اهمیت داشتن اطلاعات کافی در مورد مذاهب و مکاتب دینی

ترکیه و جهان از دیدگاه کارشناسان – ۶۹

جهان ۴ صد الی ۵ صد سال است که تحت تاثیر افکار، اندیشه و دکترین های مختلف می باشد. بسیاری از سیستمهای جهانی امروزی هر چند از جغرافیایی به جغرافیای دیگر و از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت است، تحت تاثیر اندیشه های غربی می باشد. مفاهیمی چون دموکراسی، ملت – دولت، آزادی، اقتصاد جهانی، ملت، ملی گرایی و بسیاری از مفاهیم دیگر از اروپا و آمریکا در در سطح جهان منتشر شده است. روشنفکری، انقلاب صنعتی، اصلاحات دینی و سکولاریسمی که از این جغرافیا نشات گرفته، در سطح جهان رواج یافته و به بخش اعظمی از این جهان جهت داده است. این روند در سایه ابزارهای اطلاعاتی و انفورماتیک قدرتمند تر نیز شده است. بعنوان مثال، مفاهیمی از قبیل جهانی شدن، یکپارچگی، پست مدرنیزم که امروزه بسیار محبوب و مشهور می باشند، ابتدا در جهان غرب بوجود آمده و سپس در سطح جهان گسترش یافته اند. این مفاهیم، ویژگیهای فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و انسانی جغرافیا و جوامعی را که بر آن تاثیر داشته، تغییر داده، متحول ساخته و منجر به نتایج منفی و یا مثبت شده است. این عوامل و فاکتورها در کنار بوجود آوردن نتایج مثبتی از قبیل دموکراسی، آزادی، اقتصاد بازار و مانند آن، باعث بوجود آمدن پیچیدگیهای بسیاری منجمله استثمار امپریالیستی، سیاست اشغال، آسیب دیدن بافت فرهنگی و اجتماعی شده است.
در این روند چیزی که بیش از سایر موارد جلب توجه می کند، آسیب دیدن ساختارهای فکری و فلسفی سایر تمدنها می باشد. به نظر برخی ها، این امر تخریب کننده ترین بعد می باشد. چرا که جهان غرب سبب از بین رفتن فلسفه و سیستم اندیشه سنتی جوامع و فرهنگهای دیگر شده و سبب ریشه دار شدن مسایل و مشکلات موجود می شود. در این مورد مثالهای بسیاری وجود دارد، اما مهمترین آن وضعیت جوامع اسلامی و کشورهای مسلمان است.
اکنون به ارزیابی های پروفسور دکتر رمضان گؤزه ن عضو هیات علمی رشته علوم سیاسی و رابط بین الملل دانشگاه مرمره در این رابطه گوش می سپاریم.

اسلام تنها عبارت از قرآن، سنت و یا احادیث و روایات نمی باشد. بلکه اسلام در عین حال از مذاهب، افکار، مکاتب و اندیشه هایی که همه اینها را تعبیر و تفسیر می کنند، تشکیل می یابد. وقتی صحبت از قرآن و احادیث می شود، تقریبا همه مسلمانان در مورد آنها صاحب اطلاعات کلی می باشند، اما در مورد افکار و مکاتب مختلف اسلامی اطلاع و آگاهی ندارند. تقریبا همه مسلمانان به یکی از مذاهب اسلامی منجمله حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و نظایر آن خود را منسوب می دانند، اما در مورد نحوه بوجود آمدن و شکل گرفتن این مذاهب اصلا کنجکاو نیستند و به افکار و مذاهب خارج از مذهب خود هیچ علاقه و توجهی نشان نمی دهند.
این عدم علاقه و توجه تنها در سطح عموم مردم نبوده، بلکه در مورد فارغ التحصیلان موسسات علمی و آموزشی نیز صادق می باشد. چرا که موسسات آموزشی و پرورشی موجود در کشورهای اسلامی در مورد مفاهیم و اندیشه های اسلامی یا هیچ اطلاعاتی نمی دهند و یا به دادن اطلاعات بسیار ناقص و ناکافی کفایت می کنند. این امر دلایل بسیاری دارد و در راس آن نیز حاکم بودن اندیشه ها و مکاتب غربی را می توان نام برد.
اسلام با ۱۵۰۰ سال قدمت تاریخی، دینی است که امروزه در سراسر جهان ۱.۵ میلیارد پیرو دارد. اما می توان گفت که اکثریت پیروان این دین با اندیشه ها و مکاتب موجود در آن بیگانه هستند. این در حالیست که علاوه بر فارغ التحصیلان امور دینی و الهیات، باید سایر منسوبین این دین نیز در رابطه با آن صاحب اطلاعات کافی باشند.
داشتن اطلاعات پایه ای در مورد دینی که به آن منسوب هستید، سبب می شود تا بتوانید تحولات موجود در اطراف خود را به خوبی مورد ارزیابی قرار دهید. داشتن اطلاعات و اندوخته های کافی در مورد دینی که تابع آن هستید، این امکان را به شما می دهد که در مورد افکار، باورها و اندیشه های موجود در سطح جهان و اینکه کدام کشور دارای کدام دین است، صاحب اطلاعات شوید. همچنین خواهید توانست با ارزیابی صحیح حوادث اطراف خود، در مورد موقعیتها و حوادث جدید دیدگاههای درستی داشته باشید. بعنوان مثال اهمیت داشتن اطلاعات کافی در مورد مذاهب شیعه و سنی که امروز به موضوعی داغ در سطح جهان تبدیل شده، غیرقابل انکار می باشد. داشتن اطلاعات کافی در مورد این مفاهیم سبب می شود تا دیدگاه انسانها در مورد خود و جهان اطراف گسترده تر شود.
نباید فراموش کرد که حاکم بودن بر اندیشه های اسلامی باعث رشد و توسعه فرد و جامعه اسلامی می گردد. بعنوان مثال، داشتن اطلاعات کافی در مورد مذاهبی که اساس اندیشه اسلامی را تشکیل می دهند و اجرای این مذاهب، نه تنها باعث قوت گرفتن اندیشه های دینی می گردد، بلکه در عین حال موجب تقویت موقعیت اجتماعی، سیاسی و اظهار نظر در مورد تحولات اجتماعی نیز می شود. همچنین باعث می شود تا در رابطه با مفاهیمی از قبیل خوارج، سلفی، علوی، سنی و نظایر آن که هر روز چندین بار آنها را می شنویم و نیز پیروان این مذاهب اطلاعات کافی و صحیح داشته باشیم.
یکی دیگر از موراد بسیار مهم این است که در رابطه با انتظارات ادیان و بخصوص دین اسلام از پیروان آن صاحب اطلاعات کافی باشیم. بعنوان مثال، مهمترین اصل در اجرای قرآن و سنت چیست؟ سنتها و تجارب چگونه شکل گرفته اند؟ جایگاه استفاده از عقل در دین چیست؟ آیا کسانی که عاقلانه عمل نمی کنند، از نظر دینی مسئول شناخته می شوند یا نه؟ روابط فرد با کل جهان هستی منجمله با خود، خانواده، همسایه ها، جامعه و سایر افراد چگونه باید باشد؟ در یادگیری قرآن و سنت نقش و جایگاه علماء چیست؟ در مقابل شرایط جهانی و طرز زندگی در حال تغییر در سطح جهان، آیا فهم از قرآن و سنت و نیز اجرای آن تغییر خواهد کرد؟ آیا تجدد در دین که از سوی بسیاری از عالمان دینی مورد بحث است، ممکن می باشد؟ اگر چنین امری ممکن باشد، راه و محدودیتهای این امر چیست؟
تمامی این سوالات براحتی می تواند از سوی عالمان دینی و کارشناسان الهیات پاسخ داده شود. اما این امر به تنهایی کافی نمی باشد. چرا که در جهان اسلام حوادث و وقایع به حدی با سرعت در حال تغییر و تحول است که انتظار می رود تمامی منسوبین دینی حتی آنهایی که از آموزش ابتدایی برخوردارند، بتوانند پاسخ این سوالات را بدهند. برای تحقق این امر نیز باید زیرساختهای لازم انجام گیرد.

ارزیابی های پروفسور دکتر رمضان گؤزه ن عضو هیات علمی رشته علوم سیاسی و رابط بین الملل دانشگاه مرمره