روابط ترکیه- آفریقا؛ مناسباتی مبتنی بر سود متقابل

            رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه در راستای توسعه روابط آنکارا با قاره آفریقا، اقدام به انجام یک سفر دوره ای به غرب این قاره کرد. در برنامه این هفته به بررسی سیاست خارجی ترکیه  در قبال قاره آفریقا خواهیم پرداخت.

این تحلیل توسط دکتر جمیل دوغاچ ایپک استاد روابط بین الملل دانشگاه آتاتورک ترکیه نوشته شده است.

           اولین توقفگاه رییس جمهوری ترکیه  در سفر آفریقایی خود در الجزایر واقع در غرب این قاره است. اردوغان سپس راهی موریتانی، سنگال و مالی شد. به این ترتیب اردوغان از سال 2005 تاکنون 32 کشور آفریقایی را مورد بازدید قرار داده است. بگونه ایکه در حال حاضر تعداد سفارت های ترکیه در کشورهای آفریقایی از از 12 سفارت خانه به 41  سفارت رسیده و رشد حجم تجارت خارجی میان ترکیه و قاره آفریقا به دهها میلیارد دلار افزایش یافته است.

            دیدارهای مذکور به صورت دیدارهای مثبت و پرثمری ارزیابی می شود. در این دیدار ها در زمینه مسائل جهانی، رهبران کشورها اقدام به مبادله دیدگاههای خود کردند. در این گفتگوها به ویژه مبارزه علیه تروریسم بین المللی و نیز مسئله بیت المقدس، مورد ارزیابی و تاکید قرار گرفت. همچنین برداشته شدن گامهای متقابل تجاری و نیز انجام سرمایه گذاریهای مشترک از دیگر محورهای این دیدارها بود. موضوع مهم دیگر نیز مسئله فتو و مبارزه با آن در کشورهای آفریقایی بود. اردوغان  در این دیدارها بر اهمیت همکاری قوی رهبران کشورهای آفریقایی با ترکیه در مبارزه با فتو تاکید کرد.

           ترکیه از یک گذشته تاریخی مشترک و ریشه دار و مملو از دوستی و برادری با الجزایر برخوردار است. این روابط در پی سفر تاریخی اردوغان به الجزایر در سال 2006 بیش از پیش توسعه پیدا کرد و دیدارهای متقابل در سطح بالا را افزایش داد. بگونه ای که جهش های مهمی در روابط اقتصادی و تجاری روی داد. "معاهده دوستی و همکاری" که در طول این دیدار امضا شد، یک نقطه عطف در روابط دو کشور بود. به تازگی نیز شاهد افزایش تماس ها و دیدارهای سطح بالا و بازدید رهبران دو کشور به صورت متقابل هستیم.

           روابط سیاسی ترکیه با موریتانی نیز در بستری از روابط تاریخی و مذهبی مشترک با محوریت دوستی و همکاری در حال توسعه است. هیچ مشکلی بین دو کشور وجود ندارد. اما تا سال 2008، روابط بین دو کشور بهبود چشمگیری نیز نداشت. به دنبال توسعه مناسبات ترکیه با قاره آفریقا، سطوح دوجانبه و چندجانبه جدیدی در روابط گشوده شد. بازدید عبد العزیز رییس جمهوری موریتانی از ترکیه در سال 2010 سبب گشوده شدن متقابل سفارتخانه ها و تسریع گسترش روابط دو جانبه گردید. در حال حاضر مشاوره های منظم سیاسی از سال 2013  تاکنون بین دو کشور برگزار می شود.

      سنگال در سال 1960 مستقل شد و ترکیه اقدام به گشودن سفارت خانه خود در داکار پایتخت این کشور کرد. در مقابل حکومت دامار نیز در ماه اوت سال 2006 در آنکارا سفارت خانه خود را باز کرد. در روابط بین ترکیه و سنگال در سال های اخیر توسعه ملموسی مشاهده می شود. سنگال ترکیه را در منطقه خاورمیانه و هم در سازمان همکاری اسلامی به عنوان یک کشور در حال نیرومند شدن مشاهده می کند و به همین دلیل خواستار افزایش مناسبات خود با ترکیه است.

          روابط مالی و ترکیه نیز پیشرفت بسیاری داشته است. این روابط به دنبال سفرهای رییس جمهور، نخست وزیر و رییس مجلس مالی به ترکیه بیش از پیش توسعه یافته است. سفارت ترکیه در باماکو در تاریخ 1 فوریه 2010 گشایش یافت. تاکنون چندین موافقتنامه مهم بین دو کشور امضا شده است. انتظار می رود که الحاقات جدیدی به این معاهدات در آینده اضافه شود.

        اردوغان و میهمانان ترک با استقبال فراوانی در کشورهای آفریقایی روبرو می شوند. علت این امر را باید در تفاوت ترکیه با دیگر بازیگران اصلی در آفریقا دانست. موسسه تیکای ترکیه با تلاش فراوانی در حال حل مشکلات آبی و بهداشتی در آفریقا است. هلال احمر ترکیه نیز مشغول توزیع غذا و چادر برای نیازمندان است. بازرگانان ترکیه نیز در سایه سرمایه گذاری های خود مردم محلی را استخدام می کنند. تمامی این اقدامات در حول و حوش این شعار محوری و استراتژیک انجام می شود:"اگر آفریقا سود نبرد، ترکیه نیز سودی نخواهد برد."

        ایجاد دامنه نفوذ در جایی مانند منطقه آفریقا یک کار طولانی مدت است. ترکیه احتمالا نتایج اقدامات خود را در چند دهه آینده مشاهده خواهد کرد.  بنابراین، باید با صبر و حوصله به دیدارهای خود ادامه دهد. چراکه ترکیه نباید در قبال آفریقا که مورد توجه قدرتهای بزرگ است سیاست غافلانه ای در پیش بگیرد.

       اردوغان در این سفر به چهار کشور مسلمان در غرب آفریقا رفت. همچنین به نظر می رسد که وی مصمم به تقویت روابط دو جانبه با تمامی آفریقا است. من فکر می کنم دور بعدی سفرهای اردوغان به سوی جنوب آفریقا خواهد بود. اردوغان قصد دارد تا با توسعه روابط ترکیه با آفریقا در ساخت منطقه ای مبتنی بر عدالت در این قاره نقش داشته باشد.

      وقوع یک رویداد مهم در این دیدار، تفاوت ترک ها با دیگران را در آفریقا نشان داد. اردوغان در خلال دیدار خود از الجزایر در پاسخ به سئوال یک خبرنگار الجزایری که پرسید: "ایا ترکیه الجزایر را به عنوان یک مستعمره می بیند؟" گفت:"اگر ترکها استعمارگر بودند، شما در حال حاضر نه به زبان فرانسه  بلکه به زبان ترکی صحبت می کردید."