قطع مکرر برق و آب، موج پنجم کرونا و رکود اقتصادی در ایران، مقصر کیست؟
در حالی که دولت و وزارت نیرو خود را در کمبود برق مقصر نمی‌دانند، دو قوه مقننه و قضاییه نظر متفاوتی دارند.
گرمای تابستان، قطع مکرر برق و آب، موج پنجم کرونا و رکود اقتصادی این روزها گریبانگیر مردم ایران شده است. در روزهای اخیر برق بسیاری از مناطق ایران در شهرهای مختلف قطع شده است. بر اساس گزارش کاربران ایرانی در فضای مجازی، قطعی برق در تهران، پایتخت این کشور روزانه در دو یا سه نوبت اتفاق می‌افتد و تا 6 الی 7 ساعت نیز می‌رسد. بنا به گزارش‌ها قطع برق بدون اطلاع اتفاق می‌افتد و در بسیاری مناطق مدت آن دو ساعت اعلام می‌شود در حالیکه شش ساعت طول می‌کشد.
قطع برق در بسیاری جاها در ایران به معنای قطع آب هم هست، به عنوان مثال آب در شهرهایی مثل یزد به برق وابسته است. محمد صالح جوکار نماینده مردم یزد در این باره می‌گوید: "آب مردم یزد از مسیر اصفهان به این استان منتقل می‌شود و در مسیر پمپ‌هایی برای انتقال آب وجود دارد که با قطع برق، یک یا تعدادی از این پمپ ها از کار می‌افتند و اگر یک پمپ هم از کار بیفتد آب مردم یزد نیز قطع می‌شود و در نتیجه با قطع برق، مردم یزد سختی قطع آب را هم باید تحمل کنند."
جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش نشانی شهر تهران ایران اعلام کرد: گزارش یک حریق بزرگ در اتوبان آزادگان بعد از جاده مخصوص به سامانه 125 آتش‌نشانی اعلام شد. این آتش‌سوزی گسترده در انبارهای سازمان اموال تملیکی در حالی صورت گرفته که گمانه‌زنی‌ها بر این است که آتش‌سوزی بر اثر قطع و وصل برق رخ داده است.
رامین فرج، سرپرست شرکت توزیع برق البرز ایران نیز می‌گوید: به دلیل اینکه دو نیروگاه تولید برق در کشور به دلیل مصرف بالا از مدار خارج و به اورهال نیاز پیدا کردند، ناچار شدیم بر اساس دستور ملی خاموشی برق را افزایش دهیم و قطعی برق خارج از زمانبندی اعلام شده داشته باشیم. وی با تاکید بر اینکه طبق برنامه زمانبندی اعلام شده، آخرین ساعت خاموشی برق در البرز 11 شب است ولی در چند روز گذشته از ساعت 23 الی 1 بامداد هم خاموشی برق رخ داده است، می‌گوید: ما در بحث اعمال خاموشی‌ها تابع مرکز دیسپاچینگ کل هستیم و زمانی که این مرکز اعلام کند وضعیت شبکه به ثبات رسیده، می‌توانیم ساعات خاموشی را کم کنیم ولی در وضعیت ناپایداری شبکه چاره‌ای جز افزایش خاموشی‌ها نداریم. فرج با اشاره به اینکه اگر شرکت‌های توزیع برق به دستورالعمل مرکز کنترل عمل نکند، ممکن است نیروگاه‌ها از مدار خارج شوند که در این صورت خاموشی‌های سراسری رخ می‌دهد، می‌افزاید: با توجه به اینکه شرایط تولید برق در کشور ثبات ندارد، نمی‌توانیم به مردم قول بدهیم که دیگر خاموشی خارج از برنامه نخواهیم داشت. به گفته وی، در حال حاضر میزان مصرف برق بیش از تولید است و در این شرایط به شبکه تولید و توزیع فشار مضاعفی وارد می‌شود.
از سوی دیگر محمد خدادادی بهلولی، مجری طرح تامین برق مراکز استخراج رمز ارزهای ایران اعلام کرد: به دلیل تعرفه‌های تخفیفی، ایران جزو هفت کشوری است که بیشترین میزان استخراج رمز ارز جهان در آنها انجام می‌شود. استخراج یک بیت کوین به بیش از 300 مگاوات ساعت برق نیاز دارد که این میزان بیشتر از برق مصرفی حدود 35 هزار واحد مسکونی در یک شبانه روز است.
این در حالی است که حسن روحانی، رئیس جمهور ایران 8 ژوئن اعلام کرده بود: تولید رمزارز تا پایان شهریور ماه اکیدا ممنوع است و وزارت‌خانه‌های اطلاعات، ارتباطات و فناوری اطلاعات و نیرو مسئول برخورد و قطع برق این مراکز هستند.
از سوی دیگر حمیدرضا جانباز، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب ایران نیز در یک نشست خبری در خصوص تامین آب و برق این کشور گفت: در حال حاضر از میان 304 شهر در معرض تنش آبی، 101 شهر در وضعیت قرمز تامین آب قرار دارند. در 6 حوضه آبریز کشور شاهد کاهش بارش‌ها نسبت به سال گذشته هستیم. بر اساس آمار به طور متوسط وضعیت کاهش بارش در 6 حوضه آبریز نسبت به سال گذشته 52 درصد کاهش داشته و نسبت به متوسط بلندمدت 37 درصد کاهش بارش را شاهد هستیم.
جانباز افزود: بیشتر این کاهش بارش‌ها در حوزه شرق و مرکز فلات ایران با 53 درصد و کمترین (کاهش بارش‌ها) در شمال غرب و حوضه آبریز دریاچه ارومیه 13 درصد بوده است. وی با بیان اینکه تامین آب شرب حدود 500 شهر و به‌طور دقیق 467 شهر وابسته به منابع آب سدها هستند، ادامه داد: اگر نگاهی به وضعیت آب سدهای مهم کشور که وظیفه تامین آب شرب را دارند، بیاندازیم در میزان ورودی آب سدها در سال‌جاری آبی نسبت به متوسط سال گذشته 60 درصد و در میزان حجم آب سدها هم 34 درصد کاهش را شاهد هستیم.
مجموعه این عوامل در کنار محدودیت کرونایی، زندگی را بر شهروندان ایرانی چنان تنگ کرده که در برخی شهرها مقابل اداره‌های برق تجمع اعتراضی برپا شده و جو برخی شهرها امنیتی شده است.
مردم در شهرهایی همچون کردکوی، بندرگز، بندر ترکمن، آق‌قلا، بابلسر، قائم‌شهر، کازرون و شهر ری به خیابان‌ها ریختند. بر اساس فیلم‌های منتشر شده در رسانه‌های اجتماعی معترضان شعار «وزیر بی‌کفایت، استعفا استعفا» سردادند.
حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران روز سه‌شنبه 6 ژوئیه با اشاره به قطعی برق گسترده در سراسر ایران گفت: «از مردم که دچار مشکل شده‌اند، عذرخواهی می‌کنم. از مردم می‌خواهم همکاری و همراهی کنند چون چاره‌ای نداریم. شاید برخی تصور کنند وزارت نیرو مقصر بود اما وزارت نیرو مقصر نیست ولی باید بیاید برای مردم توضیح دهد. وزیر در رادیو و تلویزیون مشکل را به مردم بگوید و راه حل مشکل را هم باید پیدا، اجرایی و عملیاتی کنیم. وی با بیان اینکه اگر به قطعی برق نیاز است ساعات آن حتماً باید برای مردم مشخص شود تا مردم در رنج فراوان نباشند، ادامه داد: در این چند روز که مردم با کم‌برقی و بی‌برقی یا اختلال در برق مواجه شدند، نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری چقدر مهم است. ما در این هشت سال، هر سال بیش از دو هزار مگاوات و حدود 2500 مگاوات ظرفیت تولید برق را اضافه کردیم.
رئیس جمهوری ایران با بیان اینکه این کشور دچار خشکسالی «بی‌سابقه» شده است، افزود: امسال 52 درصد نسبت به سال گذشته کاهش بارندگی داریم. من روز گذشته که با آقای اردکانیان درباره مساله برق صحبت می‌کردم و نامه‌هایی که او در این زمینه نوشته بود پاسخ دادم، او توضیح می‌داد که 7 هزار مگاوات برق ما که برقی‌آبی است تقریبا قطع شده است به دلیل اینکه آب سدهای ما در آن حد نیست که برای توربین‌ها رها شود. اکنون دو توربین ما در دو سد کار می‌کند.
روحانی ادامه داد: مشکلات دیگری هم داشتیم مثلا نیروگاه بوشهر ما که 1000 مگاوات است از مدار خارج شد و نیاز به یکسری تعمیرات و مشکلاتی داشت، یک بار برگشت و دوباره از مدار خارج شد. دیشب دوباره به مدار آمد. از طرف دیگر تولید صنعتی ما هم 50 درصد اضافه شده و با افزوده شدن تولیدات صنعت، مصرف برق هم بالا می‌رود که رمز ارزها هم در این امر دخیل بوده است.
عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور ایران نیز از استانداران خواسته است تا با تشکیل کمیته‌های تخصصی" برای خاموشی‌ها "زمانبندی مناسب" در نظر بگیرند تا "فشار کمتری بر مردم وارد شود."
در حالی که دولت و وزارت نیرو خود را در کمبود برق مقصر نمی‌دانند، دو قوه مقننه و قضاییه نظر متفاوتی دارند.
غلامحسین محسنی اژه‌ای که تازه چند روزی است ریاست قوه قضائیه را بر عهده گرفته، با صدور حکمی محمدجعفر منتظری دادستان کل ایران را مأمور "پیگیری فوری" قطع مکرر برق در شهرهای مختلف ایران کرده و خواستار تحقیق درباره قطع برق "بدون اطلاع قبلی" و "بدون برنامه‌ریزی صحیح" و "خسارت‌ها و مشکلات ناشی از آن" شده است.
نمایندگان و رئیس مجلس ایران نیز دولت را مسئول قطعی‌های مکرر آب و برق می‌دانند.
مرتضی حسینی نماینده مردم میانه در مجلس ایران می‌گوید: وزارت نیرو باید توضیح دهد مزارع آشکار و پنهان استخراج بیت کوین دقیقا چند درصد خاموشی‌ها را موجب می‌شوند. طبق برخی برآوردها، ظاهراً 10 درصد مشکلات، ناشی از رمزارزهاست اما ظاهراً رمزارزها بهانه‌ای برای توجیه خاموشی‌های اخیر و پوششی برای بی تدبیری و ضعف مدیریت مسئولان ذیربط شده است که به هر صورت اگر طبق گفته مسئولان، مسئله رمزارزها، عامل اصلی معضل خاموشی‌ها باشد، باز هم این دولت است که باید این مسئله را پیگیری و کنترل کند.
مالک شریعتی نیاسر نماینده مردم تهران در مجلس نیز در این باره معتقد است که مطابق ماده 48 برنامه ششم توسعه باید 25 هزار مگاوات برق در طول 5 سال برنامه تولید می‌شد، اما تاکنون نهایتا 10 الی 11 هزار مگاوات افزایش ظرفیت وجود دارد.
