ازبکستان کلید سرزمین تورکوفون است

شوکت میرزایف رئیس جمهور ازبکستان نخستین سال کاری خود را بر مسند ریاست جمهوری سپری کرد.

ما نیز در این برنامه کارنامه شوکت میرزایف و روابط ترکیه و ازبکستان را در سالی که گذشت مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهیم داد.

اکنون به ارزیابیهای دکتر جمیل دوغاچ ایپک، عضو مرکز تحقیقات رشته روابط بین الملل دانشگاه آتاتورک ترکیه توجه فرمایید.

شوکت میرزایف به دنبال برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ازبکستان پس از مرگ اسلام کریموف که به مدت 25 سال حکومت تاشکند را در اختیار داشت رییس جمهور ازبکستان گردید. اخیرا شوکت میرزایف اولین سال خود کاری خود در این مقام را به پایان رسانده است.

در فوریه سال 2017، میرزایف استراتژی دولتش برای توسعه ازبکستان در خلال سالهای 2017-2021 را تأیید کرد. در همین یکسال گذشته جامع ترین تغییرات ساختاری در ازبکستان در زمینه اقتصاد صورت گرفت. وی در طول این یک سال، حدود 40 قانون جدید را برای آزاد سازی اقتصادی که قبلا از نقش غالب دولت خسارت دیده بود تنظیم و تصویب کرد  .

شوکت میرزایف سیاست انزاوی کریموف را رد کرد و مشتاق بهبود روابط با دیگر جمهوری های جهان ترک شد. نخستین سفر وی به خارج از کشور به ترکیه صورت گرفت که این خود نشان دهنده ظهور یک نشانه مهم در زمینه رویکرد جدید سیاست خارجی ازبکستان بود. وی در 14 ماهه گذشته، عمده برنامه دیدارهای خارجی خود را به رهبران جماهیر ترک اختصاص داد. شوکت میرزایف شش بار با رئیس جمهور قزاقستان و سه بار با هر یک از رئیسان جمهوریهای ترکمنستان و قرقیزستان دیدار کرد. علاوه بر این وی یکبار از ترکیه بازدید کرد و دو بار هم با رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه که یکبار آن درازبکستان بود ملاقات کرده است.

تلاش های ازبکستان برای توسعه روابط با کشورهای همسایه فرصتی جدید برای همکاری های منطقه ای ایجاد کرده است. یک کنفرانس بین المللی تحت عنوان "امنیت و توسعه پایدار در آسیای مرکزی" در خلال روزهای 10-11 نوامبر سال 2017 و با همت و حمایت سازمان ملل در سمرقند برگزار شد. در این کنفرانس تصمیم گرفته شد تا در سال 2018 قبل از آغاز جشن نوروز در شهر آستانه پایتخت قزاقستان اجلاس رهبران پنج کشور ترکستان غربی( آسیای میانه) برگزار شود. این گسترش همکاری بین جمهوری های ترک می تواند شرایط تشکیل ترکستان مستقل، قوی و همسو را فراهم کند. به این ترتیب در آینده ای نزدیک، ازبکستان می تواند در قلب ترکستان به یک مرکز تجارت منطقه ای تبدیل شود.

شوکت میرزایف در سال اول ریاست جمهورری خود، آزادی بیشتری به رسانه ها داد. او اقدامات قاطعی را برای حذف کار اجباری در بخش کشاورزی به منصه ظهور رساند. از اول ژانویه 2019، دولت تاشکند تصمیم گرفت تا ویزای خروج شهروندان ازبک را لغو کند. این قانون مانع از خروج شهروندان ازبک به خارج از کشور می شد. علاوه بر این، از دهم فوریه دولت ازبکستان اعلام کرد که شهروندان ترکیه و چند کشور دیگر می توانند طی یک دوره 30 روزه بدون ویزا وارد ازبکستان شوند که این بدون شک به معنی توسعه بسیار مهمی برای گردشگری این کشور محسوب می شود.

ترکیه، در سال 1991، اولین کشوری بود که استقلال ازبکستان را برسمیت شناخت. از این رو، روابط میان دو کشور به سرعت در حال توسعه بوده و هست.  در سال 2005، در سازمان ملل متحد، ترکیه در قبال رویدادهای شهر اندیجان ازبکستان از رای منفی استفاده کرد. به همین دلیل، روابطی که در سال 1991 به خوبی شروع شده بود، پس از سال 2005 وضعیتی سرد به خود گرفت. با این حال، سفرهای متقابل اردوغان و میرزایف باعث تقویت روابط متقابل شد. در نشست سمرقند، اردوغان "بر گشوده شدن صفحه ای جدید در روابط" و میرزایف نیز "بر ضرورت گسترش روابط در عمل" تاکید کردند.  

ازبکستان به دلیل پیوندهای فرهنگی و تاریخی خود با ترکیه، کشوری است که قلوب دولت و ملت ترکیه را همواره به خود متوجه نگه داشته است. اکنون می توانیم بگویم که دوره رکود روابط بین دو کشور پایان یافته است. در حال حاضر روابط ترکیه و ازبکستان در بخش های نساجی، درمانی، گردشگری و چرم و نیز همکاریهای دوجانبه امنیتی، عمدتا در زمینه مبارزه با تروریسم، به سرعت در حال توسعه است. البته، این روابط باید با همکاری جامعه مدنی، رسانه ها و نهادهای آموزشی حمایت شود. تاسیس دانشگاه مشترکی میان ترکیه و ازبکستان آنگونه که میان ترکیه و قزاقستان تحت عنوان دانشگاه احمد یسوی وجود دارد در گسترش مناسبات آکادمیک میان دوکشور تاثیر مهمی خواهد داشت. در همین راستا دانشگاه اولوغ(الغ) بیگ با یک پردیس در استانبول و با  پردیسی دیگر در سمرقند تاسیس خواهد شد. ضمن اینکه ارزش های مشترک دو کشور که بر سنتزی از سنت حنفی-ماتریدی / صوفی بنا شده قادر است تا اسلام رادیکال سلفی را در سراسر ترکستان مهار کند.

دوره شوکت میرزایف دوره ای نوین برای ازبکستان خواهد بود. اسلام کریموف رییس جمهوری سابق ازبکستان همواره از نهادهای ترک و منطقه ای فاصله می گرفت. اکنون ازبکستان کشوری فعال در همه این زمینه ها است وفرصتهای سودآور زیادی در برابر این کشور گشوده شده است. میدانیم که ازبکستان در زمینه تامین انرژی و پول نقد، مسائلی دارد. حل این مسائل از طریق سرمایه گذاری خارجی و همکاریهای منطقه ای امکان پذیر است.

میرزایف کشور خود و منطقه خود را خوب می شناسد و تجربیات درخشانی در این خصوص دارد. بهبود و توسعه روابط ازبکستان با ترکیه و شورای ترک در سالهای آینده  منافع بسیاری را برای ازبکستان و جغرافیای تورکوفون به همراه خواهد داشت.

زیر ازبکستان کلید سرزمین تورکوفون است.

ترجمه فرزاد صمدلی