კაპიტნის დღიური 03-2023

კაპიტნის დღიური 03-2023

ნესლიჰან დეღირმენჯიოღლუ

ართვინის სამოქალაქო არქიტექტურის მაგალითები

შავი ზღვის რეგიონში ზოგიერთ დღეებში ამინდი მოულოდნელად იცვლება. როდესაც ამინდი იცვლება, ზღვაც იცვლება. ჯერ ქარი ამოდის, ცა უცებ ღრუბლებით იფარება, ზღვაში კი ტალღები ჩნდება. მაგრამ არ ინერვიულოთ, დღეს არ არის ისეთი დღე. ჩვენი ნავი, გეზგინი, მხოლოდ კარგ ამინდში მიცურავს. დღეს კი მზიანი ამინდია, ზღვაც მშვიდია. გმადლობთ, რომ დაიკავეთ ადგილები გეზგინში და მარტო არ დაგვატოვებთ ამ მოგზაურობაში. ჩვენი დღევანდელი მარშუტი გახლავთ ართვინი.

ნება მომეცით გზაზე ართვინის შესახებ მოკლე ინფორმაცია მოგაწოდოთ. შავი ზღვის სანაპირო საკმაოდ განსხვავდება თურქეთის სამხრეთ და დასავლეთ ნაწილებისგან. ამ რეგიონს აქვს შთამბეჭდავი ბუნებრივი სილამაზეები თავისი მწვანე პლატოებით, თოვლით დაფარული მთებით, კრატერული ტბებით და მწვერვალებზე კანიონებით.

ართვინი მდებარეობს შავი ზღვის რეგიონის აღმოსავლეთ ნაწილში და თურქეთ-საქართველოს საზღვარზე. ქალაქს თავისი მდებარეობით ისტორიაში ძალიან მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია. აქ არის მრავალი სახელმწიფო დაწყებული ქართული სამეფოებიდან ოსმალეთის იმპერიამდე და ბოლო დროს თურქეთის რესპუბლიკამდე. ამიტომ,  ასობით და ათასობით წლის მანძილზე ყველა სახელმწიფო, ყველა ერი ტოვებს სხვადასხვა კვალს ართვინში.

დიახ, ახლა ნაპირს ვუახლოვდებით. საიდან უნდა დავიწყოთ ჩვენი მოგზაურობა ართვინში. გსურთ დაათვალიეროთ პლატოები, ისტორიული ადგილები ან ქალაქის კულტურული სიმდიდრეები? ასევე რთულია გადაწყვეტილების მიღება და მოკლე დროში ართვინის მონახულება. მოდით, ჯერ ნაპირს მივუახლოვდით, შემდეგ კი დავიწყოთ თქვენთვის მომზადებული ართვინის ტური.

ჩვენი პირველი გაჩერება ართვინის ციხეა, რომელიც ყურადღებას იქცევს თავისი ბრწყინვალე ხედით. ციხე აგებულია ციცაბო ფერდობზე, რომელიც გადაჰყურებს მდინარე ჭოროხს. ქართული სამეფოს დროს მას „ლივანა“ ერქვა. იმ პერიოდის ნაშთების ნახვა შესაძლებელია ციხის კედლებში. ჩვენი მეორე გაჩერება არის პარხალის მონასტერი, რომელიც მოხსენიებულია ქართული ლიტერატურის მრავალ ნაშრომში. ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე ხელუხლებელი ეკლესია ართვინში, რომელიც დღემდე შემორჩენილია და ყურადღებას იქცევს კედლების მორთულობით. შენობაში შეგიძლიათ იხილოთ ქვის ნაკეთობების შთამბეჭდავი ნიმუშები ქსოვის, კვანძის, მცენარეების, ცხოველების და ანგელოზის ფიგურებით.

ართვინის კიდევ ერთი მონასტერი, რომელიც ყურადღებას იპყრობს ქვის და ხუროთმოძღვრებით, არის იშხანის მონასტერი. ისტორიული და არქიტექტურული თავისებურებების გამო, ეს შენობა დარეგისტრირებულია, როგორც უძრავი კულტურული საკუთრება. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ოფიციალური ნებართვის გარეშე შენობაში ცვლილებების შეტანა შეუძლებელია.

ართვინის ისტორიულ-კულტურულ ტექსტურაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია მონასტრებს. ამიტომ მინდა კიდევ რამდენიმე მონასტერზე ვისაუბრო, რომლებიც, ვფიქრობ, აუცილებლად უნდა ნახოთ.  თექალეს მონასტერი, რომელიც ითვლება ართვინსა და მის შემოგარენში დღემდე შემორჩენილ უდიდეს ეკლესიად. იგი ერთ-ერთი ღირსშესანიშნავი ადგილია.

თექალეს მონასტერი ასევე ცნობილია როგორც „ოთხთა ეკლესია“. დოლისყანას მონასტერი, რომელიც შუა საუკუნეებით თარიღდება, შთამბეჭდავი იერი აქვს ნახევარწრიული ფორმით. ეს მონასტერი სპეციალურად ააგო იმ პერიოდის ერთ-ერთმა ცნობილმა ხუროთმოძღვარმა და ყურადღებას იქცევს

 ზედმიწევნითი ქვის ნაკეთობით.  ხანძთის მონასტერი კი ძალიან მნიშვნელოვან მინიშნებებს იძლევა იმის შესახებ, თუ როგორი იყო სოციალური ცხოვრება შუა საუკუნეებში. მიუხედავად იმისა, რომ  ხანძთის მონასტერი დღემდე არ შემორჩენილა, მისი ნანგრევებიდან გასაგებია, რომ იგი საკმაოდ დიდებულია. ფარეხის მონასტერი, რომელიც ციცაბო კლდეზე აშენდა, მნიშვნელოვანია, რადგან ეს არის ქართული მართლმადიდებლური მონასტერი, სადაც რეგიონის სასულიერო პირები განმარტოებულად ცხოვრობდნენ.

თუ ძალიან დაღლილი არ ხარ, მინდა წაგიყვანოთ სხვა დასასვენებელ უბანში. „თამარის გამოქვაბულები“ არის ადგილი, სადაც მივაღწევთ ართვინის ბრწყინვალე ბუნებაში გასეირნების შემდეგ. ეს ადგილი შედგება ეკლესიისა და კლდეებში გამოკვეთილი ოთახებისაგან. ქართველი მეფის თამარის სახელობის ეს გამოქვაბულები ცნობილია, როგორც ქრისტიანი სამღვდელოების ბერად აღკვეცის ადგილი.

ართვინი, მონასტრების გარდა ყურადღებას იქცევს ეკლესიებითაც. ქართული მართლმადიდებლური ტაძარი, ტიბეტის ეკლესია გამოირჩევა ნახატებით, რელიეფებითა და ორნამენტებით, რომლებიც აღწერს იესოსა და მის მოციქულებს. ართვინი აუცილებლად უნდა ნახოს მან, ვისაც სურს დატკბეს ბუნებით და ისტორიით.