعاتی بود که در عهد باستان به آن اهمیت و دقت خاصی مبذول داشته می‌شد. به‌همین علت نیز معماران وقت برای دستیابی به عالی‌ترین و بی‌عیب و نقص‌ترین طرح‌های معماری به سبک‌های متفاوت و جالبی  توسعه بخشیدند. "  Hermogenes  " معمار معروف اهل آناتولی در دوره هلنیستی نیز  در حین ساخت معبد دیونیسوس برای اولین بار از طراحی متفاوتی استفاده کرد. این معمار ماهر و استاد قبل از جاسازی عناصر معماری در معبد، کف آن‌را چنان تخته شطرنج به اشکال مربع تقسیم کرده و سپس این اشکال مربع را به‌شکلی بی‌عیب و نقص در زمین معبد جاسازی نمود.

این معبد که برای دیونیسوس خدای کشاورزی ، برکت و طبیعت در اساطیر یونان ساخته شد، معبدی بسیار مهم و مقدس محسوب می‌گردد. زیرا دیونیسوس خدای اصلی شهر بوده و محافظ تئوس، انگور و طبیعت است. کاهنان معبد در دوره‌های معینی از سال برای دیونیسوس  جشنواره‌هایی ترتیب می‌دادند. در این جشنواره‌ها که پیشگام  ظهور تاتر یونان در دوره کلاسیک بودند، کاهنان که در عین‌حال بازیگر بودند، ایفای نقش می‌نمودند. مدتی بعد فیلسوفان و هنرمندان در شاخه‌های هنری متفاوت برای اقامت دایمی شهر تئوس را ترجیح دادند. منبعد از شهر تئوس دیگر به‌عنوان شهر هنر یاد شده و اولین اتحادیه هنرمندان در آناتولی در این شهر تاسیس یافت. اتحادیه هنرمندان دیونیسوس که از شاعران، موسیقی‌دانان و بازیگران تاتر متشکل گردید، بدین‌وسیله هنرمندان مهم عهد عتیق را گردهم آورد. تئوس طی سالیان متمادی به‌عنوان یک شهر هنری به موجودیت خود ادامه داده و این اتحادیه در سال‌های بعد نیز در دیگر شهرهای آناتولی نیز به فعالیت‌های خود توسعه بخشید.  

معبد دیونیسوس مهمترین سازه شهر باستانی تئوس متاسفانه در مقابل زمین‌لرزه‌ها و گذشت زمان نتوانسته است مقاومت کند. علاوه بر معبد دیونیسوس، بناهای دیگری مانند : ساختمان مجلس، آمفی‌تاتر، آکروپلیس و سالن ژیمناستیک ( بدن سازی ) ، نشان می‌دهند که شهر تئوس در دوره‌ای از تاریخ تا چه اندازه‌ای مهم و قدرتمند بوده است. کارشناسان می‌گویند که شمار زیادی اثر باستانی در شهر تئوس در انتظار اکتشاف بوده و پس از تکمیل امور حفاری و کاووش‌های باستان‌شناسی ، اهمیت آن به اندازه افز و آسپندوس برای همگان ثابت خواهد شد. شهر باستانی تئوس به انداره بقایای معماری و سازه‌های شگفت‌انگیز خود با کتیبه‌های خود نیز مورد توجه پژوهشگران باستان‌شناسان قرار می‌گیرد. زیرا این کتیبه‌ها اسناد مهمی در خصوص تاریخ این شهر برای کارشناسان ارائه می‌دهند. یکی از این کتیبه‌های مهم ، نمونه‌ای از قدیمی‌ترین سند اجاره در آناتولی است. در یکی دیگر از این کتیبه‌ها تشکیل یک سازمان اوقاف و مقدار حقوقی که قرار بود به معلمین پرداخت شود، نوشته شده و در کتیبه دیگری از برگزاری امتحانات در ساختمان مجلس شهر سخن به میان آمده است.

برخی از پژوهشگران، آناتولی را به‌عنوان " مرکز اصلی فرهنگ‌ها " توصیف می‌کنند. این تجربیات ارزشمند و قدیمی با انتقال از نسلی به نسل دیگر بسط و توسعه یافته‌اند. هیچ شکی نیست که هنرمندان در انتقال این فرهنگ‌های گوناگون یکی از عناصر مهم بوده‌اند. مصطفی کمال آتاترک بنیان‌گذار جمهوری ترکیه با این سخنان که " یک ملت محروم از هنر، یکی از رگ‌های حیاتی خود را از دست داده است "  به اهمیت هنر و هنرمندان تاکید ورزیده است.