د سوریې د سولې او ثبات لپاره د ترکیې هلې ځلې

د سوریې په اړه د سوچي بهیر او په نوموړي هیواد کې د اس ۳۰۰ دفاعي توغندیو د سیستم ځای په ځای کول:

په سوریه کې  په تیره دوره کې  یو زیات شمیر ډیر مهم  پرمختګونه  رامنخته شوي دي.

د اسد رژیم  د روسیې او ایران په ملاتړ په ادلب کې  د پراخو بریدونو هوډ  درلود چې  د ترکیې  د قوي دریځ  له امله  ددې بریدونو مخنیوی وشو. ترکیې  په ادلب  د احتمالي بریدونو  د مخنیوي په خاطر د روسیې سره  د سوچي مطابقت لاسلیک کړ. ترکیې د سوچي د مطابقت سره  په ادلب کې د میشتو  څه باندې  درې میلیونو تنو ملکي وګړو د وژل کیدو او کډه  کیدو  مخه ونیوله. ترکیې  ددې تړون سره  د احتمالي سترو عام وژنو مخه ونیوله.

دې تړون  ترکیې  او روسیې ته ځیني مسئولیتونه وپه غاړه کړل. د نوموړي مطابقت  له مخې  د ۱۵ نه تر ۲۰ کیلومتره سیمه  د امن او خلع سلاح شوې  سیمې په توګه ټاکل کیږي.

همداشان  د ام ۴ او ام ۵ لویې  لارې  به د ازادۍ سوداګرۍ  پر مخ  پرانیستل شي. ددې سربیره  به  د سیمې امنیت  د ترکیې او روسیې ځواکونو لخوا په ګډه  ټامین کړی شي او سیمه  به د ترکیې او روسیې  د ډرون الوتکو لخوا  په ګډه  د کنټرول لاندې ونیول شي.

بل مهم  پرمختګ  د روسیې  ای ایل  ۲۰ ډوله پوځي الوتکه  د سوریې په هوايي حریم کې  د اسراییلو د جنګي الوتکو لخوا په سوریه کې  د هوايي عملیاتو پر مهال  د سوریې د دفاعي توغندیو د سیستم لخوا  ویشتل وو. روسیې  د نوموړې  پيښې پړه  او مسئولیت  په اسراییلو واچوله خو  اسراییلو بیا  مسئولیت  رد کړ او وویل چې الوتکې د ویشتو یواځنی مسئول  د اسد رژیم  دی. روسیې  ددې پیښې په غبرګون کې سوریې ته  د اس ۳۰۰ پرمختللي دفاعي سیستم د ورکولو  پریکړه وکړه. روسیې  په ډیره لنډه موده کې سوریې رژیم ته  اس ۳۰۰ دفاعي توغندیو سیستم  تسلیم کړ.

د ترکیې د سیاست، اقتصاد او ټولنیزو څیړونو  د ټولنې  څیړونکي  او لیکوال  جان اجون د مسلې په اړه ارزونې کړي چې ستاسې پام ورته رااړوم.

د ترکیې  او روسیې ترمنځه  د سوریې د ادلب د سیمې په اړه  د لاسلیک شوي  سوچي مطابقت  او ددې مطابقت  د عملي کیدو په خاطر  دواړو هیوادونو ته  ډیر لوی مسئولیتونه ورپه غاړه شوي دي.

د ویلو ده چې ددې مطابقت  عملي کول  د ترکیې له نظره  ځینې خطرات  او ستونزې  لري. د ویلو ده چې د ترکیې لپاره تر ټولو ستر خطر او مشکل  په ادلب کې میشت  تندلارې ډلې دي. د هیت التحریر الشام او داسې نورې تندلارې ډلې  او سازمانونه  د سوچي د مطابقت په اساس باید  د امن او خلع سلاح شوې  سیمې نه  وویستل شي. پدې سیمه کې باید ددوې  موجودیت ته د پای ټکی کیښودل شي.

ترکیه  ددې خبرې د عملي کولو په خاطر ځیني ګامونه اوچت کړي دي. ترکیه د یو پلو نه  د نوموړو تند لارو ډلو ته د قناعت ورکولو هڅه کوي او د بله پلوه په خپلو پلوي مخالفو ډلو  فشارونه  زیاتوي.

د سوچي د مطابقت له مخې  سوري مخالفین باید ادلب د سیمې نه خپلې ټولې درندې وسلې  بهر کړي. سوري مخالفینو  تر ډیره حده  د ترکیې په غوښتنه  د جګړې د دګر نه خپله ټانکونه، توپونه، هاوان  او توغندي   د ادلب د مرکزي سیمو نه  ویستي دي. خو د اسد ځواکونو د احتمالي  بریدونو له امله  بیا  دفاعي کمربندونه جوړ کړي  او دا دفاعي کمربندونه يی  ډیر قوي کړي دي. همداشان  مخالفینو  ضد د ټانک توغندیو سربیره  د سپکو او منځ واټنه  وسلو سربیره  ځینې  ۲۳ ملي او ۵۵ ملي توپونه هم  د امن په سیمه کې ساتلي دي.

روسیې   او ترکیې ترمنځه  لاسلیک شوي  سوچي  مطابقت نه وروسته  په ادلب باندې  هوايي بریدونه پایته رسیدلي  او د ملکي وګړو ژوند عادي حالت ته راګرځیدلی دی.

په ځانګړې توګه د شمالي حاما  د مربوطاتو نه  ګډه  شوي  ۶۰ زره  تنه ملکي وګړي  خپلو کورونو ته  بیرته  ستانه شوي دي.

ترکیې  د ډیپلوماسۍ د لوی  بري  سره  په  ادلب کې  د څه باندې  ۳ میلیونو تنو ژوند او مال  وژغوره. ترکیې  د انسانیت په نامه  یو ډیر  ستر بری  ترلاسه کړ.

بل مهم پر مختګ  د سوریې په هوايي حریم کې  د روسیې د پوځي  الوتکې  د ویشتو پرمختګ  وو.

سره ددې چې  روسیې  د نوموړې پیښې د رامنځته کیدو نه وروسته  د اسراییلو پر خلاف  ډیر سخت غبرګون وښود  خو  وروسته اعتدال  خپل کړ. خو  سره ددې چې  دې مسلې د روسیې او اسراییلو ترمنځه اړیکو ته  ډیر زیان  رسولی ندی  خو بیا  هم  روسیې  سوریې ته  د اس ۳۰۰ دفاعي توغندیو  پر مختللی  سیستم  ورکړ. روسیې  ددې پرمختګ  سره  د سوریې په هوايي حریم کې د اسراییلو  د حرکت  ساحه  محدوده کړه.

د یادولو وړ ده چې  اسراییلو  د اوږدې مودې راهیسي  د سوریې د هوايي حریم نه  په استفادې سره  د سوریې په خاوره کې  د ایران او حزب الله پر خلاف  هوايي بریدونه ترسره کول.

روسیې  هیڅوخت  د روسیې  د هوايي ځواکونو په مقابل کې  خپل  دفاعي سیستم  فعاله نکړ چې دې مسلې د سوریې په هوايي حریم کې  اسراییلو ته  په ډیره  راحته توګه  د حرکت  کولو فرصت  ورکړی وو.

روسیې  اسد رژیم  ته د اس ۳۰۰ دفاعي هوايي سیستم  د ورکولو سره  دا ساحه  یو اندازه  محدوده کړه.

سره ددې چې  د اس ۳۰۰ دفاعي  توغندیو سیستم  د اسراییلو د هوايي بریدونو د وخت نه مخکې د تشخیصولو  او تثبیتولو سره  مرسته کوي ددې سربیره  ډیر زیات نور  ځانګړتیاوې هم  لري.

همداشان  دا سیستم  په راتلوونکې  د امریکا په مشرۍ  د نړۍوال ائتلاف  او د ترکیې د هوايي ځواکونو پر خلاف هم  یو تهدید جوړیدی شي.

دا سیستم  یواځې د اسراییلو  پر خلاف  نه بلکې په سوریه کې د نورو اکټورانو  پر خلاف هم  یو ګام  دی.