აქტუალური თემის ანალიზი 01 – 2024

აქტუალური თემის ანალიზი 01 – 2024

მსოფლიო გეოპოლიტიკა 2024 წელს

2024 წელი დადგა, მაგრამ, სამწუხაროდ, 2023 წლიდან ჩვენს რეგიონში არსებული პრობლემებისა და კონფლიქტური პროცესების მძევლად ვრჩებით. სანამ რუსეთ-უკრაინის ომი მწვავდება, ღაზაში ისრაელის ოკუპაცია და ხოცვა-ჟლეტა გრძელდება. ერთის მხრივ, ჰუსიტების მიერ ბაბ ელ-მანდების და წითელი ზღვის ჩაკეტვა, აშშ-ს ჩარევის ძიებაც, სავარაუდოდ, გაგრძელდება იქედან, სადაც შეჩერდა. სუდანში სამოქალაქო ომი სულ უფრო და უფრო მწვავე ხდება. მიუხედავად იმისა, რომ 2023 წლის პირველი დღეებში იწინასწარმეტყველეს, რომ ეს წელი რეგიონული ნორმალიზაცითა და დიპლომატიით გამოვიდოდა წინა პლანზე მომგებიანი მიდგომით, ახლა ჩვენ ბევრად უფრო პესიმისტური სურათის წინაშე ვდგავართ. - ამ თემაზე გთავაზობთ პოლიტიკური, ეკონომიკური და საზოგადოებრივი კვლევის ცენტრის  SETA-ს საგარეო პოლიტიკის მკვლევარის, ჯან აჯუნის სტატიას, რომელშიც იგი წერს.

2024 წლის პირველ დღეს ახლო აღმოსავლეთი კიდევ ერთხელ გადაიქცა სისხლის ტბად. ისრაელის საოკუპაციო ოპერაცია და ხოცვა-ჟლეტა ღაზაში განუწყვეტლივ გრძელდება. 22 ათასი ადამიანი დაიღუპა და ასობით ადამიანი ყოველდღიურად იღუპება. დასავლეთის ქვეყნები აგრძელებენ ისრაელის მხარდაჭერას, თუმცა წუწუნებენ. ისრაელის ოფიციალურმა პირებმა დაიწყეს განცხადებების გაკეთება მსოფლიოს წინაშე იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა მოხდეს ღაზის დაცლა. ჰამასი და პალესტინის წინააღმდეგობის სხვა ორგანიზაციები აგრძელებენ წინააღმდეგობას, მიუხედავად უზარმაზარი ძალის ასიმეტრიისა. ისრაელი კი აშკარად დგამს დაუფიქრებელ ნაბიჯებს ომის გაფართოებისთვის. ცოტა ხნის წინ, თურქულმა დაზვერვამ ჩაატარა მასშტაბური ოპერაციები, რამაც დიდი დარტყმა მიაყენა MOSSAD-ის საქმიანობას და ჯაშუშურ ქსელს თურქეთში, ხოლო ისრაელის საჰაერო ძალებმა 2006 წლის შემდეგ პირველად დაბომბეს ბეირუთი და მოკლა ჰამასის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფიგურა. ასევე აფეთქდა ბომბები ირანში, ყასემ სოლეიმანის ხსოვნის ცერემონიის დროს, რის გამოც დაახლოებით ასი ადამიანი დაიღუპა და ისრაელი რამდენიმე დღის წინ თავს დაესხა და მოკლა მნიშვნელოვანი ირანელი გენერალი სირიაში. მოქმედების ეს სტილი აშკარად ახდენს ისრაელის ომის რეგიონალიზაციას და აიძულებს ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და დასავლეთის სხვა ქვეყნებს სამხედრო ჩარევას ირანის წინააღმდეგ. მეორეს მხრივ, ირანს, როგორც ჩანს, ჯერ კიდევ არ გაუცია სერიოზული პასუხი, გარდა ჰუსიტების მიერ ბაბ ელ-მანდებისა და წითელი ზღვის ჩაკეტვის მცდელობისა. ბოლო მოვლენების შემდეგ ჯერ კიდევ გასარკვევია, განაახლებს თუ არა ჰეზბოლა თავის ამჟამინდელ შეზღუდულ სამხედრო ჩართულობას ჩრდილოეთში, მაგრამ, როგორც ჩანს, ისრაელ-პალესტინის კონფლიქტი სავარაუდოდ გავრცელდება, თუმცა თანდათანობით. ახლო აღმოსავლეთის კიდევ ერთი ფრონტი სუდანია. სამწუხაროდ, იქ სამოქალაქო ომია, რამაც ათასობით მშვიდობიანი მოქალაქის სიცოცხლე შეიწირა და როგორც ჩანს, ზოგიერთი ქვეყანა, განსაკუთრებით არაბეთის გაერთიანებული საამიროები, ცეცხლზე ნავთს ასხამენ.

ჩრდილოეთში კი რუსეთსა და უკრაინას შორის კონფლიქტი დაიძაბა. კერძოდ, რუსეთს სურს დასავლეთის ქვეყნების უკრაინის მხარდაჭერის ყოყმანით ისარგებლოს და მართოს პროცესი თავის სასარგებლოდ. აშშ-ის კონგრესის მიერ უკრაინის დახმარების დაბლოკვამ და დასავლეთის ქვეყნების მიერ არსებული თავდაცვის წარმოებით უკრაინის ეფექტურად მხარდაჭერის ვერ გაწევამ დაიწყო ბალანსის შეცვლა რუსეთის სასარგებლოდ. აქ, რა თქმა უნდა, ღაზის საკითხის აქტუალურობამ დაჩრდილა უკრაინის მხარდაჭერა. დასავლეთისთვის გადაწყვეტილების მიღების მომენტი ახლოვდება, ან ისინი გაზრდიან მხარდაჭერას უფრო მნიშვნელოვან დონეზე და დააბალანსებენ რუსეთის აგრესიას, ან რუსეთი შექმნის ველს თავის სასარგებლოდ და დაიწყებს უკრაინის კუთხეში მიმწყვდევას. 

საბოლოო ჯამში, მიუხედავად იმისა, რომ 2023 წლიდან მემკვიდრეობით მიღებული ძირითადი კონფლიქტური ზონები აგრძელებენ არსებობას, იზრდება შესაძლებლობა, რომ არსებული კონფლიქტები როგორც ჩრდილოეთში, ასევე ახლო აღმოსავლეთში გამწვავდეს და გახდეს რეგიონული. სამწუხაროდ, ამ ეტაპზე 2024 წლის შესახებ ოპტიმისტური რამის თქმა შეუძლებელია.