ستارگان درخشان کهشکان تاریخ و فرهنگ ملت ترک : امیر چاکا بی، سلطان دریای سفید

"امیر چاکا بی"، یکی از امرای مسلمان ترک از طایفه "چاوولدور" می باشد.

 در کتاب "دانشمندنامه" که یکی از مهمترین کتب تاریخی ملت است امیر چاکا بی به عنوان یک "بیگ" و یا "امیر" معرفی می شود. امیر چاکا بی همچنین در کتاب "آلکساید"  Alexiade اثر آنا "کومننا" دختر Anna Comnena گآلکسیوس کومننوس" امپراطور بیزانس به عنوان یک شخصیت نجیب زاده معرفی می شود.

امیر چاکا بی یکی از کسانی است که از جانب "سلطان آلپ ارسلان سلجوقی" پس از پیروزی عظیم جهان ترک- اسلام در نبرد "مالازگیرت" (ملازگرد) برای فتح آناتولی فرستاده است. وی در عین حال پدرزن "سلطان کیلیچ ارسلان اول" پادشاه سلاجقه آناتولی است.

امیر چاکا بی یکی از فرماندهان دلاوری بود که در غرب اناتولی و در استانبول بارها در برابر  بیزانسیون ایستاد و مبارزه کرد. گفته می شود که وی در سال 1078 در دوران جوانی در یکی از جنگهای دریایی، اسیر "الکساندر کابالیکوس" یکی از فرماندهان امپراطور وقت بیزانس "بوتانیاتس" شد و به عنوان هدیه به حضور شخص امپراطور فرستاده شد.

امیر چاکا بی به عنوان یک ترک مسلمان در دربار به مرور زمان، زبان کرتی را یاد گرفت و به دنبال روشن شدن سنگینی شخصیتش از جانب امپراطور لقب مرد پیشرو و یا Protonobilissimos را دریافت کرد.

در سال 1081 "آلکسیوس کومننوس" تواسنت با یک اقدام به کودتا بر تخت سلطنت بیزانس بنشیند.  به دنبال این حادثه اختیارات امیر چاکا بی از وی سلب شد. اما وی که سلب اختیارات خود را به رسمیت نشناخته بود به ازمیر رفت و این شهر را به راحتی فتح کرد و سپس از طریق نیروی دریایی تحت امر خود، گام در مسیر فتوحات نهاد. به این ترتیب امیر چاکا بی توانست ازمیر را از بیزانس جدا کند و تحت امر خود در آورد. پس از ازمیر شهرهای اورلا و فوچا نیز به تصرف امیر چاکا بی درآمد.

امیر چاکا بی ضمن فرماندهی نیروی دریایی تحت امرش جزایر میدیللی، ساکیز، سیسما و رودوس را نیز تصرف کرد.  وی حتی قادر شد نیروی دریایی بیزانس را نیز درهم بشکند. امیر چاکا بی نیز با "کونستانتینوس دالاسنوس" یکی از فرماندهان بنام بیزانس در ساکیز جنگید و در این جنگ زمینی وی را مغلوب خود ساخت. از ان پس امیر چاکا بی باتوجه به درک این حقیقت که عناوین وی پس داده نخواهد شد به تصرف چاناک قلعه، گالیپولی و تراکیا پرداخت.

وی در خلال این مدت نیز ترکهای تحت امر بیزانس را به یاری خود فراخواند و در این میان با ترکان پچنک که بصورت قشون پر جمعیتی در بالکان حضور داشتند همپیمان شد. امیر چاکا بی همچنین با "ابوالقاسم امیر سلجوقی" شهر ایزنیک که وکالتا در این سمت حضور داشت نیز به توافق رسید. در این میان امپراطور بیزانس که شاهد محاصره شدن قلمرو اش بود دست دوستی به سوی کومانهای بالکان دراز کرد. کومانها پچنکها را در موقعیت "لبنیوم" مغلوب کردند. درست در این زمان امیر چاکا بی دخترش را به عقد "سلطان کیلیچ ارسلان اول" که به ازمیر آمده بود دراورد و پیمان دوستی خود را با وی بیش از پیش قوت بخشید.

آلکسیوس امپراطور بیزانس در  سال 1092 از زمین و دریا اقدام به محاصره قلمروی امیر چاکا بی نموده بود. وی در نهایت مجبور شد تا میدیللی را به صورت صلح آمیز به بیزانس تسلیم کند.

اما پس از آنکه سیسام نیز سقوط کرد امیر چاکا بی با تشکیل یک نیروی بزرگ دریایی، شهرها و جزایر از دست رفته را مجددا به تصرف خود دراورد.

یک منبع تاریخی متعلق به بیزانسیون می گوید" آلکسیوس به دنبال پیروزیهای مجدد امیر چاکا بی نگران شد و کوشید تا با استفاده از حیله ای وی را در برابر سلطان کیلیچ ارسلان قرار دهد. به این ترتیب اقدام به نگارش نامه های تحریک آمیز کرد. متاسفانه حلیه وی کارگر شد و دو حکمدار بزرگ ترک اعتمادشان را نسبت به هم از دست دادند. امیر چاکا بی که برای دیدار در زمینه امری مهم به دیدار دامادش سلطان کیلیچ ارسلان اول رفته بود، کشته شد. می گویند وی در خلال یک ضیافت کشته شده است."

 اما این روایت تاریخی روایتی قوی نیست و در اصل با سنتهای خانوادگی ترکان سلجوقی نیز مغایرت بسیار دارد. 

ضمن اینکه این روایت، روایت بیزانسیون و یا در واقع روایت دشمنان است و هیچ منبع تاریخی متعلق به مسلمانان و یا ترکان اقدام به نقل این روایت نکرده است. از سوی دیگر این منبع بیزانس تاریخ مرگ امیر چاکا بی را نیز بصورت اشتباهی درج کرده است.

بنابراین به نظر میرسد که نحوه مرگ و تاریخ درگذشت وی نیازمند بررسی جدید و بیشتر تاریخی است.

بی تردید امیر چاکا بی یکی از بزرگترین مبارزان جهان ترک و اسلام علیه بیزانس و اهل صلیب  است.

وی را باید سلطان شرق دریای سفید(آک دنیز- مدیترانه) نامید.

مزار شریف وی مشخص نیست. اما بصورتی تمثیلی در شهر فوچای ازمیر  آرامگاهی برای وی بنا شده است.

نوشته: دکتر گورای کیرپیک دانشیار دانشگاه غازی

ترجمه: فرزاد صمدلی