ترکیه و چشم انداز تمدن جهانی - 47 - اورینتالیسم محلی

بخشی از مطالعات محققان غربی که هم جنبه امپریالیسم و هم جنبه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، قومی و انسان شناسی جوامع شرقی را مورد بررسی قرار میدهد، اورینتالیسم نام دارد. این مفهوم، رویکرد تحقیر کننده ای در قبال جوامع شرقی ندارد، ولی در مورد رویکردهایی که آن را به عنوان یک موضوع منفعل ارزیابی میکنند، از بار منفی برخوردار است.
عزیزان اکنون ارزیابی های پروفسور قدرت بلبل رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بیاضیت در این زمینه را به سمعتان میرسانیم. 
امروزه مطالعات مربوط به اورینتالیسم و یا شرق شناسی معنای خود را از دست نداده است. ولی شیوه آن در مقیاس وسیعی تغییر یافته است. دیگر همانند گذشته، نیازی نیست که محققان غربی برای تحقیق پیرامون شرق، به این مناطق بروند. چرا که محققین شرقی با رفتن به غرب اطلاعات لازمه را در اختیار غربی ها قرار داده و به این خصوص نیز تمایل قابل توجهی دارند. 
حکایت غم انگیز 200 ساله ما
کشورهایی نظیر ترکیه و ژاپن که چندان پیوندی با تمدن غرب برقرار نکرده اند، حدود 200 سال است که به کشورهای غربی محقق، کارشناس، دانشجو، آکادمیسین و کارمند اعزام میکنند. امروزه نیز از بسیاری از کشورها از آفریقا، خاورمیانه، بالکان، شرق دور و آمریکای لاتین، حتی کشورهایی نظیر چین و هندوستان به همین منوال به کشورهای غربی کارشناس اعزام میکنند.  نه تنها از دانشگاه ها بلکه از کلیه نهادهای دولتی و وزارتخانه های این کشورها، پرسنلی با هدف انتقال آموزش، اطلاعات، فرهنگ و آداب و سنن به کشورهای غربی اعزام میشوند. این کشورها، تنها با این هدف که این اشخاص علم، تکنولوژی و متد غربی را از نزدیک مشاهده کرده و آن را به کشورهای خود منتقل کنند، سعی میکنند تا  با استفاده از نهایت امکانات و کم  کردن هزینه ها زمینه سفر این اشخاص به کشورهای غربی را فراهم کنند. ولی آیا به اهداف خود دست یافته اند؟ از آنجایی که این کشورها از 200 سال پیش، با هدف آموزش، اقدام به اعزام نیرو به غرب کرده اند، اینطور به نظر میرسد که نتیجه ای نداشته است. در دوره دانشگاه استادی داشتم که میگفت: "ژاپنی ها با یادگیری علم و تکنولوژی غربی به کشور خود بازگشتند." سزایی کاراکوچ با شعری تحت عنوان "قصه" چه زیبا توصیف کرد حکایت غم انگیز 200 ساله مان را با تشبیه آن به مردی که هفت فرزند داشت. 
سفر به غرب و مطالعه در خصوص کشور خود
واقعیت تلخی وجود دارد آن هم این است که بسیاری از دانشجویان، آکادمیسین ها و محققینی که از بسیاری از کشورها، با هدف "یادگیری فناوری غرب و مفید واقع شدن در کشور خود" به کشورهای غربی اعزام شدند، به کشورهایشان اینگونه بازنگشتند. اگر دانشگاه ها و سازمان های دولتی کشورهای اعزام کننده، بررسی کوتاهی در رابطه با موضوع مطالعات این افراد انجام بدهند، این حقیقت را درخواهند یافت. بسیاری محققین و دانشجویان که از بسیاری از کشورها، به غرب سفر میکنند، به ویژه در عرصه علوم اجتماعی نه در مورد موضوعات مربوط به کشوری که بدان سفر کرده اند، بلکه پیرامون موضوعات مربوط به کشورهای خود تحقیق میکنند. هر وقت با کسانی که با اهداف آکادمیک به غرب سفر کرده و یا پس از پایان تحصیلات به کشور بازگشته اند، دیدار کنم، با این تابلوی حزین مواجه میشوم. 
نه کارشناس غربی، برای کشور خود، بلکه برای غرب، کارشناس ترکیه بودن 
کسانی که از کشورهای غیرغربی با هدف تحصیل به غرب میروند، بنا به دلایل گوناگون،  اکثر فعالیتهایشان در رابطه با کشورها خود، نتایجی بسیار متفاوت از اهداف تعیین شده شان را به بار می آورد. در واقع در چنین شرایطی این افراد، منابع مالی کشورهای خود را به غرب منتقل کرده اند. وقتی این افراد به جای تحقیق پیرامون غرب، موضوعات مربوط به خود را بررسی میکنند، پس از بازگشت به کشورشان، قادر به برطرف کردن نیاز موجود نخواهند بود. و بدین ترتیب نیز در زمینه موضوعات مربوط به غرب، به سطح کارشناسی دست پیدا نمیکنند. به عنوان مثال 200 سال است که به عنوان ترکیه به غرب نیرو اعزام میکنیم. ولی به رغم این، از بین کسانی که به آمریکا، آلمان و فرانسه اعزام کرده ایم، شمار کارشناسان مسائل کشورهای غربی بسیار محدود است. در عوض تعداد کسانی که با استفاده از منابع مالی ترکیه به کشورهای خارجی رفته و درآنجا تحصیل کرده اند بسیار زیاد است. پیدا کردن یک کارشناس مسائل غربی بسیار کم است ولی در عوض میتوانیم بگوییم که کارشناسان مربوط به مسائل ترکیه در همه جا از کانال های رادیویی و تلویزیونی گرفته تا روزنامه ها و سایت های اینترنتی به وفور چشم میخورند. 
وقتی کسانی که از کشورهای غیر غربی به غرب سفر کرده و مطالعات خود را پیرامون موضوعاتی نظیر نقض حقوق بشر، مسائل قومی و اقلیتی، موضوعات استراتژیک و جنبش های دینی مختص کشورهای خود به پیش میبرند، دیگر هیچ کشور غربی نیازی به انجام فعالیت های اوریانتالیستی نخواهد داشت. چرا که یک محقق غربی، باید زمان زیادی را جهت آموزش زبان، شناخت تفاوتهای بین جوامع و تحلیل یک موضوع در جوامع غیرغربی صرف کرده و هزینه سنگینی را متحمل شود. ولی مطالعه در زمینه همین موضوعات، از طریق کسانی که با دید غربی به مسائل نگاه میکنند، منابع مالی کشورهای خود را به غرب میبرند و از یک رویکرد غربی در قبال کشور خود پیروی میکنند، هم کم هزینه تر و هم راحت تر خواهد بود. ارائه تخصص  به کسانی که با پول کشور خود به غرب میروند و در زمینه هایی که غرب بدان نیاز دارد، تحقیق میکنند، حقیقتا تلاشی هوشمندانه است. این تلاشی نیست که بتوان آن را ساده تلقی کرد بلکه فوق العاده ظریف و در عین حال پیچیده طرح ریزی شده است. آیا مسئله از کشوری که به آن سفر میشود نشات میگیرد؟ در برنامه بعدی این موضوع را مورد بررسی قرار خواهیم داد.  
ارزیابی های پروفسور قدرت بلبل رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بیاضیت را از بخش فارسی رادیو صدای ترکیه به سمعتان رساندیم.