خاورمیانه از دیدگاه ترکیه - مروری بر روند عملیات شاخه زیتون ترکیه

با آغاز عملیات شاخه زیتون ترکیه در 20 ام ژانویه سال جاری، کشورهایی که در امور داخلی سوریه مداخله می کنند، خود را نشان دادند. امید بر تامین صلح در سوریه در چهارچوب عملیات عفرین و تصمیمات اتخاذ شده در مذاکرات سوچی، در حضور این کشورها در ساحه، نقش مهمی ایفا کرد.

در پی پایان مبارزه با سازمان تروریستی داعش در سوریه در 29 ام ژانویه سال جاری، کنگره دیالوگ ملی سوریه با ضمانت ترکیه، ایران و روسیه ترتیب یافت. مهمترین نتیجه کنگره دو روزه مذکور را که گروههای مخالف و طرفدار حکومت اسد را گردهم آورد، تاکید به محترم شمردن حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه و یاری به قطعنامه شماره 2254 شورای امنیت سازمان ملل پیرامون تهیه پیش نویس رفورم قانون اساسی از سوی کمیته متشکل از نمایندگان مخالفین و حکومت سوریه تشکیل داد.

در اصل اجلاسیه های ژنو و سوچی موجب حضور هر چه بیشتر امریکا در ساحه گردید. زیرا امریکا با مشاهده اینکه تمامیت ارضی سوریه منافع خود را تهدید می کند، حمایت از سازمان تروریستی پ ک ک / پ ی د و استفاده از این سازمان بعنوان سلاحی علیه ترکیه و روسیه را ترجیح داد.

امریکا بعد از عملیات عفرین، سازمان تروریستی پ ک ک / پ ی د را بصورت قدرتی وابسته بخود در آورد. امریکا که بعد از آغاز عملیات روسیه در سوریه در سال 2015، مجبور به تقسیم نسبی حاکمیت در این کشور گردید، در نظر داشت که با توسل به پ ی د، سوریه را تجزیه کرده و مدت مدیدی در این جغرافیا باقی بماند. فقط با اعلام آغاز عملیات عفرین از سوی ترکیه با هدف پاکسازی شمال سوریه از تروریزم، تمامی طرحها زیر و رو شد. بطوریکه نقشه های امریکا در راستای تشکیل منطقه امن در تپه های جولان از مرز عراق گرفته تا شمال سوریه با مشکل مواجه شد. زیرا خارج ساختن پ ک ک / پ ی د از شمال سوریه و مستقر ساختن این سازمان در خط رقه – دیرالزور سخت می نمود. روسیه و ترکیه بعنوان حامیان تمامیت ارضی سوریه نیز طرح اسرائیل در راستای تشکیل یک منطقه امن 40 کیلومتری با حمایت امریکا را تهدید می کرد. به همین دلیل می بایست روند سوچی را با شکست مواجه ساخته و به درگیریها در سوریه افزایش داده می شد. از اینرو با نادیده گرفته شدن مکتسبات روسیه، استراتژی جدیدی به اجرا گذاشته شد. نخست در پایگاه حمیمم هواپیماهای روسیه مورد حمله قرار داده شده و سپس جنگنده روس سرنگون ساخته شد. بع از این تحولات نیز تصاویر حمله به سربازان روس در دیرالزور منتشر شده و سعی گردید تا عجز و ناتوانی روسیه بنمایش گذاشته شود. نیروهای اسد نیز با سرنگون ساختن جنگنده اسرائیل به این فعالیتها پاسخ داد.

عملیات عفرین ترکیه در سوریه و سرنگون ساخته شدن جنگنده اسرائیل، بهانه ای برای بازگشت بازیگران جدیدی چون اسرائیل، چین، فرانسه و حتی انگلستان به ساحه تشکیل داد. عدم سوق دهی عملیات عفرین ترکیه به شرق فرات می تواند تاثیرات نفوذ روسیه را تهدید بکند. برای همین عدم حمایت روسیه از ترکیه در راستای مبارزه با پ ک ک / پ ی د و ایفای نقش ناظر می تواند موجب مداخله این کشور در درگیریها بشود. در اینصورت استفاده روسیه، امریکا، اسرائیل و چین از پ ک ک / پ ی د غیرممکن می باشد. ادامه امیدواری روسیه از پ ک ک / پ ی د می تواند نتایج ناخواسته ای بهمراه بیاورد. پاسخ دادن پ ک ک / پ ی د به خواسته های روسیه که از هر نظر از سوی .امریکا حمایت می شود، غیر ممکن می نماید. نباید انتظار داشت که این بافت در راستای منافع روسیه فعالیت بکند. باید ترکیه و روسیه در این روند در زمینه پاکسازی عناصر  پ ک ک / پ ی د از شمال سوریه و حتی ترتیب عملیاتها، استراتژی مشترکی بنمایش بگذارند. زیرا سیاست ترکیه در قبال پ ک ک / پ ی د، یک مبارزه برخوردار از مشروعیت بین المللی می باشد. در نتیجه این مشروعیت، پ ک ک / پ ی د نخواهد توانست بسان سلاحی به منافع امریکا خدمت بکند.

ایفای نقش روسیه در عملیات عفرین ترکیه تنها بعنوان یک ناظر، راهگشای فرصت طلبی امریکا می گردد. رکس تیلرسون وزیر خارجه امریکا در خلال دیدار از ترکیه از اصرار خود در زمینه پ ک ک / پ ی د اجتناب نورزید. هدف امریکا در راستای جدا ساختن پ ی د از پ ک ک در سوریه بعنوان هدفی در راستای از دور خارج ساختن قندیل در این کشور مشاهده می شود. فقط ترکیه با واگذار کردن اراده در شمال سوریه به امریکا مخالف می باشد. ایفای نقش روسیه بعنوان ناظر، موجب واگذار کردن استراتژی عاری ساختن شمال سوریه به امریکا خواهد شد.

در باب تمامی این تحولات، تامین صلح در سوریه با مشکل مواجه خواهد شد. روسیه در این قطب یندی می تواند نقش تعیین کننده ای ایفا بکند. سیاست روسیه در مورد پ ک ک / پ ی د، هم استراتژی پ  ک ک / پ ی د و هم مکتسبات روسیه را تحت تاثیر قرار خواهد داد.