Qərbin normativ üstünlüyü dağılır

Qəzzada davam edən İsrail təcavüzünün ortasında hər gün minlərlə dinc sakinin həyatını itirdiyi faciəvi bir vəziyyət ortaya çıxıb. Bu, körpələrin və uşaqların vəhşicəsinə öldürülməsi, hamilə qadınların və onların bətnindəki uşaqların öldürülməsi, yaralıları daşıyan təcili yardım maşınlarının hədəfə alınması ilə müşayiət olunur. Su, yanacaq, elektrik və internet kimi əsas xidmətlər kəsilərkən, xəstəxanalar, məktəblər və qaçqın düşərgələri bombardmanların hədəfinə çevrilir. On minlərlə silahsız insan evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalarkən, fələstinlilər İordan çayının qərb sahilində İsrail əsgərləri tərəfindən kütləvi şəkildə saxlanılır. Qeyri-qanuni məskunlaşan yəhudilər silahsız fələstinlilərə qarşı terror aktları həyata keçirərkən, İsrail əsgərləri nasistlərin yəhudilərə münasibətini təqlid edirmiş kimi saxlanılanların ayaq biləklərinə rəqəmlər yazılmış qandallar bağlayırlar.

Son 40 gündə şahidi olduğumuz bu vəhşi və uzun müddət davam edən qırğın və soyqırımı İsrailin özünümüdafiə hüququndan istifadə etməsi ilə əsaslandırılır. İsrailin Baş naziri Netanyahu yəhudilərin dini üstünlüyünə söykənən müharibə ritorikasını işə saldığı halda, teosiyasi diskurslar Vaşinqtonda ciddi reaksiyaya səbəb olur.

Bütün bunlar baş verərkən, təəssüflər olsun ki, Qərb ölkələrinin əhəmiyyətli bir hissəsi, xüsusilə də ABŞ, nəinki susqun qalır, həm də İsrailin özünümüdafiə hüququ adlandırdığı şeyə əhəmiyyətli dəstək verir. Qəzzada öldürülən körpələr, uşaqlar və qadınlar "öldü" kimi qeydə alınarkən İsraildə öldürülənlər isə "öldürüldü" kimi təsvir olunur. Bu ikili standart, ikiüzlülük və İsrailin hərəkətlərini qanuniləşdirən dominant diskurs beynəlxalq aləmdə İsrail üçün “istisna vəziyyəti”n yaradıldığının bariz göstəricisidir.

İsrailə verilən bu müstəsna status Qəzza qətliamlarının nəticələrinin geosiyasi nəticələrdən kənara çıxdığını göstərir. 40 gündür davam edən hadisələr müasir beynəlxalq sistemin sözdə mütərəqqi boşluqlarını vurğulayır. Şahidi olduğumuz müharibənin vəhşiliyi Qərbin normativ hegemonluğunun hərtərəfli korlanmasının bariz göstəricisidir.

Müasir beynəlxalq sistem təkcə maddi güc üzərində qurulmayıb; həmin zamanda 1945-ci ildə BMT sisteminin yaradılması ilə qaydalara əsaslanan beynəlxalq nizamın qurulmasına cəhd edilib. Beynəlxalq təşkilatlar yaratmaq və qaydalar müəyyən etməklə dövlətlər münaqişələrin qarşısını almaq, qurbanları təcavüzkarlardan qorumaq və daha sülhsevər qlobal sistem qurmaq öhdəliyi götürürlər. Bundan əlavə, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra insan hüquqlarına diqqəti yönəldən hərtərəfli sənədlər ortaya qoyulub. Məqsəd dövlətləri bu prinsiplərə cavabdehləşdirməklə dinc beynəlxalq nizam yaratmaqdır. Lakin bu sistemin memarları olan Qərb dövlətləri çox vaxt bu standartlara əməl etməyiblər. Daha da önəmlisi, onlar bu qurumları Qərb hegemonluğunu gücləndirmək üçün alət kimi istifadə ediblər.

Qərb ölkələrinin İsrailin Qəzzada törətdiyi vəhşiliklərə reaksiyası Qərbin dağılmaqda olan normativ üstünlüyünü daha çox vurğulayır. Bu üstünlüyün aradan qalxması Qəzza ilə başlamayıb. Qərbin sözdə normativ hegemonluğu əsasən çoxdan etibarını itirib. ABŞ-ın İraqa müdaxiləsi saxta bəhanələrə əsaslanırdı və bir milyona yaxın insanın ölümü ilə nəticələndi. Ərəb üsyanları başlayanda demokratiya diskursunun seçmə şəkildə tətbiq oluna bilən bir vasitə olduğunu sübut etdi. Misirdə Sisinin başçılıq etdiyi zorakı hərbi çevrilişdən sonra Qərb mediası bunu “demokratiyanın bərpası” kimi qələmə verdi. Daha sonra Sisi Avropa paytaxtlarında Orta Şərqdə sabitliyin simvolu kimi qarşılandı. Əsəd rejimi Suriyada kimyəvi silahdan istifadə etdikdən sonra Qərb passiv qaldı. ABŞ PKK terror təşkilatının qolu olan YPG ilə Suriyanın şimalında DEAŞ-a qarşı mübarizə adı arxasında tərəfdaşlıq qurdu. Fransa Lafarge şirkətinin Suriyada DEAŞ-ın nəzarəti altında olan bölgələrdə fəaliyyət göstərməsinə icazə verdi. Bir çox Avropa ölkəsi PKK-nı terror təşkilatı kimi tanısa da, öz sərhədləri daxilində PKK-nın fəaliyyətinə icazə vermişdir. Bütün bunlar Qərbin yalnız öz strateji maraqları üçün istifadə etməsinin nümunələridir.

Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra Qərb kollektiv şəkildə Vladimir Putini dövrümüzün Hitleri kimi qələmə verdi, onu mülki insanları qətlə yetirən, mülki infrastrukturu hədəfə alan, öz ərazisində insanları qaçqın vəziyyətinə salan və Ukraynanın ərazi bütövlüyünü təhdid edən qəddar diktator kimi təsvir etdi. Lakin bu normativ mövqe İsrailin Qəzzada amansız hərbi əməliyyatı ilə tamamilə sarsıldı.

Qərbin normativ üstünlüyünün azalması müvəqqəti hadisə deyil və çox güman ki, ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.

Ən mühüm nəticələrdən biri normaları olmayan yeni beynəlxalq nizamın nəzarətsiz yaranma ehtimalıdır. Bu çox vacibdir, çünki qaydalara əsaslanmayan sistem anarxiyaya əsaslanan nizamın formalaşmasına gətirib çıxaracaq. İkincisi isə, Qərb və qeyri-Qərb dünyası arasında uçurumun dərinləşməsi və identiklik əsasında münaqişələrin artmasıdır. Bu, Hantinqtonun dediyi kimi sivilizasiyaların toqquşması kimi deyil, gələcəyin beynəlxalq nizamını formalaşdıran şəxsiyyətlərin dərin toqquşması kimi ortaya çıxa bilər. Oktyabrın 7-dən etibarən bu risk xüsusilə Qərbin özündə güclənib. Üçüncü mümkün nəticə ondan ibarətdir ki, Qərb bütün qlobal Cənubu özündən uzaqlaşdırıb. Qlobal cənub İsrailin vəhşiliyinə qarşı Qəzzanın yanındadır. Dördüncüsü, Rusiya və Çinin mövcud siyasətlərinin potensial olaraq güclənməsidir ki, burada hər iki qüvvə də öz normasına əsaslanan dəyərlər üzərində sosial nizam qurur. Beşincisi isə, İslam dünyasının qeyri-Qərb geosiyasi oxuna uyğunlaşma ehtimalıdır. Bəlkə də oktyabrın 7-dən sonra yaşadığımız və İsraili qoruyan istisna vəziyyətin ən çox ehtimal olunan nəticələri arasında yer almaqdadır.

Nəticədə, Qəzzaya təcavüzündə İsrailə verilən müstəsna status Qərbin sözdə normativ üstünlüyünün sona çatdığını göstərir və Qərbi mənəvi və siyasi çöküşlə boğuşmağa məcbur edir.