ანატოლიის კულტურული საგანძურები 13

ანატოლიის კულტურული საგანძურები 13-2021

ნესლიჰან დეღირმენჯიოღლუ

კნიდოსელი აფროდიტე

ეს მიწები არის ადგილები, რომლებზეც ისტორიაში პირველი სილამაზის კონკურსი გაიმართა. ამბობენ, რომ ღმერთებს შორის ეს შეჯიბრი ოთხი ათასი წლის წინ მოხდა. აფროდიტე აცდუნებს მსაჯს, რომ ჰქონდეს ქალღმერთთა შორის ყველაზე ლამაზის ტიტული. ეს გამოიწვევს ტროას ომის დაწყებას, მაგრამ ასევე მოიპოვებს „ყველაზე ლამაზი ქალღმერთის“ ტიტულს. სახელწოდება „აფროდიტე“ ასობით წელია ასოცირდება ცნებებთან, როგორიცაა მსოფლიოში ყველაზე ლამაზი ქალი. მრავალი ტაძარი შენდება ქალღმერთის სახელზე და კეთდება მრავალი ქანდაკება. დღეს, ჩვენ მოგითხრობთ კნიდოსელი აფროდიტეს ქანდაკებაზე, რომელიც ერთ-ერთი პირველია ხელოვნების ისტორიაში.

ბერძნულ მითოლოგიაში აფროდიტე ცნობილია როგორც სიყვარულის და სილამაზის ქალღმერთი. ის არის საზღვაო საქმიანობით დაკავებულთა მფარველი და ასევე ნაყოფიერების ქალღმერთი. იმ პერიოდის გენიალური ძველბერძენი მოქანდაკე პრაქსიტელე, აკეთებს სკულპტურას კნიდოსელებისთვის, საზღვაო საზოგადოებისთვის. „კნიდოსელი აფროდიტეს ქანდაკება“, ასევე ცნობილი როგორც „შიშველი აფროდიტე“. იგი  არის პირველი „შიშველი ქალის ქანდაკება“ მსოფლიოში და, შესაბამისად, მონუმენტური და ინოვაციური ნამუშევარია.

იმ დრომდე ბერძენი ღმერთების, კერძოდ, ადამიანების მხოლოდ ასეთი ქანდაკებები მზადდებოდა და მათი სამოსით ქალღმერთებს ძერწავდნენ. პოპულარული რწმენის საწინააღმდეგოდ, ამას არაფერი აქვს საერთო უხამსობასთან... ეს იყო მამაკაცის სხეული, რომელიც იყო სრულყოფილი ელინური ცივილიზაციისთვის, რომელიც იყო მამაკაცის დომინანტური საზოგადოება და ამის ასახვა აშკარა იყო მის მითოლოგიაში. ამიტომ, მისი გამოფენა არ იყო ზიანი. ითვლებოდა, რომ ქალის სხეული არასრულყოფილი იყო, ამიტომ იგი გამოსახული იყო ტანისამოსში.

 კნიდოსელი აფროდიტეს ქანდაკება ახალი თემის პირველი ნიმუშია ხელოვნების ისტორიაში, მაგრამ ის აქ არ ჩერდება. ეს ნაშრომი იმის მანიშნებელია, რომ ქალები დაიწყებენ მონაწილეობას ელინურ საზოგადოებაში. ის საუკუნეების განმავლობაში შთააგონებს ბევრ მხატვარს. ის იქნება არა მხოლოდ ქანდაკების, არამედ ფერწერის, პოეზიის, რომანისა და კინოს საგანი და ქალის სხეული აფროდიტეს მეშვეობით იდეალური ხდება.

კნიდოსელი აფროდიტე არის ქალღმერთი და ღვთაებრივი სილამაზის უნიკალური ანარეკლი, მიწიერი სილამაზის მიღმა. ქანდაკება ამ აზრის გამოვლინებაა და ის ცოცხლდება. იგი უძველესი ხელოვნების ერთ-ერთი სიამაყეა. იმდენად, რომ იმ პერიოდის ზოგიერთი მწერალი განსაზღვრავს ამ ესთეტიკურ საოცრებას, როგორც „შედევრს, რომელიც ღირს მთელ ძველ სამყაროში სანახავად“. კნიდოსელი აფროდიტე გამოსახულია მისი მხატვრის მიერ, როდესაც ის აბაზანის მისაღებად ემზადება. მაშასადამე, მას აქვს რელიგიური მნიშვნელობა, რადგან დაბანის აქტი სავალდებულო რიტუალია, როგორც ყველა სხვა ნაყოფიერების ქალღმერთში.

კნიდოსელებს დახმარების იმედი აქვთ აფროდიტესგან, რომელიც იცავს მეზღვაურებს. ამიტომ ქანდაკება განთავსებულია კნიდოსში მდებარე ტაძრის ტერიტორიაზე, იმ სიმაღლეზე, სადაც მეზღვაურებს მისი დანახვა ყოველი კუთხით შეუძლიათ. მათ სჯერათ, რომ მათ შეუძლიათ დაინახონ სახიფათო გადასასვლელები, რაც მათ ეხმარებიან თავშესაფარში შტორმის დროს. მეზღვაურები, რომლებიც ქანდაკებას ხედავენ, თავს დაცულად გრძნობენ. ექსპერტები ამბობენ, რომ ტაძარი შეიძლება აშენდა ძალიან უჩვეულო ფორმით, წრიულად, რათა ქანდაკება ყველა მხრიდან გამოჩენილიყო. შენობა, რომელსაც  აფროდიტეს ტაძარს უწოდებენ, ასევე ცნობილია როგორც „მრგვალი ტაძარი“.

სანამ კნიდოსის სხვა თვალისმომჭრელ სტრუქტურებზე გადავიდოდეთ, გვსურს ცოტათი ვისაუბროთ ამ ქალაქზე. დღეს დატჩას ნახევარკუნძულის ყველაზე შორეულ წერტილში მდებარე კნიდოსი  უძველესი დროის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სავაჭრო, კულტურისა და ხელოვნების ცენტრი იყო. ის ასევე ძალიან მნიშვნელოვანი იყო საზღვაო თვალსაზრისით, რადგან ის მდებარეობს იმ ადგილას, სადაც ეგეოსის და ხმელთაშუა ზღვა ხვდება ერთმანეთს. კნიდოსი იყო ხმელთაშუა ზღვიდან შავი ზღვისკენ მიმავალი გემების გაჩერების ადგილი.

უძველეს ქალაქ კნიდოსში შენობები მოთავსებულია ტერასებით, უხეში რელიეფის გამო. ამ ქალაქში „მრგვალ ტაძართან“, ანუ აფროდიტეს ტაძართან ერთად, რომელიც ქალაქის გაბატონებულ ადგილას აშენდა, სხვა გასაოცარი ნაგებობებიცაა აშენებული. მათ შორის გახლავთ სტოა, რომელიც გამოიყენება როგორც სავაჭრო ცენტრი, ოცი ათასი ადამიანის ტევადობის დიდი თეატრი, აპოლონისა და დიონისეს ტაძარი. გარდა ამისა, ამ ქალაქში მდებარეობს ანტიკურობის ერთ-ერთი უდიდესი ნეკროპოლისი, სამარხი და სხვა.

ძველბერძენმა მოქანდაკე პრაქსიტელემ, რომელმაც აფროდიტეს ქანდაკების შექმნით ახალი გზა დაამყარა, ქალაქი ცნობილ ტურისტულ ცენტრად აქცია. ამან ასევე,  ხელი შეუწყო კნიდოსის მოწინავე ქალაქად ყოფნას არა მხოლოდ ხელოვნებაში, არამედ მეცნიერებასა და კულტურაშიც.

და ბოლოს, დღევანდელ პროგრამაში, კნიდოსელ აფროდიტეზე გავამახვილეთ ყურადღება, მომავალ პროგრამაში შეხვედრის იმედით გემშვიდობებით კარგად ბრძანდებოდეთ…