ანატოლიის კულტურული საგანძურები 11

ანატოლიის კულტურული საგანძურები 11-2021

ნესლიჰან დეღირმენჯიოღლუ

ქალაქი აფროდისიასი

ოდესღაც ეს იყო ლეგენდარული მდიდრული ქალაქი. ეს იყო ქალაქი, რომელმაც სახელწოდება, ბერძნული მითოლოგიის სიყვარულის ქალღმერთის აფროდიტეს მიხედვით მიიღო. როგორც სხვა ვერაფერი უძლებს დროს, ასევე ვერ გაუძლო მანაც... დიდ მიწისძვრებს მოესწრო. დრო შეიცვალა და მან  არსებობა განაგრძო სხვა ეპოქის და სხვა კულტურის ადამიანებთან ერთად. ქალაქის ახალ მკვიდრებს შეიძლება ეს უცნაურად მოეჩვენათ, მაგრამ უყურადღებოდ არ დარჩენიათ; მათ დაიწყეს ცხოვრება თავიანთ სახლებში და სალოცავ ადგილებში უძველესი დროიდან. დღევანდელი ჩვენი თემაა აფროდისიასი, უძველესი სამყაროს ყველაზე მნიშვნელოვანი და ბრწყინვალე ქალაქი, რომელიც შემთხვევით იქნა ნაპოვნი.

მე-18 საუკუნეში აფროდისიასი მხოლოდ მოგზაურებმა იცნობდნენ. ქალაქი მსოფლიო აღიარებას მხოლოდ მაშინ შესძლებს როცა თურქეთის ყველაზე ცნობილი ფოტოგრაფი, არა გიულერი გზას დაკარგავს. გაუჩინარების და გამოგონების ეს ამბავი საკმაოდ საინტერესოა... 1958 წელს აიდინში კაშხალი გაიხსნება ოფიციალური ცერემონიით. ამ გახსნის გადაღება სურდა არა გიულერსაც, რომელიც იმ წლებში ფოტოჟურნალისტი იყო და მძღოლთან ერთად გაემგზავრა. მძღოლი ამბობს, რომ მან მოკლე გზა იცის, მაგრამ გარკვეული პერიოდის შემდეგ გზას კარგავს და ვერ პოულობს. მზე ჩადის, ბნელდება, ისინი მიბრუნდებიან სინათლისკენ, რომელსაც შორიდან ხედავენ. ეს სოფლის ყავის სახლია... დანარჩენი მოვისმინოთ არა გიულერისგან: „შევედით, მდიდრული ნათურა იყო განათებული, კაცები თამაშობდნენ. ცოტა ხანში თვალები შუქს შეეჩვია. შევამოწმე, მაგიდა არ არის. სვეტების სათაურები მაგიდაზე გააკეთეს და მასზე დომინოს თამაშობენ... იქ იყო ისტორია და დღევანდელი ცხოვრება ერთად. ასეთი უცნაური ადგილი ცხოვრებაში არ მინახავს. დანგრევა არის ის, რასაც შენ ნგრევას ეძახი. მაგრამ ეს ასე არ არის, ეს სულ სხვაა! ეს ისტორიაში მცხოვრები ქალაქია... მე დავინახე ქვებში გამოხატული სახეები, რომლებიც მიყურებდნენ და მეუბნებოდნენ: „გამიყვანე აქედან!“

მეორე დილით, არა გიულერი გაემგზავრება სოფლის დასათვალიერებლად და ხედავს, რომ ყველა შენობაში რომაული ნივთებია გამოყენებული. იგი გაოგნებული იღებს ათობით ფოტოს. სტამბოლში დაბრუნებისას ის იწყებს რეგიონის შესწავლას, მაგრამ არავინ იცის ნანგრევების, აფროდისიასის შესახებ! გადაღებულ ფოტოებს ის საერთაშორისო ცნობილ ჟურნალს უგზავნის და სწორედ მაშინ დატოვა აფროდისიასმა დიდი შთაბეჭდილება. ამ ფოტოების წყალობით ჩვენ გავიგებთ უძველესი სვეტების შესახებ, რომლებზეც სახლების სვეტებია განთავსებული, სოფლის კაფეში მაგიდების ნაცვლად გამოყენებული სვეტების თავები, დაჭყლეტილი ყურძნის სარკოფაგი, უძველესი თეატრის ადგილსამყოფელი, სადაც სოფლის მოსახლეობა ცხოვრობს.  აფროდისიასი, რომელიც დღეს აიდინის სოფელ გეირას მახლობლად მდებარეობს, ძველად ანტიკური ლიდიის პროვინციის დედაქალაქი იყო. ქალაქი, რომელიც დაარსდა ნაყოფიერ მიწებზე მდინარე ბუიუქ მენდერესის მახლობლად, გამოირჩეოდა თავისი დროის ქალაქებიდან მარმარილოს საბადოებით, პოლიტიკური, რელიგიური და კულტურული სტრუქტურებით და მსოფლიოში ცნობილი სკულპტურული სკოლით. თავისი სიმდიდრითა და ბრწყინვალებით. კაშკაშა ქალაქის სახელი მომდინარეობდა სიყვარულისა და სილამაზის ქალღმერთის აფროდიტესგან. სინამდვილეში, ნეოლითის ხანიდან მოყოლებული, აფროდიტე იყო დედა ქალღმერთი, ისევე როგორც ფრიგიული „კიბელე“, ნაყოფიერების და სიმრავლის სიმბოლო. ქალაქი მიეძღვნა ამ მნიშვნელოვან ქალღმერთს და დროთა განმავლობაში იქცა რელიგიურ ცენტრად, აფროდიტეს ტაძრის წყალობით. ითვლებოდა, რომ ტაძარი იცავდა მათ, ვინც მას აფარებდა თავს. ეს იყო წარმართთა, ანუ პოლითეისტური რელიგიების მორწმუნეთა ერთ-ერთი წმინდა ცენტრი, რომელიც შეგვიძლია განვსაზღვროთ, როგორც მომლოცველების ადგილი. ქრისტიანობის გავრცელებასთან ერთად ქალაქი საეპისკოპოსო ცენტრად გადაიქცა. მიუხედავად იმისა, რომ ტაძრის მნიშვნელობა შემცირდა, მან ვერ შეცვალა უძველესი წარმართული კულტურა. ამ გავლენის საწინააღმდეგოდ, ყველა წარწერიდან სისტემატურად წაიშალა სიტყვები აფროდიტე და აფროდისი. მიუხედავად იმისა, რომ ქალაქს ეწოდა ახალი სახელი „სტაუროპოლისი“, რაც „ჯვრის ქალაქს“ ნიშნავს, სახელი აფროდისიასი მთლიანად არ გამქრალა.

უდავოა, რომ აფროდისიასის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ნაგებობა აფროდიტეს ტაძარია. ქალაქის ცენტრში მდებარე ტაძრის ისტორია არქაული პერიოდიდან იწყება. ქრისტიანობის მიღების შემდეგ ეკლესიად გადაკეთებული ტაძრის თოთხმეტი სვეტი დღემდეა შემორჩენილი. აფროდიტეს ტაძრის გარდა ქალაქში კიდევ ორი ​​ტაძარია. თურქმა არქეოლოგმა, პროფ. ქენან თევფიკ ერიმ,  რომელმაც სიცოცხლე მიუძღვნა აფროდისიასის გათხრებს, აღმოაჩინა ნაგებობა სახელწოდებით სებასტიონი, რომელიც მხოლოდ იმპერატორების თაყვანისმცემლობის ადგილია. ამ ტაძრის მეორე და მესამე სართულის ფასადების შემკული მდიდარი და მოჩვენებითი რელიეფები რომის გარეთ არცერთ სხვა ტაძარში არ არის ნაპოვნი.

ქალაქის კიდევ ერთი თვალსაჩინო ნაგებობა გახლავთ  ტეტრაპილონი, რაც ნიშნავს ოთხ კარიბჭეს. ის არის მონუმენტური კარიბჭე, რომელიც მდებარეობს ტაძრის მარცხნივ. მისი ფუნქციის ნაცვლად, ის გამოირჩევა, როგორც შენობა, სადაც არქიტექტორები და მოქანდაკეები გამოფენენ თავიანთ ხელოვნებას. შენობაში გამოირჩევა ძალიან მდიდარი არქიტექტურული სტილი და შედევრის ქანდაკებები. ტეტრაპილონის რესტავრაცია ითვლება ყველაზე მნიშვნელოვან რესტავრაციად, რომელიც ოდესმე გაკეთებულა ანატოლიაში. სტრუქტურის 80% შედგება გათხრების შედეგად აღმოჩენილი ორიგინალური ნაწილებისგან.

აფროდისიასის თეატრის სცენის შენობა ანატოლიაში უძველესი სამსართულიანი სცენაა. სცენის შენობის კედლებზე არსებული წარწერები თეატრს თავისი კოლეგებისგან განსხვავებულს ხდის. კედლებზე მნიშვნელოვანი მიმოწერაა ქალაქის შესახებ, იმპერატორების მიერ ქალაქისთვის მინიჭებული პრივილეგიები და სენატის სპეციალური გადაწყვეტილებები.

აფროდისიასი თურქეთის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი არქეოლოგიური ადგილია, როგორც მონუმენტური სტრუქტურების, ასევე ხმელთაშუა ზღვის აუზის ქანდაკების სკოლაში წარმოებული არაჩვეულებრივ მარმარილოს სკულპტურების ღრმა კულტურული გავლენის გამო. იგი შეტანილია იუნესკოს მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის სიაში.

დღევანდელი ჩვენი პროგრამის თემა იყო აფროდისიასი, ანტიკური სამყაროს კულტურისა და ხელოვნების ცენტრი და ქანდაკების სკოლა ანატოლიაში, რომელიც გაუჩინარების ამბის შემდეგ იქნა ნაპოვნი.

მომავალ პროგრამაში შეხვედრის იმედით გემშვიდობებით კარგად ბრძანდებოდეთ...