معبد آپولو مرکز کهانت و پیشگویی در شهرستان دیدیم ازمیر

آگاهی از آینده و اتفاقات پیش‌رو برای برخی‌ها آرزویی غیرقابل انصراف است. تعداد کسانی‌‍که بدون خواندن فال برنامه روزانه خود را تعیین نمی‌کنند، کم نیست. از قبایل ابتدایی در قاره آفریقا گرفته تا انسان مدرن امروزی شمار زیادی از مردم خواهان آگاهی از آینده خود بوده و حتی برای رفع کنجکاوی خود در این مورد از خرج کردن پول امتناع نمی‌ورزند.

البته این یک کنجکاوی مختص به امروز نبوده و آگاهی از آینده برای پی بردن به اطلاعات مجهول و شاید هم تغییر سرنوشت طی قرون متمادی موضوعی مورد توجه انسان‌ها بوده است. در سرتاسر جهان از چین عتیق تا بین‌النهرین و از مصر عتیق تا امپراطوری عثمانی هزاران مرکز کهانت و پیشگویی تاسیس شده و روش‌های فال‌بینی متعددی متداول گشته است. عبادتگاه آپولو در شهر دیدیم در منطقه اژه ترکیه یکی از این مراکز مهم کهانت در عهد عتیق در آناتولی است.

معبد آپولو که یکی از معروف‌ترین و مستحکم‌ترین معابد عهد عتیق است، در عین‌حال سومین مرکز بزرگ کهانت و پیشگویی در جهان عتیق بشمار می‌رود. این مرکز در شهرستان دیدیم استان آیدین واقع گردیده و شهر مقدس ملط و یا میلت پایتخت نیرومند ایونیای باستان، همانند افز و پیرینه مرکز کهانت و پیشگویی بود. امور ساخت این مرکز صدها سال ادامه یافته و هیچ وقت تکمیل نشد. معبد واقع در این مرکز بقدری بزرگ است که استرابن جغرافی‌دان معروف عهد عتیق نوشته است که امکان پوشانده شدن سقف معبد بعلت بزرگی امکان‌پذیر نشده است. معبد آپولو که در نتیجه جنگ‌ها و آتش‌سوزی‌ها ویران گردید، نخست از سوی اسکندر کبیر و سپس امپراطوران رم دوباره ساخته شد. آپولو یکی از خدایان معروف میتولوژی یونان خدای هنر، موسیقی و الهام بوده و درعین‌حال از استعداد پیشگویی آینده برخوردار بود. بموجب افسانه‌ای ، آپولو روزی با چوپانی بنام برانچوس آشنا شده و به او اسرار پیشگویی و اطلاع از آینده را آموخت. این چوپان برای قدردانی از آپولو که این استعداد الهی را به وی بخشود، به فکر ساخت اولین معبد آپولو افتاده و بالاخره موفق به ساخت معبدی بنام آپولو شد. نیاکان این چوپان برای مدتی طولانی در معبد آپولو هم به کار کهانت و پیشگویی و هم مدیریت پرداختند. اهمیت این مرکز پیشگویی جهان عتیق با گذشت زمان بقدری افزایش یافت که پادشاهان قبل از اعلام جنگ و بازرگانان قبل از آغاز سفرهای دریایی به معبد آپولو رفته و سعی می‌کردند تا در مورد آینده صاحب نظر شوند. بدون نظرخواهی از آپولو کسی به فکر تصمیم‌گیری مهم نبود. بموجب متون پیشگوی‌هایی که در نتیجه حفری‌ها بدست آمده، کسانی‌که می‌خواستند از آینده مطلع شوند، نخست مبلغ معینی پرداخت کرده و افراد متمول نیز به معبد قربانی نذر می‌کردند. کاهن‌ها قبل از پیشگویی برای مدت سه روز روزه گرفته و پس از استحمام با آب مقدس، قربانی را نیز به همین شکل آماده می‌کردند. فرد متقاضی سوالی را که می‌خواست آپولو به آن پاسخ دهد، در کاغذی نوشته و به او می‌داد. کاهن با نظر افکنی به آب مقدس که مهمترین عنصر معبد تلقی می‌شد، آینده را پیشگویی کرده و پس از مدتی جواب می‌داد. ولی از آنجایی که کاهن‌ها هیچوقت حکم قطعی بیان نمی‌کردند، لذا به معانی مختلف قابل تفسیر بوده و یک نوع فریب و نیرنگ‌بازی مورد بحث بود. علی‌رغم این انسان‌ها به اعتماد کردن به کاهن‌ها و زیارت معبد و امید به آگاهی از آینده ادامه دادند تا وقتی‌که دین مسیح متداول شده و فال‌بینی، غیب‌گویی و جادوگری منع گردید.

 معبد آپولو با ستون‌های پراحتشام که تا به امروز پا برجا مانده، بلوک مرمرین غول‌پیکر و طرح معماری بی‌نظیر خود محلی مقدس و بی‌نهایت جالب توجه است. این معبد با ارتفاع 25 متر هر بینندهای را به حیرت و شگفتی وا می‌دارد. به گفته برخی از کارشناسان این معبد اگر تکمیل می‌شد، در لیست یکی از عجایب هفتگانه جهان جای می‌گرفت. پس از گذشت قرون متمادی این معبد با معماری پراحتشام، نوآوری‌های فنی و کیفیت مصالح و لوازم مورد استفاده در ساخت آن هر بیننده را متحیر می‌سازد. معبد آپولو در ورودی خود با سر هیولا مدوسا صدها سال است که مورد توجه بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد. بموجب میتولوژی یونان، مدوسا یکی از سه بردار جهان زیر زمین بود. برخیها باور داشتند که این هیولا که موهایی به شکل مار داشت، با نگاه خود همه چیز را به سنگ تبدیل می‌کند. به همین علت یونانیان عهد عتیق مجسمه‌های مدوسا را در اماکن مقدس و بناهایی که می‌خواستند از آنها حافظت کنند، کرده و از نقش و نگارهای مدوسا درسپرها و زره‌های خود بکار می‌بردند. سر مدوسا در ورودی معبد آپولو نیز بمنظور حفاظت از معبد در مقابل بدی‌ها نصب شده است. منبع آب و درخت برگ بو در معبد آپولو از بدو ساخت این معبد همواره مقدس تلقی گردید. این منبع آب شیرین پایه اساسی مکان مقدس را بوجود آورده و بعنوان چشمه کهانت و پیشگویی مورد استفاده قرار گرفت. متاسفانه امروزه اثری از این منبع آب مقدس باقی نمانده است. ستون‌های غول‌آسا یکی دیگر از عناصر شگفت‌انگیز معبد آپولوست که با تزئینات پراحتشام و خیره‌کننده خودنمایی می‌کنند. 120 ستون موجود در معبد آپولو نه تنها زیباترین ستون‌های آناتولی بلکه در عین‌حال ستون‌های امپراطوری رم هستند. پوشش گیاهی منطقه و پایه‌های ستون مشابه حیوانات میتولوژیک وحشی به استادی و مهارت در سنگ‌کاری معدن صحه می‌گذارند. ستون‌هایی که از مرمر و سنگ آهک ساخته شده‌اند، برجسته‌کاری‌های بی‌نظیر و ساختار فوق‌العاده زیبای معبد نشان می‌دهد که 2500 سال پیش از این نیز به زیباشناسی نمای بناها اهمیت فراوانی مبذول می‌گردید. 

اگرچه شهر دیدیم با معبد آپولو ادغام شده ولی اطراف آن با اماکن و محوطه‌های طبیعی بسیار زیبایی احاطه شده است. بویژه مندرس بزرگ مهمترین رودخانه منطقه و پارک ملی شبه جزیره دیلک در راس اماکن دیدنی دیدیم قرار دارند. زیرا در برگیرنده عناصری از گیاگان سیبری و مدیترانه هستند. پارک ملی شبه جزیره دیلک بعلت تنوع گیاهی بی‌مانند از سوی شورای اروپا بعنوان " منطقه ذخیره بیوژنتیک گیاگان " اعلام شده است. دلتای مندرس بزرگ نیز یک زمین باتلاقی است که با دریاچه بافا بهشت پرندگان در هم آمیخته است. این منطقه از نظر تنوع بیولوژیکی و صاحب بودن به انواع گیاهان نایاب و اندمیک و جاندارانی که نسل‌شان در حال انقراض است، از اهمیت جهانی برخوردار است. به همین علت با کنوانسیون رامسر، برن، ریو و کنوانسیون بارسلونا تحت حفاظت قرار دارد.

آگاهی از آینده و اتفاقات پیش‌رو از اعصار بسیار کهن تا به امروز یکی از موضوعات جالب توجهی است که انسان همواره در تجسس آن است. زیرا آینده برای انسان مملو از ابهامات و اتفاقات غیرمترقبه است. برای آینده تنها برنامه‌ریزی کرده ولی نمی‌توانیم در رویداهای ره‌آورد زمان دخالت کنیم. شاید بدین شکل می‌توانیم امروزه علت مهم بودن کهانت‌ها و پیشگویی‌ها برای مردمان آن دوران را درک کنیم.