კაპიტნის დღიური 07-2023

კაპიტნის დღიური 07-2023

ნესლიჰან დეღირმენჯიოღლუ

ტრაპიზონი და მისი გამორჩეული ისტორიული ნაგებობები

კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება კაპიტნის დღიურში. ჩვენ ვაგრძელებთ წინსვლას შავი ზღვის სანაპიროზე. ამინდი თბილია, ზღვა მშვიდი... ადგილი, რომელიც შორიდან ჩანს, არის ტრაპიზონი, შავი ზღვის რეგიონის სიდიდით მეორე ქალაქი. ეს არის უძველესი ქალაქი, რომელიც პროვინციის დედაქალაქი იყო რომის, ბიზანტიის და ოსმალეთის პერიოდში. დღეს ტრაპიზონის ნავსადგურში გავჩერდებით და დავიწყებთ ამ ქალაქის შემოვლას, რომელიც უძველესი დროით თარიღდება.

ვუახლოვდებით ტრაპიზონის პორტს. ეს პორტი ყველაზე დიდია აღმოსავლეთ შავი ზღვის რეგიონში. თურქეთის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი იმპორტი და ექსპორტი სწორედ რომ ამ პორტიდან ხორციელდება. ტრაპიზონი ადრეული პერიოდიდან ხდება რეგიონის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სავაჭრო ცენტრი. იმ დროს მარტივი ხელსაწყოებისა და წარმოებული საქონლის გაცვლამ დროთა განმავლობაში ქალაქი კომერციული საქმიანობის ცენტრად აქცია. მაგალითად, ურარტუელები იყენებენ ტრაპიზონის პორტს ეგეოსისა და ხმელთაშუა ზღვის ქვეყნებში იარაღის, ასევე გარკვეული საქონლის გადასაზიდად. ამრიგად, პორტი სამხედრო მიზნებისთვის გამოიყენებოდა. შავი ზღვა მდიდარია მინერალური საბადოებით. აქედან გამომდინარე, ტრაპიზონის პორტი ხდება მთავარი ცენტრი, საიდანაც ხდება ამ საბადოების ტრანსპორტირება. პორტს, რომელსაც თქვენ ხედავთ, ასეთი მნიშვნელოვანი ისტორია აქვს. რა თქმა უნდა, ის პორტი, რომელსაც ახლა ხედავთ, არ არის ძველად გამოყენებული პორტი, ის ცოტა უფრო შორს არის... როცა ცოტა მოგვიანებით დავიწყებთ ქალაქის დათვალიერებას, ერთად ვნახავთ უძველეს პორტს. მოდით ჩვენი იახტა დავამაგროთ და ხმელეთზე გადავიდეთ…

ტრაპიზონის ტურს არ დავიწყებთ უძველესი პორტის ნანგრევებიდან. ტრაპიზონის ორთაჰისარის რაიონში გათხრების დროს იპოვეს ძველი ადრიანეს ნავსადგურის ნაშთები, რომელიც რომის იმპერიით თარიღდება. აღმოჩენილია სანაპიროს კედლის ფრაგმენტები და მონუმენტური კარიბჭე. არქეოლოგები ფიქრობენ, რომ დამცავი მოლი, რომელიც ტალღისგან და შტორმისგან იცავს პორტს, მიწის ქვეშაა და ამბობენ, რომ ეს პორტი ერთ-ერთი უდიდესია რეგიონში და თუნდაც მსოფლიოში.

ორთაჰისარი, სადაც ძველი ნავსადგურის ნანგრევებია განთავსებული, სინამდვილეში ტრაპიზონის ციხის ნაწილია. დიახ, ეს შენობა, რომელსაც ხედავთ, არის ტრაპიზონის ციხე. ზღვის დონიდან ამაღლებული ციხე, სავარაუდოდ, 400 წლის წინ აშენდა. შემდეგ იგი აღადგინეს ფათიჰ სულთან მეჰმედის   დროს. ციხე, რომელიც დღემდე უცვლელია, ტრაპიზონის ერთ-ერთი სიმბოლური ნაგებობაა.

მოდით გავაგრძელოთ ჩვენი ტური ტრაპიზონის ცენტრში და მოვინახულოთ ანატოლიაში მდებარე სამი აია-სოფიადან ერთ-ერთი, ტრაპიზონის აია-სოფია. ტრაპიზონის აია-სოფია ითვლება გვიან ბიზანტიური ეკლესიების ერთ-ერთ საუკეთესო ნიმუშად. შენობის არქიტექტურაში დომინანტურია ქართული გავლენა. იგი ყურადღებას იქცევს წრის მსგავსი მრავალკუთხა ელემენტებით, მდიდარი დეკორაციებითა და ფრესკებით, ხოლო სამრეკლო, რომელიც არცერთ ბიზანტიურ ეკლესიაში არ მოიპოვება, განასხვავებს მას სხვებისგან. მის რელიეფებში გამოსახულია ადამიანის შექმნა, თუ როგორ წაუღო ადამმა ევას ვაშლი, სამოთხის სიმბოლო ხეები და მრავალი სხვა სცენა ბიბლიიდან. შენობის შიგნით არის თვალწარმტაცი ფრესკები, რომლებიც ასახავს ბიბლიურ თემებს. ტრაპიზონის აია-სოფია, რომელიც ეკლესიად აშენდა, მეჩეთად გადაკეთდა მას შემდეგ, რაც ქალაქი ფათიჰ სულთან მეჰმედმა აიღო. იგი გამოიყენებოდა როგორც საწყობი და საავადმყოფო პირველი მსოფლიო ომის დროს. იგი მუზეუმის სახით 1964 წელს გაიხსნა. 2013 წელს რესტავრაციის შემდეგ ის კვლავ მეჩეთად გადაკეთდა.

მოდით დავტოვოთ ეს შთამბეჭდავი სტრუქტურა და გადავიდეთ ქალაქის სხვა მნიშვნელოვან სტრუქტურაზე. ფიჭვებით გარშემორტყმული ეს შენობა არის ათათურქის სასახლე. როდესაც ტრაპიზონში ჩავიდა თურქეთის რესპუბლიკის დამაარსებელი მუსტაფა ქემალ ათათურქი, აქ დარჩა. შენობას აქვს ევროპული არქიტექტურის კვალი. სასახლეში გამოფენილია ათათურქის ნივთები, ნახატები და ფოტოები, სხვადასხვა ტურნეს დროს. ბევრი სტუმარი ჩამოდის აქ ათათურქის სასახლის სანახავად, რომელსაც ენით აღუწერელი ადგილი უკავია თურქი ერის გულებში.

ტრაპიზონს ბევრი რამ აქვს შესთავაზოს სტუმრებს თავისი ბუნებით, ისტორიით და კულტურით. დღეს მხოლოდ ქალაქის მოკლე დათვალიერება შევძელით….