شهر باستانی آنی میزبان ادیان کهن در آناتولی
این شهر قرون وسطایی در نزدیکی مرز ترکیه با ارمنستان قرار دارد
منطقه شرق ترکیه با هوای سرد و روزهای برفی طولانی مدت خود معروف است. قارص نیز یکی از شهرهایی است که در این منطقه واقع شده است. در قارص که برف‌ها همه جا را سفید پوش کرده و گویی که جشنی نمایشی بر پا می‌کنند، شهری تاریخی و زیبا وجود دارد که علی‌رغم گذشت سالیان مدید هنوز هم رد پای گذشته را در دل خود داده و از آن محافظت می‌کند. این شهر همانا شهر دوره قرون وسطایی آنی است که در فاصله نیم ساعته در مرکز شهر قارص واقع شده است.
شهر تاریخی آنی در نزدیکی مرز مشترک ترکیه با ارمنستان واقع شده و یکی از اماکنی است که مورد توجه گردشگران ترک و خارجی قرار می‌گیرد. این شهر باستانی چشم اندازی افسانه‌ای و جادویی دارد. زیرا با کلیساها، مسجد و دیگر بناهای خود در پشت صورهای شهر به‌شکلی ساکت و آرام و حزن‌انگیز از بازدیدکنندگان استقبال می‌کند. گو اینکه چنان صحنه (سن ) فیلمی مهیا شده و سپس به حال خود رها شده و متروک مانده است. شهر تاریخی آنی مهمترین مسیر تجاری در دوره‌ای از تاریخ بوده و در عین‌حال اولین توقف‌گاه راه تاریخی ابریشم در آناتولی است. قدمت این شهر باستانی که شهرت‌اش با راه تاریخی ابریشم افزایش یافته و همگان از موجودیت‌اش مطلع شدند، به اعصار بسیار کهن می‌رسد. در عصر آهن اولیه یعنی حدود هزار سال پیش از این اورارتوها برای اولین بار در شهر باستانی آنی اسکان گزیدند. این شهر باستانی در طول زمان مضمون بسیاری از جنگ‌ها و محاصره‌ها را تشکیل داده و به‌علت موقعیت ویژه جغرافیایی در طول قرون متمادی از سوی دول و تمدن‌های متفاوت بدون وقفه به‌عنوان موطن برگزیده شده است. شهر تاریخی آنی در طول تاریخ تحت حاکمیت ارامنه و امپراطوری‌های پارس، بیزانس، سلجوقی، مغول و عثمانی قرار گرفت. هر یک از این دول که دارای طرز زندگی، فرهنگ‌ها و اعتقادات دینی متفاوت از یکدیگر بودند، در شهر باستانی آنی نشانه‌ها و اثرات متفاوتی از یکدیگر بجا گذاشتند. در این شهر تاریخی می‌توان با اثرات جماعت پاگان، مسیحیان و مسلمانان مواجه گردید. شهر باستانی آنی در دوره‌ای از تاریخ به‌عنوان پایتخت پادشاهی ارمنی باگراتیون مورد استفاده قرار گرفت. رفاه ناشی از شکوفایی وضعیت اقتصادی شهر در بناهای آن نیز منعکس گردید. اطراف این شهر تاریخی با صورهای پراحتشام، کاخ‌ها، کلیساهای بزرگ و بازارهای سرپوشیده زیبایی احاطه گردید. آنی به شهری با هزار و یک کلیسا معروف شد. زیرا ثروتمندان شهر آنی گویی که در رقابتی سخت بین خود کلیساها و مراکز عبادت متعددی در شهر تاسیس کردند. شهر باستانی آنی با جمعیتی حدود صد هزار نفر به رقابت با شهرهای معروف دوره خود شروع کرد.
به هنگام نزدیک شدن به شهر باستانی آنی صورها در وحله اول جلب دقت می‌کند. صورهای واقع در اطراف شهر به طول دو ونیم کیلومتر و ارتفاع هشت متر است. در بیرون از این صورها که با سبک معماری منحصر به فرد و سنگ کاری بی‌نظیری ساخته شده ، خندق‌هایی وجود دارد. درب‌های این صورها روبروی هم قرار ندارند که این نیز موجب جلب توجه بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد. این تکنیکی جالب و غیرمعمولی برای تامین مقاومت طولانی مدت شهر در مقابل حملات بوده است. نشانه‌های تمدن‌هایی که در شهر باستانی آنی در هم ادغام شده‌اند، در معماری نیز مشهود است. در نتیجه تلفیق متقابل فرهنگ‌ها، سبک معماری کاملا جدیدی مختص به شهر باستانی آنی با طراحی، لوازم و فنون مختلف متداول گردید. این اندیشه‌ها و فکرهای منحصر به فرد با گذشت زمان در سرتاسر آناتولی توسعه یافت. با عناصر معماری گوتیک که حدود دو قرن بعد در بناهای اروپا دیده شد ، برای نخستین بار در شهر باستانی آنی مواجه می‌گردیم. شهر باستانی آنی با تزئیناتی مانند :ستون‌های غول‌آسا، برجسته‌کاری‌ها و طاق‌های نوک‌تیز خود از سوی کارشناسان به‌عنوان پیشگام معماری گوتیک تلقی می‌شود. کلیسای دوموی آنی و یا دموی بزرگ در راس بناهایی قرار دارد که با سبک معماری گوتیک ساخته شده است. بزرگترین معبد شهر باستانی آنی که پراحتشام بنای این شهر است از سنگ‌های قرمز رنگ و آتشفشانی توف ساخته شده‌اند. کلیسای دموی آنی که با طراحی بی‌مانند خود و در ابعاد یک بنای یادواره‌ای جلب دقت می‌کند، یکی از سمبل‌های این شهر باستانی است. کلسیای دوموی آنی که گنبد، برج ناقوس و بخشی از دیوارهای آن در نتیجه زمین‌لرزه‌ها تخریب شده، تمول و سطح رفاه شهر را نمایان می‌سازد. پس از فتح شهر آنی از سوی سلطان آلپ آرسلان پادشاه دولت سلجوقیان بزرگ کلیسای دموی آنی به مسجد تبدیل شده و به‌نام مسجد فتحیه معروف گردید. در شهر باستانی آنی تعداد زیادی بنای قدیمی وجود دارد که برخی از آنها به‌شکل سالمی پا برجا بوده و برخی‌ها نیز به خرابه مبدل شده‌اند. شمار کلیساها، معابد و مقبره‌هایی که در نتیجه حفریات باستان‌شناسی در این شهر قدیمی شناسایی شده است، به بیش از چهل رسیده است. پس از کلسیای دوموی آنی، کلیسای سنت گرگوری معروفترین بناهای قدیمی در این شهر باستانی است. این کلیسا به‌علت دیوارنگاره‌های خود که حضرت عیسی را از روز تولد تا درگذشت به تصویر کشیده‌اند، به کلیسای مصور معروف است. این کلیسا با ساخت و طراحی زیبای گنبد خود جلب دقت می‌کند. صومعه راهبه‌ها و یا باکره‌ها که در خارج از شهر ساخته شده ، یکی دیگر از اماکن تاریخی سالم در شهر باستانی آنی می‌باشد.
شهر تاریخی آنی جایی بسیار مهم است که ادیان و فرهنگ‌های متفاوت در آن با یکدیگر تلفیق شده‌اند. پارس‌ها که قبل از رواج دین مسیح در این منطقه اسکان گزیدند، در شهر آنی بناهای اعتقادات مقدس خود را تاسیس کردند. این بناها که به آتشکده و یا معابد آتش معروف بودند، مطابق با فلسفه واعتقادات زردشتیان برای روشن بودن دایمی آتش که مقدس شمرده می‌شد، ساخته می‌شدند. آتشکده آنی امروزه از ویژه‌گی اولین معبد در این شهر باستانی برخوردار است. کارونسرا و کاخ سلجوقی نیز یکی از مهمترین آثار بجا مانده از سلجوقیان بزرگ در شهر باستانی آنی است.
بناهای دینی در آنی نشان می‌دهند که این شهر یک مرکز دینی مهم از اعتقادات بت‌پرستی گرفته تا ادیان توحیدی بوده است. شهر باستانی آنی محل تلاقی فرهنگ‌ها و ادیان مختلف و میزبان آثار زیبا و برجسته این فرهنگ‌ها و ادیان امروزه در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. در دوره استیلای مغول در آناتولی ، شهرستان باستانی آنی نیز با ویرانی بزرگی مواجه گردید. آنی که زمانی شهری پراحتشام بود، تحت تاثیر استیلای مغول به‌تدریج به روستایی تبدیل شده و مدتی بعد نیز متروک گردید.
