دین و جامعه مدنی: مقوله صبر در دین اسلام

یکی از مهمترین مقوله های زندگی ما صبر است.
اندیشمندان اسلامی در گذشته، مقوله صبر را در سه شکل مورد بررسی قرار داده اند.
اول صبر در عدم ورود به محرمات، دوم صبر در اطاعت به خدا و سوم صبر در هر دو خصوص مذکور.
پیامبر گرامی اسلام، به کسانی که از وی طلب کمک می کردند نخست یاری می نمود و سپس آنان را به شکیبایی بیشتر دعوت می کرد.
حضرت می فرمودند که اگر انسانها به این گونه رفتار کنند خداوند نیز درهای رحمت خود را به روی آنان خواهد گشود.
ایشان فرموده اند: خداوند به هیچ انسانی نعمتی برتر از صبر نداده است.
نبی اکرم همچنین خطاب به زنان در این خصوص گفته اند: صبر به معنی نشان دادن متانت در هنگام بروز ضربه های روحی است.
پیامبر گرامی اسلامی در تعریف دیگری از صبر فرموده اند: صبر نیمی از ایمان است.
در همین رابطه عبدالله بن مسعود گفته است که ایمان دارای دو شق است: یکی صبر کردن و دیگری در برابر نعمات خداوند شکر نمودن.
ابن مسکویه یکی از علمای بزگ جهان اسلام نیز در این خصوص گفته است: صبر در برابر شدائد، نشانه مردانگی است.
بی صبری و بی قراری در برابر مصائب زندگی، با روح و اصول دین مخالف است.
قران کریم افراد صبور را تقدیر می کند و به آنها مژده می دهد که از جانب خداوند پاداش دریافت خواهند کرد.
براساس تعالیم اسلامی حوادثی چون ترس، گرسنگی، فقر، فقدان عزیزان و خسارتهای مادی، هرکدام امتحان الهی است.
کسانی که از این امتحان الهی سربلند بیرون ایند هم در دنیا و هم در آخرت خشنود خواهند شد.
در واقع صبر، یکی از مهمترین نشانه های متانت در انسانها است.
در عین حال صبر یکی از صفات اصلی پیامبران است.
پیامبران با صبر جزیلی که از خود نشان دادند در برابر سختیها و مصائب سهمگینی که در خلال نبوت خود با آن روبرو شدند ایستادگی کردند.
یکی از مهمترین کارکردهای صبر برای انسانها، صبر در دوران جنگ است. چراکه در این دوران آنهایی که صبورتر هستند موفقترند. بگونه ایکه در قران کریم صبر یک جنگجو، نشانه سلحشوری وی و مبین فضیلت او است.
فراموش نکنیم که صبر یک نیروی تاثیر گذار روانی است و روح انسان و به تبع آن جسم وی را نیرومند می سازد.
فرد صبور در میدان جنگ به رغم همه سختیهایی که بر جان و تنش می بارد قادر به ادامه جنگ و غلبه بر دشمن خواهد بود.
در دیدگاه برخی از علما، در فرهنگ اسلامی صبر از دو جنبه جسمانی و روحانی برخوردار است.
صبر جسمانی تحمل مشقت، سختی، درد و رنجی است که انسان در جریان زندگی خود با آن روبرو می شود.
در همین رابطه امام محمد غزالی صبر را به عنوان مقاومت روح دینی با آرزوهای نفسانی تعبیر کرده است.
مورد دوم صبر در برابر پیشامدهای غیر قابل پیش بینی و یا محرومیت از نعمات مورد انتظار است.
در قرآن کریم مقوله صبر تحت فشار قراردان نفس در برابر تمامی آنچه که رضایت خداوند بر ان نیست، تحمل سختیهای زندگی و انجام مسئولیتهای دینی به رغم سختیهای آن می باشد.
در قران کریم همچنین گلایه کردن از خداوند به دلیل سختیها و مصائبی که در طول زندگی بر انسان وارد می شود امری مورد قبول نیست.
اما این طبیعت انسان است که در برابر ناسازگاریها مرجعی برای گلایه بیابد.
به همین دلیل است که قران کریم می گوید: انسان می باید همه این ناملایمتی ها را ناشی از نفس خود بداند.
صبر بعنوان یک منبع فضایل اخلاقی، تاثیر عمیقی بر روح و روان انسانها بصورت فردی و اجتماعی دارد. فرد صبور دارای شخصیتی عمیق و روحی قوی و خشنود است.
در نظامهای دیگر فکری نیز در خصوص صبر تحلیهای ویژه ای وجود دارد. در برخی از این نگرشها، صبر تا حدی نکوهش شده و سبب عدم فعال بودن و انفعال انسان معرفی می گردد. در برخی دیگر نیز مقوله صبر در محدوده ای تنگ مورد تحسین قرار گرفته است.
در دوران جاهلیت، صبر صرفا نشانه ای از جسارت مردانه تلقی میشد که در دوران پس از اسلام، صبر به عنوان یکی از مهمترین نشانه های فضیلت مورد دقت قرار گرفت.
بطور خلاصه می توان گفت که در دین مبین اسلام صبر، نفس را از جنبش، زبان را از شکایت و روح را از تنش باز می دارد و حرکت انسان به سوی خداوند متعال را راحتتر و مطمئنتر می کند.